تبیین نحوه ی اثر نیروهای مؤثر بر دگرگونی شهر کرج با تأکید بر دوره ی زمانی 1335-1390

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

2 استاد

3 اﺳﺘﺎﺩ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﻬﺮﻱ ﺩاﻧﺸﮕﺎﻩ ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺖ اﻳﺮاﻥ

4 هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

کرج در آغاز سال­های 1300، شهری کوچک بوده است و در سال 1335، تنها نزدیک به پانزده هزار نفر جمعیت داشته است. اما در واپسین سال­های قرن چهاردهم، به چهارمین شهر بزرگ ایران تبدیل شده است. عوامل این رشد سریع و تأثیر آن بر فرم شهر، آنگونه که باید مورد بررسی قرار نگرفته است.
این مقاله به توصیف، کشف و تبیین عوامل گسترش سریع شهر کرج می­پردازد و تأثیر این گسترش سریع بر فرم شهر را بررسی کند.
با این هدف با استفاده از تحلیل تاریخی- تفسیری، مراحل دگرگونی فرم شهر کرج را مطالعه کرده است و با استفاده از مطالعه­ی اسنادی، به سه نیروی «قلمرو»، «قدرت» و «تفاوت» پرداخته که دگرگونی شهر کرج را موجب شده­اند.
نتایج نشان می­دهد، رشد انفجاری کرج بیشتر متأثر از مؤلفه­ی قدرت و بازتابنده­ی سیاست­های تمرکزگرایی و صنعتی­سازی دولت­ها در قرن چهاردهم شمسی و بورس­بازی زمین و مسکن است. متأثر از این مؤلفه­ی قدرت، طبیعت دوم ایجاد شده است که نتیجه­ی آن تغییر محیط طبیعی و مهاجرت اقشار و گروه­های مختلف در کرج است. این حضور، به شکل­گیری مؤلفه­ی تفاوت منجر نشده است و صرفاً به همجواری این گروه­ها انجامیده است. نتیجه­ی دگرگونی کرج، به پیدایش مفهومی به نام مناسبات همجواری منجر شده است.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

the explanation of how influential forces influence Karaj transformation emphasizing on the 1950-2012 period

نویسندگان [English]

  • Ahmadali Namdarian 1
  • esmaeil shieh 2
  • Mostafa behzadfar 3
  • bahador zamani 4
1
2 profesor
3 Phd professor of lran university of sciense and technology
4 AUI
چکیده [English]

Karaj was just a small town in the 1920s. in the 1950s, it was populated by fifteen thousand. However, now it is between the four biggest cities in Iran and populated more than 1.600.000. The various forces that have changed this city are not so well- studied. These forces also contain an important part of modern development history. This article is going to investigate these forces through historical study. This research has an explorative- explanative goal. It is going to investigate the forces that transform Karaj. These forces are not so clear. For achieving these goals, inductive and reproductive strategy are used. Necessary data are collected from social products for secondary analysis. These data are mostly collected through content analysis of various urban plans and historical sources during history. The data were analyzed by historical study. Karaj has some historic buildings dating back to two thousand years ago. This city has been originated just beside Alborz mountain and also the Karaj river. It has been located in a historical way which improves its importance. The transformation of Karaj has happened in some steps. For the first transformation, some channels were branched for irrigating agricultural land. Then these channels have played an infrastructure role in the development of Karaj. The atmosphere of Karaj and its nice weather, its short distance to the capital, and also the national transportation infrastructures make Karaj a focal point for palaces, industrial sites, and also some research institutes. during the 1950s, private investors build some industrial sites in Karaj. These sites have created a part of the Karaj structure. However, after the 1960s decisions of government on a national scale, Karaj has changed into an interesting site for new developments and absorbing rapid immigration. the investigation shows that power is the most important dimension in the transformation of Karaj. Centralization and industrialization policies of government consequent from these policies lead to the rapid transformation of Karaj in the last hundred years. The main dimensions of Karaj urban form are borders, centers, and differences affecting natural and political forces. The rapid development of Karaj produces a sort of social chaos which leads to a new phenomenon compared with the other main cities of Iran. In contrast with the other cities which have horizontal or vertical relations, Karaj experiences neighboring relations. The neighbor relation is the consequence of locating various groups just beside each other. Social division in Karaj does not have a rigid border as the other cities may have. However, the segregation of different groups is widespread in all parts of the city. There are so many neighborhoods that are constructed around different centers such as industrial facilities. Following the development of Karaj, these developments come around each other and many brownfields also remain between these developments. Resulting high amount of immigration, there are so many informal neighborhoods inside and outside of the city. These informal parts lead to dispersing the city and also produces so many social problems for Karaj. These non-harmonization developments, also reflect on the physical form of Karaj.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Influential forces
  • Urban transformation
  • Karaj
  • Power
  • َAdjacent relations
آبراهامیان، یرواند( 1395)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه­ی ابراهیم فتاحی، انتشارات نی، تهران
آبراهامیان، یرواند (1392)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه­ی کاظم فیروزمند، حسن شمس­آوری و محسن مدیرشانه­چی، نشر مرکز، تهران.
آتک، مهندسان مشاور (1371)، طرح ساماندهی تهران.
اشرف، احمد؛ بنوعزیزی، علی( 1372)، طبقات اجتماعی در دوره­ی پهلوی، ترجمه عماد افروغ، مجله راهبرد، شماره 2،صص 102-126.
الیویرا، ویتور (1398)، ریخت­شناسی شهری؛ مقدمه­ای بر مطالعه­ی شکل کالبدی شهرها، ترجمه مازیار عبایی، http://www.mazyarabaee.com/
باوند، مهندسین مشاور ( 1390)، برنامه راهبردی و طرح ساختاری (جامع) حوزه شهریار- کرج.
باوند، مهندسین مشاور (1381)، طرح تفصیلی کرج.
بلیکی، نورمن (1392)، طراحی پژوهش­های اجتماعی، ترجمه­ی حسن چاوشیان، نشر نی، تهران.
بیات، آصف (1391)، سیاست­های خیابانی؛ جنبش تهی­دستان در ایران، پردیس دانش، تهران.
پژوهش و عمران، مهندسین مشاور (1366)، طرح توسعه و عمران و حوزه نفوذ کرج بزرگ.
توسعه و عمران (1351)، طرح جامع  کرج.
پرداراز، مهندسین مشاور (1387). طرح ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی شهر کرج”.
حبیب، فرح (1385)، کند و کاوی در معنای شکل شهر، نشریه­ی هنرهای زیبا، شماره 25،صص 5-14.
داداش­پور، هاشم؛ یزدانیان، احمد (1398)، فضا را چگونه بخوانیم؟ از خوانش پدیدارشناسانه تا خوانش انتقادی فضا، دانش شهرسازی، (2)، صص 1-14
راجرز، ریچارد (1387)، عینیت در معماری، ترجمه امیر اعلا عدیلی، انتشارات همام، تهران.
رازقی، حبیب­الله؛ زیاری، کرامت­الله و سعیدی رضوانی، نوید (1390)، مدل چندهسته ای و چندمرکزی شهر و کلانشهری، از نظریه تا عمل(مورد شهر کرج)، فصلنامه­ی تحقیقات جغرافیایی، سال 26، شماره 102. صص 73- 100.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و الهه حجازی (1388)، روش­های تحقیق در علوم اجتماعی، نشر آگه، تهران.
سلطانی، علی؛ نامداریان، احمدعلی (1389)، بررسی نیروهای مؤثر بر تحولات شهری، نشریه هویت شهر (7)، صص 123- 130 .
شاردن، ژان (1372)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی. نشر توس، تهران.
علی­پور کوهی، پانته­آ؛ زرآبادی، زهرا سادات سعیده و حمید ماجدی (1398)، تحلیل فرم-ریخت‌شناسانه هسته تاریخی شهر خرم‌آباد با بهره‌گیری از تکنیک‌های Agraph و Spacemate، نشریه نامه معماری و شهرسازی، سال دوازدهم، شماره 25، صص 85 -110.
فرهادپور، مراد؛ اباذری، یوسف(1386) عقل علیه عقل: ملاحظاتی در باب روشنگری، مجله ارغنون.
کاتبرت، الکساندر (1395)، شکل شهرها، اقتصاد سیاسی و طراحی شهری، ترجمه­ی حمیدرضا پارسی، آرزو افلاطونی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران
گروتر، یورگ ( 1383)، زیباشناختی در معماری، ترجمه جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون: انتشارات دانشگاه بهشتی.
مدنی­پور، علی (1381)، تهران: ظهور کلان­شهر، ترجمه­ی دکتر حمید زرآزوند، انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.
مدنی‌پور، علی (1384). طراحی فضای شهری. ترجمه فرهاد مرتضایی، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران
مرکز آمار ایران (1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن.”
مریفیلد، اندی (1396). فضا و مکان. ترجمه­ی آیدین ترکمه، انتشارات تیسا، تهران.
محملی ابیانه، حمیدرضا (1390). مقایسه تطبیقی مکاتب مطالعات مورفولوژی شهری به منظور تکمیل آن براساس دستگاه تحلیلی مکتب اقتصاد سیاسی فضا، نشریه آرمانشهر، دوره 4، شماره 7،صص  159- 172.
نامداریان، احمدعلی؛ بهزادفر، مصطفی و خانی، سمیه (1395)، نقش شبکه­ی مادی­ها در سازمان فضایی اصفهان تاریخی؛ از آغاز تا پایان دوره صفوی، نشریه مطالعات معماری ایران، شماره 10، صص 207-228.
هورکار، برنارد (1388)، تهران- البرز، ترجمه­ی سیروس سهامی، انتشارات ترانه، مشهد.
هیلیر، جین (1388)، سایه­های قدرت: حکایت دوراندیشی در برنامه­ریزی کاربری اراضی، جامعه­ی مهندسان مشاور ایران، تهران.
Acebillo, Josep, Jacques Le, and Christian Schmid(2012), Globalization of Urbanity, ACTAR Publishers.
Bentley, Ian (1999), Urban Transformations: Power, People and Urban Design. Routledge.
Capra, F. (1982). The Turning Point: A New Vision of Reality. Futurist, 16(6), 19-24.
Castells, M. (1977). The urban question: A Marxist approach (No. 1). Hodder Education.
Carmona, Matthew, Tim Heath, T Oc, and S Tiesdell. (2003). Public Place-Urban Space. Nottingham: Architectural press.
Carmona, M., de Magalhães, C., & Natarajan, L. (2018). Design governance the CABE way, its effectiveness and legitimacy. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, 11(1), 1-23.
Cuthbert, A. (2006). The form of cities: Political economy and urban design. Malden. MA: Blackwell Pub.
Duany, A., & Talen, E. (Eds.). (2013). Landscape urbanism and its discontents: Dissimulating the sustainable city. New society publishers.
Diener, R., Herzog, J., Meili, M., de Meuron, P., & Schmid, C. (2013). Switzerland–an Urban Portrait: Vol. 1: Introduction; Vol. 2: Borders, Communes–a Brief History of the Territory; Vol. 3: Materials. Walter de Gruyter.
Diener, Roger, Jacques Herzog, Marcel Meili, Pierre de Meuron, Manuel Herz, Christian Schmid, and Milica Topalović( 2015), The Inevitable Specificity of Cities: Napoli, Nile Valley, Belgrade, Nairobi, Hong Kong, Canary Islands, Beirut, Casablanca. Lars Müller.
Dovey, Kim. (1999). Framing places: Mediating power in built form. Routledge.
Ellin, N. (2006). Integral urbanism. Routledge
Giddens. Anthony (1984). The constitution of society: Outline of the theory of structuration. Univ of California Press.
Gilliland, J., & Gauthier, P. (2006). The study of urban form in Canada. Urban Morphology, 10(1), 51.
Harvey, David (2008.) “The Right to the City.” New Left Review 53 (53): 23–40.
----------------- (1985). Consciousness and the urban experience: Studies in the history and theory of capitalist urbanization (Vol. 1). Johns Hopkins University Press.
------------------ (2012). Rebel cities: From the right to the city to the urban revolution. Verso books
 
Gutkind, E. A. (1964). International history of city development: Urban development in Southern Europe: Spain and Portugal (Vol. 3). Free Press of Glencoe.
Hack, Gary. (2017). the preindustrial city. In designing cities: coursera..
Kostof, S.(1991), "The City Shaped: Urban Patterns and Meanings Through History, Thames & Hudson." New York:P52.
Kostof, S. (1992). The city assembled. Elem Urban Form Hist.
Kropf, Karl. (2009) “Aspects of Urban Form.” Urban Morphology, 13 (2): 105.
Gutkind, E. A. (1964), International history of city development: Urban development in Southern Europe: Spain and Portugal (Vol. 3). Free Press of Glencoe.
Lefebvre, H., & Nicholson-Smith, D. (1991). The production of space (Vol. 142). Blackwell: Oxford
Lefebvre, H. (1970). Le manifeste différentialiste.
Lukes, S. (1986). Power, Oxford: Blackwell
Massey, D. (1991). The political place of locality studies. Environment and planning A, 23(2), 267-281
Massey, D. (1994). 1994: Space, place, and gender. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.
Moholy-Nagy, Sibyl. (1968). Matrix of Man: An Illustrated History of Urban Environment. Praeger.
Scheer, B. C. (2016). The epistemology of urban morphology. Urban morphology, 20(1), 5-17.
Soja, E. W. (1989). Postmodern geographies: The reassertion of space in critical social theory. Verso.
Whitehand, J W R, Michael P Conzen, and Kai Gu (2016), “Plan Analysis of Historical Cities: A Sino-European Comparison.” URBAN MORPHOLOGY 20 (2). INT SEMINAR URBAN FORM UNIV CHICAGO, COMMITTEE GEOGRAPHICAL STUDIES, 5828 S UNIVERSITY AVE, 60637-1583 CHICAGO, IL USA: 139–58.
http://bonyadefateh.com/fa-IR/Content/Detail/ aspx 1.
Whitehand, J. W. R. (2016). Recent changes in urban morphology.
Zieleniec, A. J. (2007). Space and social theory. Sage.