نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته دکتری رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
2 دانشیار رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
شعر پایداری در کنار عمده نگاه و کارکردهای ملّی و میهنپرستانهی خود، دارای نوعی رسالت جهانی و بی‌حد و مرز است؛ چراکه با تمام قابلیتهای فنی و ادبی خود در جهت دادخواهی و برانگیختن افکار عمومی نسبت به تحوّلات ناگوار در سرنوشت سیاسی و اجتماعی سرزمینهای مختلف به کار میرود. سرزمین افغانستان همواره در طول تاریخ، از حضور بیدلیل دشمنان خارجی و نظام خودکامهی داخلی درصحنه‌ی سیاسی خود رنج‌برده است، درواقع حضور استعمارگر روس و انگلیس در این سرزمین و استبداد نظامهای حکومتی وقت که سرانجام با پیروزی مردم افغانستان در آوردگاههای مختلف همراه بوده است، جلوه و تجسّمی جهانی از پایداری و اجنبیستیزی این سرزمین پدید آورد و شاعران دیگر از سرزمینهای مختلف را بر آن داشت تا در اشعار خود، با محوریت و مضمون پایداری افغانستان به توصیف و تحسین این جنبش مردمی بپردازند. نمونهای از این شاعران، جابر قمیحه، شاعر معاصر مصر است که در دیوانی تحت عنوان «لِجهادِ الأفغانِ أُغَنِّی» به تبیین و توصیف زوایای مختلف مقاومت در افغانستان میپردازد. این پژوهش نیز با در پیشگرفتن روش توصیفی – تحلیلی بر آن است تا به مهمترین درونمایهها و کارکردهای فنّی پایداری در دیوان مذکور اشاره نماید. از جمله نتایج این پژوهش حاکی از آن است که شاعر در تبیین درونمایههای پایداری افغانستان، مضمون و اندیشه ایثار و فداکاری را در قالبهای دینمداری و خداباوری به‌عنوان رمز موفقیت پایداری افغانستان معرفی میکند و در تبیین آثار و پیامدهای جنگ، بر آسیبپذیری و دردمنشی کودکان افغان در جهت برانگیختن حسّ مسئولیت اجتماعی تأکید دارد. شاعر در بعد فنّی، به فراخوانی شخصیتهای دینی، به‌ویژه الگوبرداری از شخصیّت پیامبر گرامی اسلام میپردازد و از سوی دیگر با همصدایی و وامگیری آگاهانه از متن غایب به‌ویژه تعابیر و مفاهیم قرآنی در جهت انتقال بهتر مضمون پایداری و ارتباط آن با موضوعات ملّی و میهنی تمایل نشان میدهد.
کلیدواژه‌ها
- القرآن الکریم.
- إسماعیل، عزّ الدین. (1966). الشعر العربیّ المعاصر قضایاه وظواهره الفنیّة والمعنویّة. الطبعة 3. بیروت: دار الفکر العربیّ.
- جمعة، حسین. (2009). ملامح فی الأدب المقاوم "فلسطین أنموذجاً". دمشق: منشورات الهیئة السوریّة للکتاب.
- چهرقانیبرچلویی، رضا. (1394ش). از حنجرههای شرقی "سیری در شعر پایداری افغانستان". تهران: هزاره ققنوس.
- زاید، علی عشری. (1997). استدعاء الشخصیّات التراثیّة فی الشعر العربیّ المعاصر. القاهرة: دار الفکر العربیّ.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1380). شعر معاصر عرب. تهران: ا سخن.
- شکری، غالی. (1970). أدب المقاومة. مصر: دار المعارف.
- شهزاد، محمّد. (2014). شعر جابر قمیحة الغنائیّ دراسة موضوعیّة فنّیّة. رسالة ماجستیر. باکستان: الجامعة الإسلامیّة العالمیّة إسلام آباد.
- عزّام، محمّد (2005). شعریّة الخطاب السردیّ. دمشق: منشورات اتّحاد الکتّاب العرب.
- قمیحه، جابر. (1991). لجهاد الأفغان أغنّی. القاهرة: مکتبة وهبة.
- کنفانی، غسّان. (1968): الأدب الفلسطینیّ المقاوم تحت الاحتلال 1948-1968. الطبعة 1. بیروت: مؤسّسة الدراسات الفلسطینیّة.
- مطهّری، مرتضی. (1373). قیام و انقلاب مهدی (ع) از دیدگاه فلسفه و تاریخ. چاپ 12. قم: صدرا.
- ویم، سافر. (2016). مساهمة الدکتور جابر قمیحة فی الأدب العربیّ المعاصر. أطروحة دکتوراه. إشراف محمّد صلاح الدین العمری. الهند: جامعة علی کره الإسلامیّة.
- بلاوی، رسول، علی خضری و مرضیه آباد. (1393). «موتیف استدعاء الشخصیّات التراثیّة فی شعر یحیی السماوی». مجلّة ادب عربی. تهران. السنة 6. العدد 1. صص 70-51.
- پروینی، خلیل و نعیم عموری. (1431). «التناصّ القرآنیّ فی روایة حکایات حارتنا لنجیب محفوظ». مجلّة آفاق الحضارة الإسلامیّة. العدد 26. صص 162-145.
- رخشندهنیا، سیده اکرم، کبری روشنفکر، خلیل پروینی و فردوس آقاگلزاده. (1390ش). «کارکرد نمادین شخصیّت پیامبر اسلام (ص) در شعر معاصر عربی (با تکیه بر بررسی دواوین 7 شاعر نامآور عرب)». فصلنامه لسان مبین. سال 2. شماره 3. صص 170-150.
- روشنفکر، کبری و حیدری، احمد. (2013). «سیمیائیة خطاب المقاومة فی قصیدة «یا قدس» لجابر قمیحة». موقع ستارتایمز – موقع أدباء الشام. http://www.startimes.com/f.aspx?t=33484170.
- رئیسیان، غلامرضا و هوشنگ استادی. (1391). «تجلّی شخصیّت پیامبر در شعر فارسی حوزوی شیعی (بررسی تطبیقی مدایح نبوی در شعر شاعران فارسی و عالمان حوزوی شیعی)». فصلنامه متون اسلامی مطالعات ادبی. سال 1، شماره 2، صص 192-167.
- سرباز، حسن، محسن پیشوایی علوی و سمیه صولتی. (1395). «درد و رنج کودکان فلسطینی در شعر محمود درویش». نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 8. شماره 14. صص 122-99.
- سلیمی، علی و عبد الصاحب طهماسبی. (1391). «التناصّ القرآنیّ فی الشعر العراقیّ المعاصر؛ دراسة ونقد». مجلّة إضاءات نقدیّة. السنة 2، العدد 6، صص 95-81.
- شریفیان، مهدی و رضا چهرقانی پرچلویی. (1391). «تاریخ و جغرافیا در شعر پایداری افغانستان»، مجلّه تاریخ ادبیات. دانشگاه شهید بهشتی. شماره 3. صص 197-183.
- کاظمی، محمّد کاظم. (1385). «فریادهای موزون (شعر مقاومت در افغانستان)». نشریه سوره. شماره 24. صص 81-76.
- کرمی، محمّد حسین و نصیر احمد آرین فقیری (1394ش). «بررسی و تحلیل جلوههای مقاومت و پایداری در شعر عبد القهّار عاصی شاعر معاصر افغانستان». نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 7. شماره 12. صص 260-241.
- کیانی، رضا، جهانگیر امیری و فاروق نعمتی. (1392). «جلوههای بینامتنی قرآن کریم در شعر قیصر امینپور». فصلنامه پژوهشهای ادبی – قرآنی. سال 1. شمار ه 2. صص 18-1.
- متّقی، امیر مقدم. (1432). «الشهادة والشهید فی الشعر العربیّ المعاصر». مجلّة آفاق الحضارة الإسلامیّة. السنة 14. العدد 1. صص 116-85.
- متّقیزاده، عیسی، اسماعیل حسینی اجداد و حامد پورحشمتی. (2015). «المقاومة فی الشعر الجزائریّ والإیرانیّ دراسة مقارنة بین مفدی زکریا و فرّخی یزدی». مجلّة إضاءات نقدیّة. السنة 5. العدد 18. صص 98-77.
- مجیدی، حسن. (1391). «ادبیات مقاومت و فلسفه پیدایش مقاومت در کشورهای اسلامی تحت اشغال؛ فلسطین و عراق به عنوان نمونه». نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 3. شماره 5. صص 427-411.
- محرمی، رامین و مریم بهزادی. (1394). «تحلیل و مقایسة مضامین شعر پایداری افغانستان و ایران». نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 7. شماره 12. صص282-261.
- محلاتی، حیدر. (1396). «بررسی ابعاد شخصیّت حضرت عباس (ع) در شعر معاصر عربی». پژوهشنامه معارف حسینی. شماره 6. صص 138-119.
- معروف، یحیی و حامد پورحشمتی. (1396). «النزعة الثوریة وأصداءها الدلالیّة والفنّیة فی شعر عبد الرحیم محمود». مجلّة دراسات الأدب المعاصر. السنة 9. العدد 33. صص 125-105.
- میرزائی، طاهره و مصطفی گرجی. (1392). «بررسی ماهیت و مفهوم درد و رنج در اشعار «طاهره صفارزاده»». فصلنامه پژوهشهای ادبی و بلاغی. سال 1، شماره 4. صص 25-10.
- نیکوبخت، ناصر و رضا چهرقانیبرچلویی. (1389). «شعر پایداری افغانستان از کودتای مارکسیستی تا جمهوری اسلامی». نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 1، شماره 2. صص 368-341.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله