وجه غالب سبکی در سوره آل‌عمران و نقش آن در انتقال معانی و دلالت‌ها با رویکرد علم معانی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم ، قم، ایران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم ، قم، ایران

3 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم ، قم، ایران

چکیده

   سوره آل­ عمران از سوره مدنی است که غالب محتوای آن در اوامر و نواهی و تبیین برخی از احکام بوده و بخشی از سوره­ نیز به مورد خطاب قرار دادن اهل کتاب و بخش دیگر به پردازش داستان آل­ عمران اختصاص دارد. این سوره نسبت به سوره­ های مکی دارای ویژگی­ های خاصی­ است. پژوهش حاضر با بهره ­گیری از ابزار سبک شناسی و روش ­توصیفی- ­تحلیلی می­ کوشد ویژگی­ های برجسته­ سبک این ­سوره در بُعد علم معانی را مورد مطالعه ­قرار دهد و کارکرد هر یک از لایه ­های سبکی را در تبیین معانی مورد نظر بیان ­کند تا از این زاویه، کارکرد عناصر سبک‌ساز و ویژگی ­های برجسته سبک زبانی- بیانی این ­سوره را به نمایش­ بگذارد. برآیند پژوهش نشان می­ دهد که یکی از مهم ترین ویژگی­ های سبک این سوره، اسلوب «نداء» با ساختارهایی­ چون: «یا أَهْلَ الْکِتاب‏»، «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا»، «ربِّ»، «ربنّا» و «یا مریم» است که در هر یک از این پنج اسلوب ندا به فراخور آیات، معانی قصد شده که با این سبک تناسب دارد. به علاوه دقت در سبک ندای مستقیم و غیر مستقیم و تفاوت هر یک در اظهار معانی از جمله دستاوردها و نوآوری­های این پژوهش است. افزون­ بر این، در این­ سوره در بسیاری از آیات، ترتیب و چیدمان جمله­ ها آهنگین بوده و گونه­ های مختلف تکرار و کارکرد شایسته موسیقی معنوی آن در تبیین معانی آیات شایان توجه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Semantic Approach to the Dominant Stylistic Aspect in Surah Āl ʿImrān and Its Role in Conveying Meanings and Implications

نویسندگان [English]

  • Ezatollah Molaeiniya 1
  • Ali Ahmad Naseh 2
  • Ali Badri 3
1 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Qom, Qom, Iran
2 Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Qom, Qom, Iran
3 PhD student, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Surah Āl ʿImrān is one of the Madani surahs and the majority of its content concerns commands, prohibitions and the explanation of some rulings, and part of the surah is dedicated to addressing the People of the Book and another part is allocated to processing of the story of Āl ʿImrān. This surah has special characteristics as compared with Makki surahs. The present research, using stylistics and a descriptive-analytical method, tries to study the prominent features of the style of this surah in terms of semantics and the function of each of the stylistic layers to explain the intended meanings in order to display the function of style-making elements and the prominent features of the linguistic-expressive style of this surah. The results of the research shows that one of the most important characteristics of the style of this surah is interjection appearing in structures such as "Ya Ahl al-Kitab", "Ya Ayyuhha Al-Dhinna Amanwa", "Rabbi", "Rabbana" and "Ya Maryam" in each of which there are intended meanings that fit this style. In addition, accuracy in direct and indirect interjection and the difference of each in expressing meanings are among the achievements and innovations of this research. Moreover, in many ayahs of this surah, the order and composition of the sentences are melodious, and the various types of repetition and the appropriate function of its spiritual music in explaining the meanings of the ayahs are noteworthy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Surah Āl ʿImrān
  • stylistics
  • style
  • interjection
  • repetition

مراجع

  1. - قرآن­ کریم، ترجمه­ فولادوند.

    1. ابن ‏ابى‏ حاتم، عبدالرحمن­ بن­ محمد (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم­، ریاض: مکتبة نزار­ مصطفى­ الباز.
    2. ابن عاشور، محمد طاهر(1420ش)، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی‏.
    3. ابوزهره، محمد (بی­تا)، زهرة ­التفاسیر، بیروت: دارالفکر.
    4. ابوهلال­ عسکری، حسن بن ­عبدالله (1984م)، الصناعتین، تحقیق ­مفید ­قمیحه، بیروت:دارالکتب ­العلمیة.
    5. حسین قاسم، عدنان (2001م)، الاتجاه الاسلوبی­ البنیوی فی نقد ­الشعر ­العربی، القاهرة: الدار العربیة للنشر و التوزیع.
    6. خازن، على ­بن­ محمد (1415ق)، تفسیر خازن، بیروت: دارالکتب.
    7. رازى، محمد­ بن­ ابى ‏بکر (1423ق)، اسئلة ­القرآن ­المجید و أجوبتها ­من­ غرائب­ آی­ التنزیل‏، بیروت: المکتبة­ العصریة.
    8. سیوطى، عبدالرحمن­ بن­ ابى ‏بکر(1421ق)، الاتقان ­فی­ علوم ­القرآن، بیروت: دارالکتب.
    9. شعلال، رشید (1993م)، البنیة الإیقاعیة فی ­شعرابی­ تمام، پایان­ نامه­ ارشد، الجزایر، دانشگاه ­عنابه.
    10. شفیعی ­کدکنی، محمدرضا (1384ش)، موسیقی­ شعر، چاپ ­هشتم، تهران: آگاه.
    11. صاوی، علی­ بن ­محمد (1427ق)، حاشیة الصاوی ­على ­تفسیر ­الجلالین‏، بیروت: دارالکتب.
    12. طبرسى، فضل ­بن­ حسن‏ (1412ق)، جوامع ­الجامع، قم: مرکز مدیریت ­حوزه ­علمیه.
    13. طبرى، محمد ­بن ­جریر (1412ق)، جامع البیان­ عن ­تأویل ­آی ­القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
    14. طیب، عبدالحسین‏ (1369ش)، تفسیر اطیب ­البیان ­فی ­تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
    15. عوض، ابراهیم (2000م)، سورة المائدة دراسة­ اسلوبیة فقهیة مقارنة، القاهره: مکتبة زهراء الشرق.
    16. عیاشى، محمد ­بن ­مسعود (1380ق)، التفسیر، تهران: مکتبة­ العلمیة الاسلامیة.
    17. قاسمی، جمال ­الدین (1418ق)، محاسن ­التأویل، بیروت: دارالکتب.
    18. قرطبی، محمد بن­ احمد (1364ش)، الجامع­ لأحکام ­القرآن، تهران: ناصرخسرو.
    19. قهرمانی­ مقبل، علی ­اصغر (1391ش)، جمالیة التکرار فی­ قصیدة (خطاب­ من ­سوق­ البطالة) لسمیح ­قاسم، مجله دراسات فی­ اللغة ­العربیة و آدابها، ش10.
    20. کاتانو، جیمزو، ترجمه فرزین­ قبادی (1384ش) سبک­ شناسی، نامه ­فرهنگستان.
    21. کاشانى، فتح‏الله ­بن ­شکرالله‏ (بی­تا)، منهج­ الصادقین­ فی­­ الزام ­المخالفین، تهران: کتابفروشی­ اسلامیه.
    22. گروه­ محققان (1389ش)، فرهنگ ­نامه ­اصول­ فقه، قم: پژوهشگاه ­علوم و فرهنگ­اسلامی.
    23. مدنی، سید ­علی ­خان (بی­تا)، الحدائق­ الندیة فی ­شرح­ الفوائد الصمدیة، قم: ذوی ­القربی.
    24. مسبوق، سید مهدی، آقاجانی، حمید، قادری ­بیباک، مهری (1399ش)، نقش و کارکرد سبک قرآنی در بیان دلالت ها (مطالعه موردی سوره مائده)، پژوهش­های ­ادبی- قرآنی، سال ­هشتم، شماره­اول.
    25. مکارم­ شیرازی، ناصر (1387ش)، تفسیر نمونه، چاپ 36، قم: دار­الکتب­ الاسلامیه.
    26. ____________ (1428ق)، انوار الاصول، قم: مدرسه­الامام­ علی­ بن­ ابی­ طالب(ع).
    27. مهائمی، علی ­بن­ محمد (1403ق)، تبصیر الرحمن و تیسر المنان، بیروت: عالم­ الکتب.
    28. وحیدیان ­کامیار، تقی (بی­تا)، بدیع ­از نگاه ­زیباشناسی، تهران: انتشارات­ دوستان.
    29. هاشمی، احمد، (1389ش)، جواهر البلاغة، ترجمه و شرح ­حسن­ عرفان، چاپ­ دهم، قم: چاپ­ قدس.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار