مطالعه تناسبات، ساختار و نقشمایه‌های محراب مسجد جامع هفتشویه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه هنر اصفهان

2 گروه مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی. دانشکده مرمت. دانشگاه هنر اصفهان. اصفهان. ایران.

چکیده

تزیینات گچ‌بری محراب هفتشویه با توجه به طرح و فرم، در ردیف محراب‌های شاخص دوره ایلخانی قرار دارد. اکثر بررسی‌های صورت گرفته به توصیف کلی این محراب، تاریخ اجرا و یا محدوده تاریخی آن پرداخته و کمتر به نقشمایه‌های تزیینی، نسبت‌های طلایی و ساختار و روابط هندسی در به کارگیری آنها، توجه کرده‌اند. سؤال‌هایی که برای دستیابی به هدف می‌توان مطرح کرد عبارتند از: «انواع نقشمایه‌های به‌کارگرفته شده در این محراب کدامند؟ این محراب و نقشمایه‌های آن، بر اساس چه ساختار و تناسباتی طراحی و اجرا شده است؟». در این نوشتار تلاش بر آن بوده تا با روش توصیفی تحلیلی، محراب مسجد جامع هفتشویه از لحاظ نقشمایه‌های گیاهی و هندسی، نسبت‌های طلایی و ساختار و روابط هندسی توصیف و تحلیل شود. یافته‌های به دست آمده از این پژوهش، بیانگر آن است که طرح‌ها و نقشمایه‌های گچ‌بری شده، با ضخامت، برجستگی و پیچیدگی اجراء شده‌اند. در این محراب از انواع اسلیمی‌ها مانند دهان اژدری، خرطومی، اسلیمی‌های قاب‌بند و گردش‌های اسلیمی بسیار استفاده شده است. فرم کلی محراب و هم اکثر نقشمایه‌ها دارای ساختار و روابط هندسی ویژه و بر پایه نسبت‌های طلایی می‌باشد. ارتفاع بلند، جزو شاخصه‌های این محراب است. نقشمایه‌های این محراب از جهت ارزش‌های بصری و زیباشناختی، شیوه طراحی و اسلوب منحصربه‌فرد بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study proportion, structure and motifs of mosques Haftshouyeh altar

نویسندگان [English]

  • shadi naghib 1
  • Afsane Nazeri 1
  • Behnam Pedram 2
1 art university of isfahan
2 Department of restoration of monuments and sites. Faculty of conservation. Art university of Isfahan. Isfahan. Iran
چکیده [English]

The stucco decorations of Haftshouyeh altar are among the dominant altars in Ilkhani period in terms of patterns and forms. Most of the studies in the literature have been considered the date and the historical range of the work. The weakness of the previous works is that the metrics of decorative motifs, their proportions, structure and geometric relationships have not been considered. The contribution of this work is to answer the following questions: What are the types of motifs used in this altar? How the structure and proportions of this altar and its motifs are designed and implemented? The aim of this work is to describe and analyze the Haftshouyeh’s mosque altar in terms of plants and geometric motifs, proportions, structure and geometric relationships in a descriptive-analytic manner. The obtained results reveal that the patterns and stucco motifs have been implemented with thickness, prominent, complexity and various types of stucco. Various types of Aslymyha such as Khortumyha, Dhanhazhdary, Aslymyhay Framing and Art excursions (snail excursions) are used in this altar. The general form of the altar and its motifs are based on the golden ratio and the structure and geometric relationships. The high magnitude is a major characteristic of the altar. The motifs of the altar are unique in terms of visual and aesthetic values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ilkhani
  • Haftshouyeh altar
  • decorative motifs
  • golden proportions
پازوکی، ناصر و شادمهر، عبدالکریم. 1384. آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
پارمان، عایشه. 1387. نقشهای هندسی در هنر اسلامی، مترجم: مسعود رجب نیا، تهران: سروش.
تولمی، مهدی. 1392. آسیب شناسی و ارائه طرح حفاظت تزیینات گچی محراب مسجد جامع هفتشویه، رساله ارشد، اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان.
رازانی، مهدی. 1386. معرفی محراب مسجد جامع هفتشویه (از شاهکارهای دوره ایلخانی)، فرهنگ اصفهان، بهار 1386 شماره 35، 50- 55.
سیرو، ماکسیم. 1357. را ههای باستانی ناحیة اصفهان و بناهای وابسته به آن. ترجمة مهدی مشایخی. تهران: سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران.
شکفته، عاطفه و صالحی کاخکی، احمد. 1393. «شیوه‌های اجرایی و سیر تحولات تزیینات گچی معماری ایران در قرون هفتم تا نهم هجری»، فصلنامه نگره، شماره30، 63-81.
شکفته، عاطفه. 1394. «مضمون کتیبه‌های قرآنی در محراب‌های گچی عصر ایلخانی»، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره8، 104-122.
صالحی کاخکی، احمد؛ تقوی نژاد، بهاره. 1395. «پژوهشی بر آرایه‌های هندسی محراب‌های گچبری دوره ایلخانی در ایران»، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره 10، 77-95.
مکی نژاد، مهدی. 1387. تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی: تزیینات معماری، تهران: سمت.
محبی، حمیدرضا. 1391. «هندسه بنیادی در نقش برجسته‌های تخت جمشید»، کتاب ماه هنر، شماره 171، 14-27.
نفیسی، مرسده. 1389. بررسی نقوش محراب‌های گچ‌بری دوره ایلخانی در شهرستان اصفهان و حومه‌ی آن، رساله ارشد، اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان.
نقیب اصفهانی، شادی؛ ناظری، افسانه؛ پدرام، بهنام. 1395. «مطالعه تطبیقی فرم نقشمایه‌های چهار محراب دوره ایلخانی در استان اصفهان»، دوفصلنامه مطالعات تطبیقی هنر، شماره 12، 1-14.
هنرفر، لطف الله. 1344. آشنایی با شهر تاریخی اصفهان، اصفهان: ثقفی.