نقد نظریۀ «الهیات فمینیستی در قرآن» از دیدگاه قرآن و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

3 استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

رفعت حسن از مهم‌ترین روشنفکران اسلامی مقیم آمریکا و رهبر فمینیست‌های مسلمان است. او تحت تأثیر الهیات فمینیستی در مسیحیت، نظریۀ «الهیات فمینیستی در قرآن» را مطرح می‌کند. از نظر رفعت حسن، سه عامل الهیاتی در عالم اسلام و قرآن، سبب پیدایش و گسترش نگرش برتری مردان بر زنان شده است: تابعیت زن نسبت به مرد در آفرینش، فریفته شدن آدم توسط حوا در هبوط از بهشت عدن و آفریده شدن زن به جهت مرد. این‌گونه عوامل و نگرش، اصولاً در فضای تفسیری و حدیثی اهل سنت ارائه شده‌اند و مضامین احادیث مورد استناد او در روایات شیعی نفی می‌شود. با وجود این، حتی در فرض پذیرش مدعیات رفعت حسن، نتیجۀ این استدلال‌ها چنین می‌شود که زن و مرد در خلقت و آفرینش تفاوتی ندارند، هر دو توسط شیطان فریفته و از بهشت اخراج شده‌اند و هبوط کرده‌اند، بدون اینکه تفاوتی از این جهات میان آنها باشد. ولی مسئله این است که این نظریه، تساوی حقوقی - فقهی میان زن و مرد را اثبات نمی‌کند و قرآن احکام متفاوتی در این مورد و از جمله در ارث و قصاص بیان می‌کند.

کلیدواژه‌ها


  1. ـ قرآن کریم با ترجمۀ فولادوند.

    ـ کتاب مقدس، ترجمۀ شریف.

    1. ابن‌بابویه، محمدبن علی (1413 ق). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین.
    2. ــــــــــــــــــــــ (1376). الأمالی، تهران: کتابچی.
    3. ــــــــــــــــــــــ (1378). عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، تهران: نشر جهان.
    4. ابن‌منظور محمدبن مکرم (1414 ق). لسان‌العرب، بیروت: دار صادر.
    5. ابن‌ماجه، محمدبن یزید (1421 ق). سنن ابن‌ماجه، الطبعه الاولی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    6. بخاری، محمدبن إسماعیل (1980). صحیح البخاری، مصر: المطبعة السلفیة و مکتبتها.
    7. حر عاملی، محمدبن حسن (1409 ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
    8. حسینی زبیدی، محمد مرتضی (1414 ق). تاج‌العروس من جواهر القاموس، مصحح علی هلالی، بیروت: دارالفکر.
    9. جزایری، نعمت‌الله‌بن عبدالله (1404 ق). النور المبین فی قصص الأنبیاء و المرسلین، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
    10. جوادی آملی، عبدالله (1388). زن در آیینۀ جلال و جمال الهی، قم: اسراء.
    11. ـــــــــــــــــــ (1389). تسنیم، قم: اسراء.
    12. ـــــــــــــــــــ (1387). الحقوق و التکالیف الواجبه فی الاسلام، قم: اسراء.
    13. دارمی، عبدالله‌بن عبدالرحمن (1421 ق). سنن الدارمی، ریاض: دارالمغنی.
    14. سیوطی، جلال‌الدین (1404 ق). الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
    15. کلینی، محمدبن یعقوب‌بن اسحاق (1407 ق). الکافی (ط - الإسلامیة)، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    16. طبری،محمدبن جریر (1356). ترجمۀ تفسیر طبری، تهران: انتشارات توس.
    17. طباطبایی، محمد حسین (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعۀ مدرسین.
    18. ملاصدرا، محمدبن ابراهیم (۱۹۸۱). الحکمة المتعالیة فی‌الاسفار العقلیة الاربعه، امینی و امید، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    19. مجلسی، محمد باقر (1403 ق). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
      1. Brabeck, Mary (1997). Feminist theory and psychological practice. Washington: American Psychological Association.
      2. Parsons, Susan Frank (2002). The Cambridge Companion to Feminist Theology, london: Cambridge: london.
      3. Hassan, Riffat, (1999). Feiminism in Islam [in Feiminism and World Religion edited by Arvind Sharma], New York, State university of New York.
      4. Hassan, Riffat (1996). Religious Human Rights in Global Perspective: Religious Perspectives, Martinus Nijhoff Publishers, Netherlands.
      5. Hassan, Riffat (2009). The Quranic Perspective on Religious Pluralism. edited by Mohammed Abu-Nimer and David Augsburger, Lexington, Lanham.
      6. Muhammad lqbal (1962). The Reconstruction of Religious Thought in Islam (Lahore: Shaikh Muhammad Ashraf).
      7. Toshihiko lzutsu (1959). The Structure of the Ethical Terms in the Koran, Keio Institute of Philosophical Studies, Mita, Siba, Minatoku, Tokyo.
      8. A. Maududi (1976). The Meaning of the Qur'an (Islamic Publications, volume 4, 16, footnote 13 (2).
      9. Fatima Mernissi (1975). Beyond the Veil (Cambridge: Schenkman Publishing Company.
      10. Rafiullah Shehab (1986). Rights of Women in Islamic Shariah (Lahore: Indus Publishing House.