تدوین سناریوهای مؤثر بر توسعه گردشگری با رویکرد آینده‌نگاری مطالعه موردی: استان کهگیلویه و بویراحمد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

3 کارشناس پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

امروزه، توسعه صنعت گردشگری به‌عنوان یکی از راه‌های مهم دستیابی به رشد و توسعه در دنیا محسوب می‌شود و جوامع مختلف به این مقوله به‌عنوان یکی از عوامل مهم درآمدزا توجه داشته و بسیاری از برنامه‌های خود را بر این اساس پایه‌گذاری کرده‌اند. هدف از این مقاله تدوین سناریوهای مؤثر بر توسعه گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد با رویکرد آینده‌نگاری می‌باشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، از حیث روش ترکیبی از روش‌های اسنادی و پیمایشی در سطح اکتشافی و مبتنی بر رویکرد آینده‌نگاری و سناریونویسی است که با به‌کارگیری ترکیبی از مدل‌های کمی و کیفی صورت گرفته است. روش جمع‌آوری اطلاعات مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. جامعه آماری این پژوهش شامل خبرگان و متخصصان در موضوع مربوطه می‌باشند که علاوه بر حوزه تخصصی خود از شناخت کافی نسبت به منطقه موردمطالعه نیز برخوردار هستند. روش نمونه‌گیری در این پژوهش نیز مبتنی بر روش غیر احتمالی و از نوع هدفمند است. در این پژوهش از روش‌های تحلیل ساختاری، سناریو نگاری و تکنیک دلفی استفاده‌شده است. نرم‌افزارهای مورداستفاده در این پژوهش نرم‌افزار Scenario Wizard و MIC MAC می‌باشد. بر اساس نتایج مدل تحلیل ساختاری از میان 40 شاخص موردبررسی، 12 شاخص به‌عنوان مهم‌ترین شاخص‌های تأثیرگذار بر توسعه گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد انتخاب شد. نتایج نهایی هم نشان داد که 5 سناریو با سازگاری قوی و محتمل پیش روی توسعه گردشگری استان قرار دارد. درمجموع 5 سناریوی قوی پیش روی توسعه گردشگری استان، بیشتر سناریوها در وضعیت مطلوب قرارگرفته‌اند که این نشان‌دهنده وضعیت امیدوارکننده برای توسعه گردشگری استان است.
 

کلیدواژه‌ها


1)      اصغر پور، محمدجواد (1382) تصمیم‌گیری گروهی و نظریه بازی‌ها با نگرش تحقیق در عملیات، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
2)      بل، وندل (1392) مبانی آینده‌پژوهی: تاریخچه، اهداف و دانش، ترجمه مصطفی تقوی و محسن محقق، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
3)      پدرام، عبدالرحیم و زالی، سلمان (1397) الگویی نوین برای سناریونویسی در موضوعات راهبردی، مطالعه موردی: سناریوهای آینده بحران سوریه، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال 7، شماره 2، صص. 26-1.
4)      تقوایی، مسعود و حسینی خواه، حسین (1396) برنامه‌ریزی توسعه صنعت گردشگری مبتنی بر روش آینده‌پژوهی و سناریونویسی (مطالعه موردی: شهر یاسوج)، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال 6، شماره 23، صص.30-8.
5)      خیرگو، منصور و شکری، زینب (1390) توسعه فرآیند سیاست‌گذاری با استفاده از راهبرد آینده‌نگاری، فصلنامه علمی – پژوهشی مدیریت نظامی، سال 11، شماره 42، صص. 125-103.
6)      الراک، پاملا آل و ستل، رابرت بی (1380) پژوهش پیمایشی: رهنمودها و استراتژی‌هایی برای انجام دادن پیمایش، ترجمه مهراندخت نظام شهیدی، اردشیر امیدی محنه و محمود متحد، تهران: نشر آگه.
7)      رضوانی، محمدرضا (1387) توسعه گردشگری روستایی با رویکرد گردشگری پایدار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
8)      زارعی، عظیم؛ زرگر، سید مجتبی؛ نظری، ماشاءالله (1388) رضایت گردشگران گامی به‌سوی رضایت گردشگری استان سمنان، دانشگاه سمنان، مجموعه مقالات همایش ملی صنعت گردشگری، توسعه پایدار و اشتغال‌زایی، صص. 105- 116.
9)      زالی، نادر و بهشتی، محمدباقر (1388) شناسایی عوامل کلیدی توسعه منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی بر پایه سناریو (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی)، نشریه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، سال 15، شماره 1، صص. 63-41.
10)   زالی، نادر و عطریان، فروغ (1395) تدوین سناریوهای توسعه گردشگری منطقه‌ای بر اساس اصول آینده‌پژوهی (موردمطالعه: استان همدان)، مجله آمایش سرزمین، سال 8، شماره 1، صص. 131-107.
11)   سالنامه آماری استان کهگیلویه و بویراحمد (1395) سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کهگیلویه و بویراحمد، انتشارات سازمان برنامه‌وبودجه کشور.
12)   فرزین، محمدرضا (1382) بررسی و نقد برنامه‌ریزی گردشگری ایران و چالش‌های اصلی در برنامه چهارم، مجموعه مقالات سمینار بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه جهانگردی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی و سازمان ایران‌گردی و جهانگردی.
13)   فقیهی، ابوالحسن (1382) زمینه‌های فرهنگی توسعه گردشگری، مجموعه مقالات سمینار بررسی سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه گردشگری در جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
14)   کاظمی، مهدی (1382) بررسی اثرات اقتصادی و فرهنگی توسعه جهانگردی از دیدگاه ساکنان، فصلنامه مطالعات جهانگردی، سال 1، شماره 3، صص. 16-1.
15)   کاظمی، مهدی (1389) مدیریت گردشگری، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
16)   کشاورزترک، عین‌الله (1392) جایگاه برنامه‌ریزی فرهنگی در نظام توسعه شهری ایران با رویکرد آینده‌پژوهی، رساله دکتری آینده‌پژوهی دانشگاه بین‌المللی قزوین.
17)   لیندگرن، ماتس و باندهولد، هانس (1390) طراحی سناریو: پیوند بین آینده و راهبرد، ترجمه عبدالعزیز تاتار، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
18)   محسنی، رضاعلی (1388) گردشگری پایدار در ایران، کارکردها، چالش‌ها و راهکارها، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال 9، شماره 28، صص. 17-1.
19)   محلاتی، صلاح‌الدین (1380) درآمدی بر جهانگردی، چاپ اول، تهران: نشر دانشگاه شهید بهشتی.
20)   نامداریان، لیلا؛ حسن‌زاده، علیرضا؛ مجیدپور، مهدی (1393) ارزیابی تأثیر آینده‌نگاری بر سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری، نشریه علمی – پژوهشی مدیریت نوآوری، سال 3، شماره 2، صص. 102-73.
21)   یغفوری، حسین و آقائی، واحد (1390) تحلیلی بر جاذبه‌های گردشگری شهری و نقش آن در تحول اقتصادی مورد نمونه؛ اردبیل، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، آذرماه 1390، دانشگاه فردوسی مشهد.
22)  Badita, Amalia. (2012) Assessment of tourism supply, demand and market trends in Craiova city, Romania, Revista de turism-studii si cercetari in turism, Vol.14, pp. 34-40.
23)  Balan, Mariana. & Burghelea, Cristina. (2015) rural tourism and its implication in the development of the Fundata Village, Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol.188, pp.276-281.
24)  Beck, Peter. (1982) corporate planning for an uncertain future, Long Range Planning, Vol.15, No.4, pp.12-21.
25)  Boroush, Mark A. & Thomas, Charles W. (1992) Alternative scenarios for the defense industry after 1995, Planning Review, Vol.20, No.3, pp.24-29.
26)  Burns Nancy. & Grove K. (1993) the practice of nursing research. 2nd ed. Philadelphia: W.B. Saunders Company.
27)  Dwyer, Larry. & Edwards, Deborah. & Mistilis, Nina. & Roman, Carolina. & Scott, Noel. (2009) Destination and enterprise management for a tourism future, Tourism management, Vol.30, No.1, pp.63-74.
28)  Enzer, Selwyn. (1981) Exploring long-term business climates and strategies with INTERAX, Futures, Vol.13, No.6, pp.468-482.
29)  Friedel, Margaret. & Chewings, Vanessa. (2008) Central Australian Tourism Futures: Refining Regional Development Strategies Using a Systems Approach: Central Australian Tourism Futures Stage 2, Desert Knowledge Cooperative Research Centre.
30)  Godet, Michel. & Durance, Philippe. (2011) Strategic foresight for corporate and regional development. DUNOD–UNESCO–Fondation Prospective ET Innovation, Paris.
31)  Hwang, JaeHee. & Lee, Seong Woo. (2015) the effect of the rural tourism policy on non-farm income in South Korea, Tourism management, Vol.46, pp.501-513.
32)  Kelliher, Aisling. & Byrne, Daragh. (2015) Design futures in action: Documenting experiential futures for participatory audiences, Futures, Vol.70, pp.36-47.
33)  Loveridge, Denis. (2008) Foresight: The art and science of anticipating the future, Routledge.
34)  Martin, Ben R. & Johnston, Ron. (1999) Technology foresight for wiring up the national innovation system: experiences in Britain, Australia, and New Zealand, Technological forecasting and social change, Vol.60, No.1, pp.37-54.
35)  Meliou, Elina. & Maroudas, Leonidas. (2010) Understanding tourism development: A representational approach. Tourismos, International Journal of Tourism, Vol.5, No.2, pp.115-127.
36)  Mintzberg, Henry. (1994) The Rise and fall of Strategic Planning, New York: Free Press.
37)  Rabbani, Taha. (2012) Structural analysis, a tool to identify and analyze the factors affecting the future (urban subjects), The first National Conference on futures, Tehran. (In Persian).
38)  Rosentraub, Mark S. & Joo, Mijin. (2009) Tourism and economic development: Which investments produce gains for regions?, Tourism management, Vol.30, No.5, pp.759-770.
39)  Rouhani, Arash. & Ajorloo, Saeid. (2015) Software MicMac; can be used in projects scripting futures, Publications Arena, First Edition, Tehran. (In Persian).
40)  Sharpley, Richard. (2002) Tourism: a vehicle for development? Tourism and development: Concepts and issues, pp. 11-34.
41)  Slaughter, Richard A. (2001) Knowledge creation, futures methodologies and the integral agenda, Foresight, Vol.3, No.5, pp.407-418.
42)  Swarbrooker, John. (1988) Sustainable Tourism management: newyork, cobi.
43)  Zali, N & Atrian, F. (2016) The development of regional tourism development scenarios based on the principles of futures studies (case study: Hamadan), Journal of spatial management planning, Vol.8, pp:107-131. (In Persian).