بررسی تطبیقی نحوۀ انعکاس اندیشۀ شاعر و طراح بر معماری باغ مزار (نمونه‌های موردی: باغ آرامگاه حافظ و سعدی)

نوع مقاله : مطالعۀ موردی

نویسندگان

پژوهشگر دکتری، گروه معماری، دانشکدة هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران.

چکیده

باغ مزار یا باغ آرامگاه، طراحی یک نماد و نشان یادبود است که نمایان‌کنندة عقاید، دیدگاه‌ها و باور فرد آرمیده در آن است. بنابراین باتوجه به اینکه آیندگان از این مکان دیدن می‌کنند، بهتر است که جاودان و پایدار باشد. همان‌طور که در پژوهش‌های گوناگون مطرح شده، راز جاودانگی یک اثر، داشتن ارتباط آن با تماشاگر و بهره‌بردار است. تبعیت از الگوهای فرهنگی و اقلیمی و تناسب با شرایط منطقه و جامعه از ضروریات آن است؛ از همین رو انعطاف‌پذیری، تناسب با زمانه و انتقال معنا از الزامات طراحی فضاها و بناهای یادمانی است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و  با رویکرد پدیدارشناسانه به تفسیر معیارهای مؤثر در انعکاس اندیشة شاعر و طراح بر آرامگاه و در ثبت و انتقال هویت فرهنگی-مکانی شهر پرداخته است. در این راستا دو نمونه ‌‌موردی آرامگاه در شیراز به ‌عنوان شهری با چندین بنای آرامگاهی انتخاب شده و روش جمع‌آوری اطلاعات، به صورت کتابخانه‌ای و میدانی همراه با مستندنگاری مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفته است. با توجه به نتایج حاصله و سنجش قیاسی نمونه‌ها براساس معماری ایرانی، فرهنگ و محیط زندگی (شیراز) بر اندیشة شاعر و طراح در معماری باغ آرامگاه‌ها تأثیر گذاشته است. اصول معماری ایرانی مورد توجه در آرامستان شامل موارد ذیل می‌شود: ترکیب معماری سنتی و مدرن، تقارن، مقیاس انسانی، تزیینات، نماد، مصالح و اصول باغ‌سازی معماری ایرانی که در نهایت باعث خلق معماری متناسب با فرهنگ منطقه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of How the Thoughts of the Poet and Designer are Reflected in the Architecture of Tomb Garden (Case examples: Hafez and Saadi Tomb Garden)

نویسندگان [English]

  • Zahra Yarmahmoodi
  • Fatemeh Niknahad
Ph.D. Candidate, Department of Architecture, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

The garden of the tomb is the design of a symbol and a memorial that reflects the ideas, views, and beliefs of the person resting in it. Therefore, since people will visit this place in the future, it is better to be eternal and stable. As stated in various studies, the secret of a work’s immortality is its relationship with its viewers and users. Adherence to cultural and climatic patterns and adaptation to the conditions of the region and society is essential. Therefore, flexibility, appropriateness of the time, and the transfer of meaning are among the requirements for the design of spaces and monuments. The research uses the descriptive-analytical research method and employs the phenomenological approach to determine the relationship between the poet and the designer’s thought and the architecture of the tomb and in recording and transmitting the cultural-spatial identity of the city. In this regard, two examples of tombs in Shiraz as a city with several tombs were selected. The data was collected, analyzed, and interpreted through the bibliographic method. According to the results and deductive measurement of samples based on Iranian architecture, culture, and living environment (Shiraz) has influenced the thought of the poet and designer in the architecture of the garden of tombs. The principles of Iranian architecture considered in the monastery include the following: the combination of traditional and modern architecture, symmetry, human scale, decorations, symbols, materials, and principles of gardening of Iranian architecture, which ultimately has created architecture appropriate to the culture of the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tomb Garden
  • Andre Godard
  • Mohsen Foroughi
  • Hafezieh
  • Saadieh
  • Shiraz
ادیب‌زاده، سودابه؛ عباسی هرفته، محسن و امین‌پور، احمد. (1397). نقدی بر تاریخ‌نگاری آندره گدار با نگاهی به زمینه‌های تاریخ‌نگاری او، باغ نظر، 15(61)، 17-24.
اکبریان، مریم. (1393). سلطۀ ابنیه بر طبیعت در ساختار باغ مقبره‌های هند، فصلنامه هنر و تمدن شرق، 2(3)، 8-13.
امینی گوهرریزی، سحر و یظهری کرمانی، علی. (1400). تحلیل الگوی فضایی حیاط مرکزی در باغ مزار شاه نعمت‌الله ولی ماهان با استفاده از تکنیک نحو فضا، نشریۀ علمی اندیشه معماری، 5(9)، .
ارسطو. (بی تا). فن شعر (ترجمۀ عبدالحسین زرین کوب). تهران: امیر کبیر.
بانی‌مسعود، امیر. (1390). معماری معاصر ایران: در تکاپوی بین سنت و مدرنیته. تهران: هنر معماری قرن (وابسته به موسسه فرهنگی هنری معماری قرن).
بدیع، سینا؛ سعیدی، فرهادی؛ فتحعلی نیا، بهنام و معتمد، مهشید. (1396). بررسی پارادایم‌ها و هندسۀ باغ ایرانی در باغ مزارها (نمونه موردی: سعدیه، حافظیه، شاه شجاع و شیخ روزبهان)، سومین همایش بین‌المللی معماری عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم، تهران، https://civilica.com/doc/711860.
پرتال پویا اندیش. (بی‌تا). محسن فروغی. دسترسی در تاریخ 4/3/1400، https://decorasion.ir/.
جلیل، نظری. (1381). سعدی و عرفان، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 17(2)، 19-36.
جوادی، شهره و عرب‌سلغار، ندا. (1392). تجلی قداست آب در آرامگاه سعدی شیراز، باغ نظر، 10(26)، 13-22.
چشمکی، سمیه و شعبان‌زاده، مریم. (1395). بررسی روانشناختی غزلیات سعدی، دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادبیات فارسی.
حسین‌پور، غزال. (1395). جهان‌بینی حافظ و گوته، دومین کنفرانس بین‌المللی ادبیات و پژوهش‌های تطبیقی در آن، گرگان.
حیدرنتاج، وحید. (1394). نقدی بر منشأ تفکرات الگوی چهاربخشی در باغ ایرانی، هنر و تمدن شرق، 3(7)، 27-32.
خطیب رهبر، خلیل. (1369). دیوان غزلیات مولانا خواجه شمس‌الدین محمد حافظ، بی جا، کتابفروشی صفی علیشاه.
خنشا، مریم و غریپ‌پور، افرا. (1399). جستجوی اصولی برای طراحی آرامگاه‌ها با تکیه بر مطالعات تاریخی، نمونه موردی طراحی آرامگاه سعدی، پژوهش‌های معماری و محیط، 2(1)، 1-16.
داراب‌پور، عیسی و لویمی، سهیلا.(1389). تأمّلات عرفانی سعدی در بوستان، فصلنامۀ علمی عمومی زبان و ادب فارسی (گرایش عرفان) ادبستان، 1(2).
دارابی، علی. (1388). رویکرد پدیدارشناسی در تجزیه و تحلیل پدیده‌های سیاسی، مطالعات سیاسی، (5).
دانش‌پژوه، منوچهر. (1399). بررسی سفرنامه‌های دورۀ صفوی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
دانیل. (1395).حافظیه و شعر گدار (ترجمۀ: گلنار تاجدار). تهران: سازمان اسناد کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
درودیان، ولی‌الله و شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1388). این کیمیای هستی (درباره حافظ). تهران: نشر آیدین.
دشتی، علی. (1344). در قلمرو سعدی تهران: امیر کبیر.
رستگار فسایی، منصور. (1350). کنگره جهانی سعدی و حافظ. شیراز: صنوبر.
رضاپور، لیلا. (1393). نقش سطوح سخت در منظره‌پردازی باغ مزارهای ایرانی هند، فصلنامه هنر و تمدن شرق، 2(3)، 24-31.
رفیعی‌راد، رضا. (1400). تحلیل دلالت‌های کنایی عنصر بصری رنگ در اشعار حافظ، مجلۀ هنر وتمدن شرق، 9(31)، 31 –
زرین‌کوب، عبدالحسین. (1353). نه شرقی نه غربی، اسلامی. تهران: سپهر.
سلطانی، منظر؛ شریفی، فاطمه و قلعه‌قبادی، داریوش. (1395). نقش ادبیات و فرهنگ ایرانی در معماری باغ‌های هند (مطالعه موردی: بررسی باغ مزار تاج محل براساس تئوری داده بنیان)، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 9(4)، 34.
سعادت، هما. (1399). بازشناسی الگوهای معماری باغ-مزار سعدی با تکیه بر مطالعات تاریخی، پنجمین همایش بین‌المللی عمران، معماری و شهر سبز پایدار، همدان.
سعدی، شیخ مصلح الدین. (1368). گلستان (تصحیح و توضیح غلام حسین یوسفی). تهران: انتشارات خوارزمی.
شمسی، پارسا. (1397). آشفتگی پارادایمی حافظ در برخورد با امر سیاسی، جستارهای ادبی (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد)، 51(2)، 27-49.
شیبانی، حمیدرضا؛ نصرآبادی، علی‌اکبر و ستوده‌نیا، مریم. (1399). گونه‌های بازنمایی منظر طبیعی (بررسی کیفیت حضور واژۀ صحرا در اشعار سعدی)، مجلۀ هنر وتمدن شرق، 8 (29)، 31 –
شیردست، آرزو و فراهانی‌فرد، عطیه. (1393). مقایسۀ نمایش و حضور آب در باغ‌های ایران و هند، فصلنامه هنر و تمدن شرق، 2(3)، 40-47.
ضیائی، انور. (1399). انعکاس تفکر اشعری در افکار سعدی، سبک‌‍شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 15(47)، 123-137.
فدوی، طیبه. (1392). تحلیل و بررسی اهداف حافظ از به‌کارگیری عوامل طبیعی در شعر، فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، 5(16).
فرزین، احمدعلی و هاشمی‌زادگان، سید امیر. (1395). تفسیر مقام باغ در شعر سعدی، فصلنامه هنر و تمدن شرق، 4(13)، 3-12.
قبادیان، وحید. (1397). سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری معاصر ایران. تهران: علم معمار.
کسروی، رضا. (1393). باغ مزار، نماد مقبرۀ کلاسیک اسلامی هند، هنر و تمدن شرق، 2(3)، 60.
کمالی سروستانی، کوروش. (1389). کاخ دولت، سعدی‌شناسی، دفتر سیزدهم.
کیانی، مصطفی. (1383). معماری دورۀ پهلوی اول: دگرگونی اندیشه‌ها، پیدایش و شکل‌گیری معماری دوره بیست ساله معاصر ایران 1320 – تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
گدار، آندره. (1345). هنر ایران (ترجمۀ بهروز حبیبی). تهران: دانشگاه ملی ایران.
متدین، حشمت‌اله و متدین، رضا. (1394). لزوم ایجاد باغ ایرانی، هنر و تمدن شرق، 3(7)، 19-26.
مژده، علی محمد. (1355). عرفان سعدی، مجموعۀ مقالات کنگره بزرگداشت سعدی و حافظ، به کوشش دکتر منصور رستگار فسایی، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
مژده، علی محمد. (1376). مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه، تصحیح جلال الدین همایی. تهران: مؤسسه نشر هما.
مسعودی‌اصل، بهزاد. (1395). مناظر فرهنگی و اجتماعی آرامستان میلان با رویکرد فضای باز جمعی شهری، هنر و تمدن شرق، 4(14)، 55-62.
مطهری، مرتضی. (1371). عرفان حافظ، تهران: صدرا.
مطیع، حسین. (1399). دانشنامه ادبیات ایران. تهران: انتشارات بوکتاب.
معتمد، مهشید. (1392). ریشه‌های ایده‌پردازی در معماری و باغسازی آرامستان حافظ شیراز،کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعۀ پایدار شهری،تبریز، https://civilica.com/doc/273276.
موحد، ضیاء. (1378). سعدی چاپ سوم، تهران: انتشارات طرح نو.
نقی‌زاده، محمد. (1391). پی‌جوییِ بارزه‌های شهر از منظر حافظ، هویت شهر، 3(5).
نوری‌زاده، سحر و صیدائی، کاوه. (1395). تحلیل منظر باغ مزار نمونه مورد مطالعه: باغ مزار شاه نعمت‌الله ولی در کرمان، اولین کنفرانس بین‌المللی و سومین کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار، مشهد، https://civilica.com/doc/519118