کاربردهای تأثیرگذار «اطلاق مقامی» در گزاره‌های اصولی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 دانشجوی دکتری، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

صرف‌نظر از نظریات گوناگونی که دربارۀ رابطۀ اطلاق و تقیید وجود دارد، بیان مقصود و مراد مولی در افادۀ اطلاق و شمولیت، گاهی از طریق «متمم جعل» صورت می‌گیرد، مانند مسئلۀ اشتراک احکام بین عالم و جاهل که به‌واسطۀ روایات متواتر فهمیده می‌شود؛ و گاه از طریق عدم ذکر متمم جعل، نتیجۀ اطلاق به‌دست می‌آید. حال سؤال اصلی آن است که اگر مولا در مقام بیان تمام مراد خود بود و به‌جز موضوع مذکور در کلام، موضوعات دیگری را ذکر نکند آیا می‌توان از طریق اطلاق مقامی، به نفی قیود و متعلقات موضوع در کلام مولا و اطلاق، حکم کرد یا نه؟ واکاوی در منابع اصولی، این واقعیت رل اثبات می‌کند که به‌رغم نظر بسیاری از اصولیان، تمسک به اطلاق لفظی در پاره‌ای از گزاره‌های اصولی نظیر اثبات انحصاریت شرط در بحث مفهوم شرط صحیح نیست و حتی می‌توان از راه اطلاق مقامی، عمل به امارات ولو در فرض کشف خلاف، و نیز مرجعیت عرف در تحدید موضوع (نظیر «غنا» و «صعید») در کبریات شرعی را ثابت کرد؛ در نتیجه، تمسک به اطلاق مقامی تا به آن حد تأثیرگذار است که می‌تواند حکم مستنبط از گزاره‌های اصولی را به‌کلی دگرگون کند و این همان یافتۀ اصلی تحقیق محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Influential Applications of Etlaq Maqamie in Principled (Osuli) Propositions

نویسندگان [English]

  • Hamid Masjedsaraie 1
  • Seyyed Rasul Mousavi 2
1 Associate Professor, Faculty of Humanities, Semnan University, Semnan, Iran
2 Ph.D Student, Faculty of Humanities, Semnan University, Semnan, Iran
چکیده [English]

Regardless of the various theories about the relationship between etlaq and taqyid, the expression of the master’s purpose and intention of etlaq and shomuliyyat is done in two ways; sometimes it is done by "motammam ja´l", such as the issue of sharing the rules between the knowledgeable and the ignorant, which is understood through successive narrations, sometimes the result of etlaq is obtained by not expressing motammam ja´l. Now, the main question is if the master is in a position to express his intention thoroughly, not expressing any other subject matters except the subject itself, whether it is possible to conclude through etlaq maqamie that his speech is etlaq and that there is no restriction on his intention. An analysis of the sources of the principles of jurisprudence proves the fact that despite the opinion of many scholars of the principles of jurisprudence, it is not correct to adhere to etlaq lafzie in some propositions such as proving the exclusive condition in terms of the concept of condition; even it is possible to prove through etlaq maqamie the practice of evidences although they do not correspond to reality, and the authority of the common law to restrict the subject matter (such as "ghena`" and "sa´id") in the major premises. As a result, adhering to etlaq maqamie is so effective that it can completely change the rule obtained from the basic propositions and this is the main finding of the research. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Etlaq
  • Taqyid
  • Motammam Ja´l
  • Etlaq Lafzie
  • Etlaq Maqamie

مراجع

  1. آخوند خراسانی، محمد کاظم (1409 ق). کفایه الاصول، چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  2. آملی، میرزا هاشم (1405 ق). تقریرات الأصول، تقریر ضیاء‌الدین نجفی، چ اول، تهران: انتشارات فراهانی.
  3. ـــــــــــــــــــــــــ (1395). مجمع الأفکار و مطرح الأنظار، تقریر محمدعلی اسماعیل‌پور، چ اول، قم: المطبعه العلمیّه.
  4. اصفهانی، محمد حسین (1416 ق). بحوث فی الاصول، چ دوم، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  5. انصاری (شیخ)، مرتضی (1383). مطارح الانظار، تقریر ابوالقاسم کلانتری، چ دوم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  6. ایروانی، محمد باقر (1429 ق). کفایه الأصول فی أسلوبها الثانی، چ اول، نجف اشرف: مؤسسه الاحیاء التراث الشیعی.
  7. تبریزی، میرزا جواد (1387). دروس فی مسائل علم الأصول، چ دوم، قم: دارالصدیقه الشهیده سلام‌الله علیها.
  8. جزایری، محمد جعفر (1415 ق). منتهی الدرایه فی توضیح الکفایه، چ چهارم، قم: مؤسسۀ دارالکتاب.
  9. حائری، مرتضی (1424 ق). مبانی الأحکام فی أصول شرائع الإسلام، چ اول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  10. حر عاملی، محمدبن حسن (1409 ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
  11. حسینی فیروزآبادی، مرتضی (1400 ق). عنایه الاصول فی شرح کفایه الاصول، چ چهارم، قم: کتابفروشی فیروزآبادی.
  12. حسینی میلانی، علی (1428 ق). تحقیق الأصول، چ دوم، قم: مرکز الحقائق الاسلامیه.
  13. خرازی، محسن (1422 ق). عمده الأصول، چ اول، قم: مؤسسۀ در راه حق.
  14. خمینی (امام)، سید روح‌الله (1375). التعادل و التراجیح، چ اول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  15. ـــــــــــــــــــــــــ (1423 ق). تهذیب الأصول، تقریر جعفر سبحانی، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  16. خمینی، سید مصطفی (1418 ق). تحریرات فی الأصول، چ اول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  17. خویی، سید ابوالقاسم (1419 ق). دراسات فی علم الأصول، تقریر سید علی هاشمی شاهرودی، چ اول، قم: مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
  18. ـــــــــــــــــــــــــ (1417 ق). محاضرات فی أصول الفقه، تقریر محمد اسحاق فیاض، چ چهارم، قم: دارالهادی للمطبوعات.
  19. ـــــــــــــــــــــــــ (1422 ق). مصباح الأصول، تقریر محمد سرور واعظ حسینی بهسودی، چ اول، قم: مکتبه الداوری.
  20. روحانی، سید محمد حسین (1413 ق). منتقی الأصول، تقریر عبدالصاحب حکیم، چ اول، قم: دفتر آیت‌الله سید محمد حسینی روحانی.
  21. سبحانی تبریزی، جعفر (1424 ق).إرشاد العقول الی مباحث الأصول، تقریر محمد حسین حاج‌عاملی، چ اول، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
  22. صدر، سید محمد باقر (1417 ق). بحوث فی علم الأصول، تقریر حسن عبدالساتر، چ اول، بیروت: الدار الاسلامیه.
  23. ـــــــــــــــــــــــــ (1417 ق). بحوث فی علم الأصول، تقریر سید محمود هاشمی شاهرودی، چ سوم، قم: مؤسسۀ دایره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع).
  24. ـــــــــــــــــــــــــ (1423 ق). دروس فی علم الأصول؛ الحلقه الثالثه، چ اول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  25. ـــــــــــــــــــــــــ (1408 ق). مباحث الأصول، تقریر سید کاظم حسینی حائری، چ اول، قم: مکتب الاعلام الإسلامی.
  26. طباطبایی حکیم، سید محسن (1408 ق). حقائق الأصول، چ پنجم، قم: کتابفروشی بصیرتی.
  27. طباطبایی حکیم، سید محمد سعید (1428 ق). الکافی فی أصول الفقه، چ چهارم، بیروت: دارالهلال.
  28. طباطبایی قمی، تقی (1371). آراؤنا فی أصول الفقه، چ اول، قم: انتشارات محلاتی.
  29. عراقی (کزازی)، آقا ضیاءالدین (1370). بدائع الافکار فی الأصول، تقریر: میرزا هاشم آملی، چ اول، نجف اشرف: المطبعه العلمیه.
  30. ـــــــــــــــــــــــــ (1420 ق). مقالات الأصول، چ اول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  31. ـــــــــــــــــــــــــ (1411 ق). منهاج الاصول، تقریر محمد ابراهیم کرباسی، چ اول، بیروت: دارالبلاغه.
  32. غروی نایینی، محمد حسین (1352). أجود التقریرات، تقریر سید ابوالقاسم خویی، چ اول، قم: مطبعه العرفان.
  33. ـــــــــــــــــــــــــ (1376). فوائد الأصول، تقریر محمد علی کاظمی خراسانی، چ اول، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  34. فاضل لنکرانی، محمد (1377 ق). سیری کامل در اصول فقه، چ اول، قم: انتشارات فیضیه.
  35. کاشف الغطاء، علی (1381). النور الساطع فی الفقه النافع، چ اول، نجف اشرف: مطبعه الآداب.
  36. کمره‌ای، محمد باقر (بی‌تا). اصول الفوائد الغرویه فی مسائل علم أصول الفقه الاسلامی، چ اول، تهران: مطبعۀ فردوسی.
  37. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389). فرهنگنامۀ اصول فقه، چ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  38. مشکینی اردبیلی، ابوالحسن (1413 ق). کفایه الأصول (با حواشی مشکینی)، چ اول، قم: انتشارات لقمان.
  39. مظفر، محمد رضا (1430 ق). أصول الفقه، چ پنجم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  40. مکارم شیرازی، ناصر (1428 ق). أنوار الأصول، تقریر احمد قدسی، چ دوم، قم: مدرسۀ الامام علی‌بن ابی‌طالب(ع).
    1. Akhund Khorasani, M. K. (1409). Kefaya al-Osul, first edition, Qom: Al-
    2. Amoli, M. H. (1395). Majma al-Afkar Va matrah al-Anzar, Taghrir: Mohammad Ali Ismailpour, First Edition, Qom: Scientific Press. (in Arabic)
    3. Amoli, M. H. (1405). Taghrirat al-osul, 2.: Zia-ud-Din Najafi, First Edition, Tehran: Farahani Publishing Institute. (in Arabic)
    4. Ansari (Sheikh), M. (1383). Matareh Al-Anzar, report: Abolghasem Kalantari, second edition, Qom: Islamic Thought Association. (in Arabic)
    5. Bayt Institute peace be upon them. (in Arabic)
    6. Fazel Lankarani, M. (1998). A Complete Guide to the Principles of Jurisprudence, First Edition, Qom: Feizieh Publications. (in Persian)
    7. Gharavi Naeini, M. H. (1352). Ajvad al-Taqrirat, Taghrir: Seyyed Abu al-Qasim Khoei, first edition, Qom: Al-Irfan Press. (in Arabic)
    8. Gharavi Naeini, M. H. (1376). Favaed al-Osul, Taghrir: Mohammad Ali Kazemi Khorasani, First Edition, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
    9. Haeri, M. (1424). Mabani al-Ahkam Fi Osul  Sharaye al-Eslam, First Edition, Qom: Islamic Publishing Foundation. (in Arabic)

References

10. Horr Ameli, M. ibn H. (1409). Vasael al-Shiah Fi Tahsil Masael al-Shariah, first edition, Qom: Al-Bayt Foundation, peace be upon them. (in Arabic)

11. Hosseini Firoozabadi, M. (1400). Enayah al-Osul Fi Sharh Kefayah al-Osul, Qom: Firoozabadi bookstore. (in Arabic)

12. Hosseini Milani, A. (1428). Tahghigh al-Osul, Second Edition, Qom: Center for Islamic Facts. (in Arabic)

13. Iraqi (Kazazi), Agha Zia-ud-Din (1370). Bada'i al-Afkar fi al-Osul, Taghrir: Mirza Hashim Amoli, first edition, Najaf Ashraf: Al-Matabah Al-Elmiyah. (in Arabic)

14. Iraqi (Kazazi), Agha Zia-ud-Din (1411). Menhaj al-Osul, Taghrir: Mohammad Ibrahim Karbasi, first edition, Beirut: Dar al-Balaghah. (in Arabic)

15. Iraqi (Kazazi), Agha Zia-ud-Din (1420). Maghalat al0Osul, first edition, Qom: Islamic Thought Association. (in Arabic)

16. Irvani, M. B. (1429). Kefayah al-Osul Fi Osloobbeha al_sani, First Edition, Najaf Ashraf: Institute for the Revival of Shiite Heritage. (in Arabic)

17. Isfahani, M. H. (1416). Bohous Fi al-Osul, Second Edition, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)

18. Islamic Information and Documentation Center (2010). Dictionary of Principles of Jurisprudence, First Edition, Qom: Research Institute of Islamic Sciences and Culture, Research Deputy of Islamic Propaganda Office of Qom Seminary. (in Persian)

19. Jazayeri, M. J. (1415). Montaha al-Derayah Fi Tavzih al-Kefayah, fourth edition, Qom: Dar Al-Kitab Institute. (in Arabic)

20. Kamarehei, M. B. (unpublished). Osuk al-Favaed al-Gharwiyyah Fi Masaael Elm Osul al-Fiqh al-Eslami, first edition, Tehran: Ferdowsi Press. (in Arabic)

21. Kashef al-Ghatta ', A. (1381). al-Noor al-Sate Fi al-Fiqh al-Nafe, first edition, Najaf Ashraf: Press of etiquette. (in Arabic)

22. Kharazi, M. (1422). Omdah al-Osul, first edition, Qom: Institute for the Right. (in Arabic)

23. Khoei, S. A. (1417). Mohazarat Fi Osul al-Fiqh, Taghrir: Mohammad Ishaq Fayyaz, Fourth Edition, Qom: Dar Al-Hadi for Press. (in Arabic)

24. Khoei, S. A. (1419). Derasat Fi Elm al-Osul, Taghrir: Seyyed Ali Hashemi Shahroudi, First Edition, Qom: Encyclopedia of Islamic Jurisprudence on the Religion of the Ahl al-Bayt (AS). (in Arabic)

25. Khoei, S. A. (1422). Mesbah al-Osul, Taghrir: Mohammad Sarwar Waez Hosseini Behsudi, first edition, Qom: Maktab al-Dawari. (in Arabic)

26. Khomeini (Imam), S. R. (1375). al-Taadol Va al-Tarajih, first edition, Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (RA). (in Arabic)

27. Khomeini (Imam), S. R. (1423). Tahzib al-Osul, Taghrir: Jafar Sobhani, Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (RA). (in Arabic)

28. Khomeini, S. M. (1418). Tahrirat Fi al-Osul, First Edition, Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (RA). (in Arabic)

29. Makarem Shirazi, N. (1428). Anvar al-Osul, Taghrir: Ahmad Qudsi, Second Edition, Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib School (AS). (in Arabic)

30. Meshkini Ardabili, A. H. (1413). Kefayah al-Osul (with Meshkini margins), first edition, Qom: Loghman Publications. (in Arabic)

31. Muzaffar, M. R. (1430). Osul al-fiqh, fifth edition, Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)

32. Rouhani, S. M. H. (1413). Montagha al-Osul, Taghrir: Abdul Sahib Hakim, First Edition, Qom: Office of Ayatollah Sayyid Muhammad Husseini Rouhani. (in Arabic)

33. Sadr, S. M. B. (1408). Mabahes al-Osul, Taghrir: Sayyid Kazem Husseini Haeri, First Edition, Qom: Islamic Media School. (in Arabic)

34. Sadr, S. M. B. (1417). Bohous Fi Elm al-Osul, Taghrir: Hassan Abd al-Sater, First Edition, Beirut: Al-Dar Al-Islamiyah. (in Arabic)

35. Sadr, S. M. B. (1417). Bohous Fi Elm al-Osul, Taghrir: Seyyed Mahmoud Hashemi Shahroudi, Third Edition, Qom: Encyclopedia of Islamic Jurisprudence on the Religion of the Ahl al-Bayt (AS). (in Arabic)

36. Sadr, S. M. B. (1423). Doruos Fi Elm al-Osul; The third circle, first edition, Qom: Islamic Thought Complex. (in Arabic)

37. Sobhani Tabrizi, J. (1424). Ershad al-Oghul Ela Babahes al-Osul, Taghrir: Mohammad Hussein Haj Ameli, First Edition, Qom: Imam Sadegh (AS) Institute. (in Arabic)

38. Tabatabai Hakim, S. M. (1408). Haghaegh al-Osul, Fifth Edition, Qom: Basirati Bookstore. (in Arabic)

39. Tabatabai Hakim, S. M. S. (1428). Al-Kafi Fi Osul al-Fiqh, fourth edition, Beirut: Dar al-Helal. (in Arabic)

40. Tabatabai Qomi, T. (1371). Araaona Fi Osul al-Fiqh, first edition, Qom: Mahallati Publications. (in Arabic)

41. Tabrizi, M. J. (2008). Dorous Fi Masael  Elm al-Osul, Second Edition, Qom: Dar al-Sadiqah al-Shuhada, peace be upon him. (in Arabic)

مجله علمی
دوره 17، شماره 1
فروردین 1400
صفحه 1-27

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 تیر 1395
  • تاریخ بازنگری: 12 شهریور 1396
  • تاریخ پذیرش: 12 شهریور 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار