تحلیل انتقادی نظریه وجود ذهنی از دیدگاه میرقوام‌الدین رازی تهرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

نظریه وجود ذهنی به صورت جدی از زمان فخررازی در فلسفه و کلام اسلامی مطرح بوده است. در این میان برخی از فیلسوفان به اثبات این نظریه و برخی دیگر به انکار آن پرداخته ‌اند. از جمله فیلسوفانی که به انکار نظریه وجود ذهنی پرداخته میر قوام ‌الدین رازی تهرانی را می‌توان نام برد. این فیلسوف در انکار وجود ذهنی از استادش ملارجبعلی تبریزی متأثر است و همانگونه که تبریزی نظریه وجود ذهنی را با نفس، علم و ادراک پیوند می‌دهد، میرقوام‌الدین نیز همانند استاد به این محورها توجه دارد. مسئله اصلی در این نوشتار ادله انکار وجود ذهنی نزد میر قوام ‌الدین رازی تهرانی و چگونگی پیوند آن با مسئله ادراک و علم است. البته این بررسی از جنبه‌ های انتقادی و تحلیلی خالی نخواهد بود. روش بحث در این مقاله روش توصیفی ـ تحلیلی و روش گردآوری داده‌ها کتابخانه‌ای است. نتیجه اجمالی که مقاله به آن دست یافته این است که میر قوام ‌الدین رازی با انکار وجود ذهنی نمی‌تواند پاسخی درخور برای گزاره‌های حقیقیه داشته باشد و نظریه میر قوام الدین رازی درباره وجود ذهنی را باید در پرتو سخنان ارسطو تفسیر کرد، هرچند که وی در ارائه نظریه‌ای منقح در باره التفات نفس به غیر به مثابه راهی برای ادراک اشیا ناموفق است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. آقا بزرگ تهرانی، محمدحسن (1403 ق)، الذریعه إلی تصانیف الشیعه، چاپ سوم، بیروت: دار الاضواء.
  2. ابن‌سینا، حسین‌ بن عبدالله (1391)، التعلیقات، مقدمه و تحقیق و تصحیح سید حسین موسویان، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  3. ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1404 ق)، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمان بدوی، قم: مکتبة الأعلام الاسلامی.
  4. ارسطو (1389)، درباره نفس، ترجمه علیمراد داودی، چاپ پنجم، تهران: حکمت.
  5. ارسطو (1392)، متافیزیک (مابعدالطبیعه)، ترجمه شرف‏الدین خراسانی، چاپ ششم، تهران: حکمت.
  6. افندى، عبدالله (1431 ق)، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق احمد حسینى اشکورى، به اهتمام محمود مرعشى، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
  7. تبریزی، ملارجبعلی (1386)، الأصل الأصیل، تصحیح و مقدمه عزیز جوانپور هروی و حسن اکبری بیرق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  8. رازی تهرانی، میر قوام‌الدین (1389)، مجموعه مصنفات (عین‌الحکمة، تعلیقات)، تصحیح و تحقیق علی اوجبی، تهران: حکمت.
  9. رازی، فخرالدین (1411 ق)، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم: بیدار.
  10. سبزواری، ملاهادی (1369)، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق آیت‏الله حسن حسن‏زاده آملی، تقدیم و تحقیق مسعود طالبی، تهران: ناب.
  11. سهروردی، شهاب‎الدین (1375)، مجموعه مصنفات، تصحیح هانری کربن و دیگران، چاپ دوم، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  12. طوسی، نصیرالدین (1407)، تجرید الإعتقاد، تحقیق محمدجواد حسینی جلالی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
  13. فارابی، ابونصر (1392)، التعلیقات، مقدمه و تحقیق و تصحیح سید حسین موسویان، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  14. کندی، ابویعقوب (1950)، رسائل الکندی الفلسفیة، مقدمه و تصحیح و تعلیق محمدهادی ابوریده، چاپ دوم، قاهره: دارالفکر العربی