حقیقت نفس در مدرسۀ کلامی اصفهان و بازتاب آن در جنسیت‌مندی نفس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

2 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

3 دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

چکیده

رابطۀ حقیقت انسان و جنسیت از مسائل چالش‌برانگیز چند دهۀ اخیر بوده است که پاسخ به بسیاری از مسائل زنان در گرو حل این مسئله است. با ورود فعالان فمینیسم به مباحث فلسفی و کلامی این پرسش جدی‌تر مطرح شد و برخی مانند لیبرال‌فمینیسم‌ها با انکار هویت زنانه، قائل به تساوی و برابری جنسیتی شدند و دستۀ دیگری از فمینیسم‌ها اختلاف‌های جنسیتی را به رسمیت شناختند. اگرچه این پرسش در مباحث نفس‌شناسی و انسان‌شناسی حکما و متکلمان مدرسۀ کلامی اصفهان جایگاهی نداشته است، می‌توان با تحلیل مباحث عمیق نفس‌شناسی آنها پاسخی سلبی یا ایجابی به این پرسش داد. این نوشتار با روش تحلیلی-توصیفی و با استنطاق مهم‌ترین مباحث نفس‌شناسی میرداماد، ملاصدرا، فیض کاشانی و علامه مجلسی مانند حدوث نفس، رابطۀ نفس و بدن، چگونگی تدبیر بدن توسط نفس، به‌دنبال بررسی جایگاه جنسیت در نفس است و در نهایت به این نتیجه رسیده است که با توجه به مبانی نفس‌شناسی آنها دیدگاه «جنسیت‌مندی نفس» به صواب نزدیک‌تر است. نفس در نحوۀ حدوث، تشخص، فعلیت و چگونگی عمل در این عالم نمی‌تواند از خصوصیات جنسیتی عاری باشد

کلیدواژه‌ها


  1. ـ قرآن کریم

    1. ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله (1363). مبدأ و معاد، به اهتمام عبدالله نوری، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل و دانشگاه تهران.
    2. ابن‌فارس، ابوالحسن (1404ق). معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    3. تانگ، رزماری (1387). درآمدی جامع بر نظریه‌های فمنیستی، ترجمۀ منیژه عراقی، تهران: نی.
    4. جگر، آلیسون (1387). چهار تلقی از فمینیسم، ترجمۀ املایی، تهران: انتشارات بین‌المللی هدی.
    5. کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1362). اصول المعارف، چ دوم، جلال‌الدین آشتیانی، قم: بی‌نا.
    6. ______ (1427ق). الحقایق فی محاسن القرآن، تحقیق الحاج محسن عقیق، چ چهارم، مؤسسۀ دارالکتاب الاسلامی.
    7. ______ (1316). تفسیر الصافی، تهران: چاپ سنگی.
    8. فریدمن، جین (1383). فمینیسم، ترجمۀ ف مهاجر، تهران: آشیان.
    9. قلی‌زاه، احد (1390). «اعتقادات شیعه در کلام فیض»، فصلنامۀ هفت آسمان، ش 53.
    10. ملاصدرا، صدرالدین (1386). الحکمت المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، مصحح حسن‌زاده آملی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    11. _______ (1391). عرشیه، تهران: مولی.
    12. _______ (1366). تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار.
    13. ______ (1354). المبدأ و المعاد، تصحیح سید جمال‌الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
    14. مجلسی، محمدباقر (1404ق). بحارالانوار، بیروت: وفا.
    15. معین، محمد (1353). فرهنگ فارسی معین، تهران: سپهر.
    16. میرداماد الحسینی، محمدباقر (1367). القبسات، به کوشش مهدی محقق، چ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
    17. ____________ (1380). الجذوات و المواقیت، به کوشش علی اوجی، تهران: میراث مکتوب.
    18. یزدان‌پناه، یدالله (1391). جنسیت و نفس، در جنسیت و نفس هادی صادقی، قم: هاجر.

    References

    1. Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah (1363). Origin and Resurrection, by Abdullah Nouri, Tehran: Institute of Islamic Studies, McGill University and University of Tehran. (in Persian)
    2. Ibn Faris, Abul Hasan (1404). Ma'jam Maqayis al-Laghga, researched by Abdul Salam Mohammad Haroun, Qom: Islamic Propaganda Office. (in Persian)
    3. Jagar, Alison (2017). four views of feminism, spelling translation, Tehran: Hoda International Publications. (in Persian)
    4. Kashani, Mohammad bin Shah Morteza (1362). Usul al-Maarif, second edition-Jalaluddin Ashtiani, Qom: Bina. (in Persian)
    5. __________________(1427). Al-Haqayq Fi Mahasan al-Qur'an - Research, Al-Hajj Mohsen. Aqeeq, Darul Kitab Al-Islami Institute, 4th edition. (in Persian)
    6. _________________(1316). Tafsir al-Safi, Tehran: lithography. (in Persian)
    7. Mulla Sadra, Sadr al-Din (1386). al-Hikmat al-Mu'taaliyyah fi al-Isfar al-Uqliyyah al-Arbaeh, revised by Hassanzadeh Amoli, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. (in Persian)
    8. _______________(1391). Arshieh, Tehran: Moli Publications. (in Persian)
    9. _______________(1366). Tafsir al-Qur'an al-Karim, Qom: Bidar. (in Persian)
    • _______________(1354). al-Mabda wa al-Maad, edited by Seyyed Jamaluddin Ashtiani, Tehran: Iranian Society of Wisdom and Philosophy. (in Persian)
    • Majlesi-Mohammed Baqir (1404). Bihar Al-Anwar, Beirut: Wafa. (in Persian)
    • Moin, Mohammad (1353). Farhang Farsi Moin, Tehran: Sepehr Publications. (in Persian)
    • Mirdamad Al-HosseiniAl-Jizwat and Al-Mawaqit, by the effort of Ali Oji, Tehran: written legacy Mohammad Baqer (1367). Al-Qubasat, by Mahdi Mohaghegh, Tehran: University of Tehran, second edition. (in Persian).
    • __________________(1380). Al-Jizwat and Al-Mawaqit, by the effort of Ali Oji, Tehran: written legacy. (in Persian)
    • Qulizah, Ahad (1990). “Shia beliefs in Kalam Faiz”, Haft Asman Quarterly, No. 53. (in Persian)
    • Tang, Rosemary (1387). a comprehensive introduction to feminist theories, translated by Manijeh Iraqi, Tehran: Nei Publishing. (in Persian)
    • Yazdan Panah, Yadullah (1391). Gender and Self, in Gender and Self of Hadi Sadeghi, Qom: Hajar. (in Persian)