بررسی و تحلیل انسجام واژگانی در سوره سجده

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ابیات عربی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

انسجام متنی یکی از مهم­ترین موضوعات مطرح ­شده در دستور زبان متن است. این نظریه به بررسی و تحلیل عناصری می­ پردازد که اجزای تشکیل ­دهنده متن را به ­هم مرتبط می­ سازد. برای اینکه یک متن منسجم باشد به سه عامل واژگانی، دستوری و پیوندی نیازمند است. هر یک از این سه عامل خود به چند زیر مجموعه تقسیم می­ شوند و وجود آن­ها در یک متن، باعث انسجام و پیوند اجزای تشکیل ­دهنده آن متن خواهد شد. نگارنده در مقاله پیش­رو بر آن است تا به روش توصیفی - تحلیلی، انسجام واژگانی را در سوره سجده بررسی کند و میزان انسجام و پیوند میان آیات و اجزای آن را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. نتایج مقاله حاکی از آن است که سوره سجده در حوزه­ ی واژگانی که شامل تکرار و هم­ آیی است، از انسجام بالایی برخوردار است. مهم­ترین عامل این انسجام به تکرار برمی­ گردد که با پراکنده ­شدن در سراسر متن، آیات و اجزای مختلف متن را به­ هم پیونده زده است. در حوزه هم­ آیی نیز عنصر تضاد نقش پررنگی در سوره ایفا کرده است؛ امری که در راستای معنا و مضمون اصلی متن یعنی تقابل میان مؤمنان و کافران به ­کار رفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Lexical Coherence in Surah As-Sajdah

نویسنده [English]

  • Abdolvahid Navidi
Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

Textual coherence is one of the most important theories raised in text grammar. This theory examines and analyzes the elements that connect the constituent parts of the text. In order for a text to be coherent, it needs three lexical, grammatical and linking factors, each of which are divided into several subgroups, and their presence in a text creates the coherence and cohesion of the constituent parts of that text. The present descriptive-analytical article aims to analyze the lexical coherence in Surah As-Sajdah and to analyze and evaluate the degree of coherence and cohesion between the ayahs and its components. The results of the article indicate that Surah As-Sajdah has a high degree of lexical coherence that includes repetition and collocation. The most important reason of this cohesion comes from repetition, which by being scattered throughout the text, connects the ayahs and different parts of the text together. As for collocations, antonymy has played a prominent role in this surah. It is used in line with the main meaning and theme of the text, which is the confrontation between believers and unbelievers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Qurʾān
  • Surah As-Sajdah
  • lexical coherence
  • repetition
  • collocation

مراجع

  1. - القرآن الکریم

    1. اقبالی، عباس و روح الله صیادی نژاد و محمد حسین فاضلی، (1396)، «تحلیل انسجام واژگانی در سوره عنکبوت»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، سال ششم، شماره 1، پیاپی 11، صص ۹۱ – ۱۱۰.
    2. امرائی، محمد حسن، (1398)، «تحلیل انسجام غیرساختاری در سوره لیل با رویکرد زبانشناختی نقشگرا»، مجله ذهن، شماره ٧٧، صص 215 – 244.
    3. ایاضی، محمد علی، (1379) چهره پیوسته قرآن: پژوهش در علم تناسب قرآن، تهران، موسسه پژوهش­های قرآنی.
    4. بلاشر، رژی، (1378)، در آستانه قرآن، ترجمه محمود رامیار، تهران، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
    5. ترسک، رابرت، (١٣٨٠)، مقدمات زبانشناسی، ترجمه فریار اخلاقی، تهران، نشر نی.
    6. حجازی، محمد محمود، (1970)، الوحدة الموضوعیة فی القرآن الکریم، القاهرة، دار الکتب الحدیثة.
    7. حسان، تمام، (1993)، البیان فی روائع القرآن دراسۀ لغویۀ و اسلوبیۀ للنص القرآنی، قاهره، عالم الکتاب
    8. حلوه، نوال بنت ابراهیم، (2012)، اثر التکرار فی التما سک النصی مقاربة معجمیة تطبیقیة فی ضوء مقالات د. خالد منیف، ریاض، جامعة الأمیرة نورة بنت عبد الرحمن.
    9. خامه­گر، محمد، (1397)، کارایی نظریه هالیدی در ترسیم انسجام متنی سوره­های قرآن، مجله پژوهش­های قرآنی، سال 23، شماره 1، پیایی86، صص 4- 29.
    10. خرمشاهی، بهاء الدین، (1372)، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهشی، تهران، نشر فرهنگی مشرق.
    11. دراز، محمد بن عبد الله، (2005)، النبأ العظیم نظرات جدیدة فی القرآن الکریم، تحقیق، أحمد مصطفى فضلیة، تقدیم عبد العظیم إبراهیم المطعنی، بیروت، دار القلم للنشر والتوزیع.
    12. الدرویش، محیی الدین، (بی­تا)، إعراب القرآن الکریم وبیانه، دمشق، دار ابن کثیر.
    13. الراغب الأصفهانى، أبو القاسم الحسین بن محمد المعروف، (1412)، المفردات فی غریب القرآن، المحقق صفوان عدنان الداودی، دمشق، دار القلم.
    14. ساسانی، فرهاد، (1389)، معناکاوی: به سوی نشانه شناسی اجتماعی، تهران: نتشارات علم.
    15. السیوطی، الإتقان فی علوم القرآن، (1996)، تحقیق: سعید المندوب، لبنان، دار الفکر.
    16. الشوکانی، محمد بن علی بن محمد بن عبد الله، (1414)، فتح القدیر، دمشق، دار ابن کثیر.
    17. الصالح، صبحی، (2000)، مباحث فی علوم القرآن، بیروت، دار العلم للملایین.
    18. الطباطبائی، السید محمد حسین،(1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمة للمطبوعات.
    19. طنطاوی، محمدسید، (١٩٩٧)، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، القاهرة، دار نهضة مصر.
    20. الطوسی، أبی جعفر محمد بن الحسن، (1409)، التبیان فی تفسیر القرآن، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
    21. طیب، سید عبدالحسین، (1378)، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام.
    22. الطیبی، شرف الدین الحسین بن عبد الله، (2013)، مقدمة التحقیق إیاد محمد الغوج، امارات، جائزة دبی الدولیة للقرآن الکریم.
    23. عبدالمجید، خلیل، (1998)، البدیع بین البلاغة العربیة واللسانیات النصیة، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
    24. عمر، احمد مختار، (1982)، علم الدلالة، الکویت، مکتبة دار العروبة للنشر والتوزیع.
    25. فرج، حسام احمد، (2007)، نظریة علم النص، القاهرة، مکتبة الآداب.
    26. 26. لفطی­پور ساعدی، کاظم،(1385)، درآمدی به اصول و روس ترجمه، تهران، نشر دانشگاهی.
    27. مسلم، مصطفى، (1426)، مباحث فی التفسیر الموضوعی، دمشق، دار القلم.
    28. نظری، علیرضا، (1389)، کارکرد عوامل انسجام متنی در خطبه­های نهج البلاغه: بر اساس الگوی نقش­گرای هالیدی، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، رشته زبان و ادبیات عربی.
    29. نهیرات، احمد و عباد محمدیان، (1396)، «هم‌آیی واژگانی تقابلی مکمل در قرآن کریم؛ مطالعه موردی آیات مرتبط با ترکیب «جَنَّات النَّعیم»، دوره 7، شماره 17، شماره پیاپی 7، صفحه 55-76.
    30. الهاشمی، أحمد؛ (1999)، جواهر البلاغه؛ بیروت، المکتبه العصریه.
    31.  Halliday, M. A. K (2002). Linguistic Studies of Text and Discourse.London: Continuum.
    32.  Mikk, Jaan. “Analysis of Textbooks (2000).” In Textbook: Research and Writing, by Jaan Mikk, 94. Frankfurt: Peter Lang.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار