نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، رشته حقوق خصوصی ، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

2 استاد تمام، گروه حقوق خصوصی ، واحد تهران شمال ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

حقّ فسخ ابتدایی قرارداد، حقّی است که بدون الزام قبلیِ متعهّد به اجرای تعهّد، برای متعهدٌله وجود دارد. مطابق اسناد بین‌المللی مانند کنوانسیون بیعِ بین‌المللیِ کالا، اصول حقوق قراردادهای تجاری بین‌المللی و همچنین اصول حقوق قراردادهای اروپایی، حقّ فسخ ابتدایی در فرض تحققِ نقضِ اساسی، مورد پذیرش واقع شده است. در این پژوهش حقّ فسخ ابتدایی قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران نسبت به نظام‌های حقوقی کامن‌لا و رومی-ژرمنی با مطالعة موردیِ حقوق کشورهای انگلستان به‌عنوان یک کشور تابع نظام حقوقی کامن‌لا و فرانسه و آلمان دو کشور تابع نظام حقوقی رومی-ژرمنی به‌طور تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است. در حقوق انگلستان در صورت نقض اساسی تعهداتِ وابسته، حقّ فسخ ابتدایی پذیرفته شده و در حقوق فرانسه نیز فسخ ابتدایی در مواردی که نقض تعهد، جدّی است، منوط به اطلاع متعهّد، هشدار و انقضای مهلت اضافه است. در حقوق آلمان اِعمال حقّ فسخ ابتدایی برای متعهدٌله منوط به گذشت زمان است، درمقابل در فقه امامیه، اقوال چندگانه و متشتّت در این زمینه وجود دارد. گروهی به‌صِرف نقض قرارداد، متعهدٌله را مُحق در اجبار متعهد به انجام تعهد می‌دانند که این قول، قول مشهور فقهای امامیه است. گروهی دیگر حقّ فسخ را بر اجبار ترجیح داده‌اند و دسته‌ای دیگر از فقها نیز همانند امام خمینی (ره)، با اعتقاد به هم‌عرض بودن حقّ فسخ و حقّ اجبار، متعهدٌله را مخیّر در اِعمال فسخ و یا اجبار متعهّد دانسته‌اند. در قوانین ایران نیز رویکردهای مختلفی اتخاذ شده، هرچند رویة قضایی در این زمینه کاملاً روشن و قائل به تقدّم اجرا بر فسخ قرارداد است

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of The Feasibility of Granting the Right of Primary Rescission of Contract to the Obligee in Imamieh Jurisprudence and Iranian Law with a Comparative Study of Common Law and Roman-Germanic Legal Systems.

نویسندگان [English]

  • Behnoush Falahatpisheh 1
  • seyyed mohammad Mousavi bojnourdi 2

1 PHD Student of Private Law / Islamic Azad University, North Tehran Branch. Tehran Iran

2 Profesor of Private Law in Islamic Azad University, North Tehran Branch. Tehran Iran

چکیده [English]

In the basics of contract law, the principle is that the parties to the contract are required to fulfill their obligations and any change or withdrawal from the contract requires the agreement of the parties or the existence of one of the legal termination cases. Despite the fact that contracts are binding in some cases, the obligee may have the right to terminate the contract without the obligee's agreement, in order to avoid undue damages caused by the obligee's breach of contract. This right is called the right of initial termination of the contract. The right of early termination of the contract is a right that exists for the obligor without the prior obligation of the obligee to perform the obligation and obligate it to perform the same contract. This right is of special importance for the obligee because it gives him the right to waive his contract and release his contractual responsibilities if necessary. Iran's civil law is silent on the issue of termination for breach of contract, and according to Imami jurisprudence, the principle is that the right to terminate the contract is given to the obligee only with the agreement of the parties or the existence of one of the legal cases of termination. However, some jurisprudents, in certain cases, have believed in granting the right to early termination of the contract to the obligee, including the cases where the termination is justified, the following can be mentioned: if the obligee fulfills his obligation in a way to put the obligee at risk or if the obligee has a long-term delay in fulfilling his obligation. Among the jurists of Imamiyyah, there is no unanimous ruling on the execution of obligations or having the right to terminate, and in Iranian law, granting the right to early termination of the contract to the obligor, in order to protect his rights and interests and to reduce the amount of damage and to have proof of the negation of the damage is on the principle of necessity. It can be proved in some ways. For example, if the concluded contract contradicts the laws and regulations of the country, the obligee can have the right to terminate the contract early. According to international documents such as the Convention on the International Sale of Goods, the principles of the law of international commercial contracts, as well as the principles of the law of European contracts, the right of initial termination is accepted in the event of a fundamental breach of the main obligations. In the common legal system, the right to terminate the performance guarantee is a breach of contractual obligations, and the right to early termination of the contract to the obligee may be less seen due to the limitations that exist in these systems. In this system, due to the existence of strict laws in the case of keeping contractual obligations and adhering to them, the right of early termination of the contract to the obligee is less than in Imami jurisprudence and Iranian law. In the Roman-Germanic legal system, the right of early termination of the contract to the obligee depends on the terms of the contract and legal laws. The country may be restricted. In this legal system, more attention is paid to maintaining contractual obligations and communication with the obligee, and for this reason, the obligee's right to early termination of the contract is less than Imami jurisprudence and Iranian law. Paying attention to the comparative study of the feasibility of granting the right to early termination of the contract to the obligor, in Imami jurisprudence and Iranian law and common law and Roman-Germanic legal systems, it can be concluded that in these systems, the right of early termination of the contract to the obligee depending on the conditions of the contract and the legal laws of the country, they may have a more limited scope of implementation. In this research, the right of initial termination of the contract in Imami jurisprudence and Iranian law is compared to the common law and Roman-German legal systems with a case study of the laws of England as a subordinate country. The legal system of common law and France and Germany, two countries subject to the Roman-German legal system, have been comparatively examined. In English law, the right of initial termination is accepted in case of violation of obligations or the main conditions, and in French law, initial termination is also accepted in cases of violation. A serious obligation is subject to the obligee's notice, warning, and the expiration of the additional period. In German law, the exercise of the right of initial termination for the obligee is subject to the passage of time. A group has considered that the obligee is entitled to force the obligee to perform just by breaching the contract, which is the famous opinion of Imamiyyah jurists. Another group has preferred the right of rescission over coercion, and another group of jurists, like Imam Khomeini (may God bless him and grant him peace), have considered the obligee as benevolent in the acts of rescission or coercion, believing that the right of rescission and the right of coercion are the same. Various approaches have been adopted in Iran's laws, although the judicial procedure in this field is quite clear and gives priority to enforcement over termination of the contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rescission
  • Breach of Contract
  • Termination of Contract
  • Requirement to Performance
  • Restoration of Considerations
  • Imamieh Jurisprudence
اسکافی، ابن جنید(۱۴۱۶).، مجموعه فتاوی ابن جنید، قم: انتشارات وابسته به حوزه علمیه قم
اسماعیلی، محسن و حیدری، محمد مهدی(۱۴۰۰)، فسخ ابتدایی در حقوق انگلیس و اسناد بین‌المللی و امکان‌سنجی آن در حقوق ایران، فصلنامۀ علمی دیدگاههای حقوق قضائی، دورۀ ۲۶ ، شمارۀ ۹۴
امینی، منصور، حقانی، سعید(۱۳۹۳)، سیر تکوین حقّ فسخ ناشی از اجرا نشدن( نقض) تعهّد قراردادی در حقوق اروپایی؛ رهنمود هایی برای حقوق ایران، نشریه مطالعات حقوق تطبیقی، دوره ۵، شماره۱
انصاری، مرتضی(۱۴۲۸)،المکاسب، ج۵ و۶، قم: مجمع الفکر الاسلامی
امامی، سیدحسن(۱۳۷۶)،حقوق مدنی، ج۱،تهران: کتابفروشی اسلامیه
اخلاقی، بهروز؛ امامی، فرهاد(۱۳۷۹)،اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی، تهران: انتشارات شهر دانش
باقری اصل، حیدر،(۱۳۹۳). عقود تملیکی: آثار عقد بیع (قواعد حاکم، مبانی، شروط و قلمرو)، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز
حسینی، سید محمد باقر(۱۳۸۵)، ضمانت‌اجرای تخلف از شرط فعل منفی حقوقی
جعفری لنگرودی، محمدجعفر(۱۳۸۴)،  ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش
خویی، سید ابوالقاسم،مصباح الفقاهه(۱۴۰۹)، ج۵ و ۲، قم: مجمع الفکرالاسلامی
خمینی، سید روح الله،(۱۳۹۲) تحریر الوسیله: فتاوی الامام الخمینی(س)، ج۲، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)
دارویی، عباسعلی(۱۳۹۳)، فسخ به جهت نقض قرارداد(فسخ ابتدایی)، مطالعات فقه و حقوق اسلامی،سال ششم، شماره ۱۰
دهخدا، علی اکبر(۱۳۷۳)،  لغت نامه دهخدا، ج۱۰، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران
زارعی، رضا، رحیمی لیلا(۱۳۹۸)، بررسی فقهی حقوقی تاثیر فسخ معامله مبنا بر تملیکی متعافب، فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی،سال پانزدهم، شماره ۵۷
شیروی، عبدالحسین (۱۳۹۵)، حقوق تجارت بین‌الملل، تهران: انتشارات سمت
شعاریان، ابراهیم؛ ترابی، ابراهیم (۱۳۹۴).،اصول حقوق قراردادهای اروپا و حقوق ایران (مطالعه تطبیقی)، تهران: انتشارات فروزش
شهیدی، مهدی(۱۳۶۸)،  سقوط تعهّدات، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
شهید ثانی، زین العابدین بن علی(۱۳۷۰)، شرح لمعه، ج۱۱، تألیف و ترجمه محمدجواد ذهنی تهرانی، تهران: چاپخانه مهر
صفایی، سیدحسین، الفت، نعمت اله(۱۳۸۹)، اجرای اجباری عین تعهّد و تقدم آن بر حقّ فسخ قرارداد، نشریه حقوق تطبیقی (نامه مفید)،دوره۵، شماره۲
صفایی، سیدحسین(۱۳۹۲)، قواعد عمومی قراردادها، تهران: نشر میزان
طباطبایی یزدی(۱۴۱۵)، سیدمحمد کاظم، سؤال و جواب، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی،
عمید، حسن(۱۳۶۱)، فرهنگ فارسی عمید، یک جلدی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
کاتوزیان، ناصر(۱۳۹۰). ،  قواعد عمومی قراردادها، ج۳، تهران: شرکت سهامی انتشار
کیائی، عبدالله(۱۳۸۸)..قانون مدنی و فتاوای امام خمینی (ره)، تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی(س)، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها و مرکز تحقیق، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، چاپ دوم
قاسم زاده، مرتضی؛ ره پیک، حسن؛ کیایی، عبدالله،(۱۳۹۰) تفسیر قانون مدنی: اسناد، آراء و اندیشه های حقوقی، تهران: انتشارات سمت
قدیریان، معصومه و دیگران( ۱۳۹۹)، بررسی فسخ قرارداد در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی با اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی، پژوهش های اخلاقی، سال۱۱، شماره۱
قنبری، محمدرضا( ۱۳۷۲) ،مجموعه مقاالت حقوقی، تهران، انتشارات گنج دانش
مامقانی، عبدالله(۱۳۹۴)، مناهج المتقین، نجف: انتشارات المرتضویه
تطبیق آن با نظام حقوقی ایران. پژوهش حقوق خصوصی ۷(۲۴)
محقق داماد، سیدمصطفی(۱۳۸۸)،  نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی
منصوری، سعید(۱۳۹۲)؛ شمس، احمد، حقوق مدنی (عقود معین)، ج۱، تهران: انتشارات دادگستر
میرزا نژاد جویباری، اکبر(۱۳۸۱)، بحثی پیرامون نقض اساسی قرارداد در کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا۱۹۸۰، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،شماره ۵۸
نوری یوشانلوئی, جعفر, شاهین, ابوالفضل (۱۳۹۷). نوآوری‌های حقوق قراردادهای جدید فرانسه و نجفی، محمدحسن(۱۳۹۴)، جواهرالکلام، ج۲۳و ۲۷، تهران: دارالکتب السلامیه نهرینی، فریدون،(۱۳۹۵) فسخ قرارداد با نگاهی به رویه قضایی، تهران: گنَج دانش
نوری، محمدعلی(۱۳۹۲)، قانون مدنی آلمان «معاملات، قراردادها، کلیات و تعهّدات»، مجمع علمی و فرهنگی مجد چاپ دوم
اسناد
دادنامه شماره ۸۷ مورخ ۱۳/۲/۱۳۹۱ شعبه ۲۰ دادگاه عمومی و حقوقی تهران
دادنامه شماره ۵۸۴ مورخ ۱۳/۶/۱۳۹۱شعبه ۸ دادگاه تجدیدنظر استان تهران
دادنامه شماره ۲۲ مورخ ۲۸/۱/۱۳۹۱شعبه ۲۰۹ دادگاه عمومی حقوقی تهران
 
References
Bart Jean( 1998), Histoire du droit privé de la chute de l'Empire romain au XIXe siècle, coll. « Domat Droit privé »,
Boucard, Helene (2015), La Reforme, De La Doctorat a L ordonnance, Droit Compare et Europeen, Vol. 20
Cartwright, John (2016), Contract Law (An Introduction to the English Law of Contract for the Civil Lawyer), Hart Publishing
Chitty, Contracts (1977), v. I, GeneralPrinciples, Sweet & Maxwell, 24th edition
Chen-Wishart, Mindy and Magnus, Ulrich (2013), Termination, Practice Reduction, and Damages, In Dannemann, and Vogenauer, Stefen, The Common European Sales Law in Context: Interactions with English and German Law, Oxford University Press
Halson, Roger (2017), Contract Law, Edinburgh, Longman, ed. 1th.
Heidemann, Maren (2007)., Methology of Uniform Contract Law: The UNIDROIT Principles in International Legal Doctrine and Practice, Heidelberg, Springer
Macdonald, Elizabeth and Atkins, Ruth, Koffman & Macdonald's (2018), Law of Contract, Oxford University, Press
Schlechtriem, Peter (2016), The German Act to Modernize the Law of Obligation in the Context of Common Principles and Structures of the Law of Obligations in Europe, Oxford University Comporative Law Forum
Schlechtriemو Peter (1999), Thermination and Adjustment of contracts, under the Unidroit principles of International commercial contracts. European Journal of Law reform (Kluwer) Vol. 1
 
Translated References into English
Amini, Mansour, Haqqani, Saeed, «the evolution of the right of termination due to the non-implementation (violation) of a contractual obligation in European law»; Guidelines for Iranian Law, Journal of Comparative Law Studies, Volume 5, Number 1, (2013). [In Persia]
Ansari, Morteza , Al-Makasab, vol.5 and 6, Qom: Jamal al-Fikr al-Islami, (2007). [In Persia]
Askafi, Ibn Junayd, Ibn Junayd's collection of fatwas, Qom: Publications affiliated with Qom Seminary, (1995). [In Persia]
Bagheri Asl, Haider,Acquisition contracts: works of sale contract (governing rules, principles, conditions and territory), Tabriz: Tabriz University Publications, (2013). [In Persia]
Daghi, Abbas Ali, «Termination due to breach of contract (initial termination)», Fiqh and Islamic Law Studies, 6th year, number 10, (2013). [In Persia]
Dehkhoda, Ali Akbar, Dehkhoda dictionary, vol.10, Tehran: University of Tehran Printing and Publishing Institute, (1994). [In Persia]
Emami, Farhad (1379), Principles of International Commercial Contracts, Tehran: Shahr Danesh Publications. (1997). [In Persia]
Esmaili, Mohsen and Heydari, Mohammad Mahdi, «preliminary termination in English law and international documents and its feasibility in Iranian law», Scientific Quarterly of Judicial Law Perspectives, Volume 26, Number 94, (2021). [In Persia]
Emami, Seyyed Hasan, Civil Law, Volume 1, Tehran: Islamia Bookstore [In Persia]
Ghasemzadeh, Morteza; Reh Pik, Hassan; Kiaei, Abdullah, Interpretation of Civil Law: Documents, Opinions and Legal Thoughts, Tehran: Samit Publications, (2019). [In Persia]
Ghanbari, Mohammad Reza, collection of legal articles, Tehran, Ganj Danesh publishing house, (2014). [In Persia]
Hosseini, Seyyed Mohammad Baqer, Guarantee of execution of violation of the condition of negative legal act, (2008). [In Persia]
Jafari Langroudi, Mohammad Jaafar (2004), Legal Terminology, Tehran: Ganj Danesh [In Persia]
Katouzian, Nasser, general rules of contracts, vol.3, Tehran: Sahami Sahami Co., Ltd, (2019). [In Persia]
Kiaei, Abdullah, Civil Law and Fatwas of Imam Khomeini (RA), Tehran: Imam Khomeini (RA) Publishing and Editing Institute, Humanities Study and Editing Organization of Universities and Research Center, Research and Development Center Humanities, second edition, (2008). [In Persia]
Khoei, Seyyed Abulqasem, Masbah al-Fiqahah, vol. 5 and 2, Qom: Jamal al-Fikr al-Islami, (1988). [In Persia]
Khomeini, Seyyed Ruhollah,Tahrir al-Wasila: Fatawi al-Imam al-Khomeini (pbuh), Vol. 2, Tehran: Institute for Editing and Publishing the Works of Imam Khomeini (pbuh), (2013). [In Persia]
Mamqani, Abdullah, Manahij al-Mutaqeen, Najaf: Al-Mortazawieh Publications, (2014). [In Persia]
Mansouri, Saeed, Shams, Ahmed, civil rights (certain contracts), vol.1, Tehran: Justice Publications, (2012). [In Persia]
Mirzanejad Joybari, Akbar, «a discussion about fundamental breach of contract in the 1980 Convention on the International Sale of Goods», Law Quarterly of Tehran University Faculty of Law and Political Science, No. 58, (2013). [In Persia]
Mohagheq Damad, Seyed Mostafa, General Theory of Terms and Obligations in Islamic Law, Tehran: Islamic Sciences Publishing Center, (2008). [In Persia]
Najafi, Mohammad Hassan (2014), Javaher al-Kalam, vol.23 and 27, Tehran: Dar al-Kutb al-Salamieh. [In Persia]
Nahrini, Fereydoun, Termination of the contract with a look at the judicial procedure, Tehran: Ganaj Danesh, (2015). [In Persia]
Nouri, Mohammad Ali, German Civil Code "Transactions, Contracts, Generalities and Obligations", Majd Scientific and Cultural Assembly, second edition, (2012). [In Persia]
Nouri Yushanloui, Jafar, Shahin, Abolfazl, «New French contract law innovations and its adaptation to Iran's legal system». Private Law Research 7(24), (2017). [In Persia]
Omid, Hassan, Farhang Farsi Amid, one volume, Tehran: Amir Kabir Publishing House, (1982). [In Persia]
Qadirian, Masoumeh and others, «investigation of contract termination in Iranian law with a comparative study with the principles of international commercial contracts», Ethical Research, year 11, number 1, (2020). [In Persia]
Safai, Seyyed Hossein, General Rules of Contracts, Tehran: Mizan PublishingPersian, (2012). [In Persia]
Safaei, Seyyed Hossein, Elfat, Nemat Elah, «Compulsory performance of the same obligation and its precedence over the right to terminate the contract», Comparative Laws Journal (Useful Letter), Volume 5, Number 2, (2008). [In Persia]
Shaarian, Ibrahim; Torabi, Ebrahim, Principles of European contract law and Iranian law (comparative study), Tehran: Forozesh Publications, (2014). [In Persia]
Shahidi, Mehdi, the fall of commitments, Tehran: Shahid Beheshti University Press, (1998). [In Persia]
Shahid Sani, Zain al-Abidin bin Ali, Sharh Lamea, Vol. 11, authored and translated by Mohammad Javad Menthi Tehrani, Tehran: Mehr Printing House, (1991). [In Persia]
Shiravi, Abdul Hossein, International Trade Laws, Tehran: Samit Publications, (2015). [In Persia]
Tabatabai Yazdi, Seyyed Mohammad Kazem, Question and Answer, Tehran: Islamic Sciences Publishing Center, (1994). [In Persia]
Zarei, Reza, Rahimi Leila, «jurisprudential investigation of the effect of terminating the transaction based on taliki mu'afib» , Fiqh and Islamic Law Research Quarterly, year 15, number 57, (2018). [In Persia]
 
website
محمدی آگاه، اقامه و فسخ اسناد در دفاتر اسناد رسمی (9/11/1390):
حسینی، سید محمدباقر، ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل منفی حقوقی (1385):
روان، سولین،  قانون قراردادهای جدید فرانسه، مترجم: روح‌اله خلجی (28/04/1397):
روزنامه رسمی کشور، آیین‌نامه قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران:
مؤسسه طرح نوین اندیشه، مزارعه، قواعد، آثار و انحلال (28/09/1398):
ویکی فقه، فسخ (حقوق):
International Institute for the Unification of Private Law (UNIDROIT). UNIFORM LAW REVIEW: