نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران.
2 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران. (نویسنده مسئول)
3 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران (پردیس فارابی)، قم، ایران.
چکیده
تعارض ادله از بدو شکل گیری اصول فقه به دلیل کاربرد و کارآیی زیادی که در روند استنباط احکام و تفسیر مقرّرات اسلامی و پاسخگویی به حوادث واقعه و حلّ مسائل مستحدثه داشته است، مورد بحث و توجّه قرار گرفته است. از جمله در وضعیّت اجتماعی کنونی، قراردادهای اقتصادی متأثّر از نوسانات شدید اقتصادی ناشی از علل و عوامل گوناگون، متعاقدین را در اجرای قراداد دچار مشکل نموده و یک طرف را دچار عسر و حرج شدید کرده و از سوی دیگر، عدم اجرای قرارداد نیز موجب تضرّر طرف دیگر میشود و در این حالت، تعارض لاضرر و لاحرج پیش میآید. از اینرو مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی، ضمن تبیین مبانی این دو قاعده، به این نتیجه دست یافته است که در آن چه ما فوق طاقت بشری بوده و در آن ضیق و عسر و دشواری و صعوبت است حکم - اعمّ از تکلیفی و وضعی - منتفی است. از طرفی حقوقدانان و وکلا، شرایط دشواری را در قراردادها مدّنظر داشته و در متن قرارداد درج نمایند و به شرایط فورس ماژور توجّه خاصّ نموده و آن چه را که محتمل الوقوع بوده و امکان دارد در روابط قراردادی مؤثّر باشد، پیشبینی کنند. همچنین جامعه قضات تا تصویب قانونی مبنی بر پذیرش نظریه «تغییر اوضاع و احوال»، بر مبنای ادله مطرح شده میتوانند با استفاده از منابع معتبر اسلامی یا فتاوای معتبر، حکم قضیّه را صادر کنند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Analysis of Lazar and Laharaj conflict in the implementation of contracts in economic fluctuations
نویسندگان [English]
- Abdolkarim Golgoun 1
- Hormoz Asadi koohbad 2
- Mohammad Rasool Ahangaran 3
1 Ph.D. student in jurisprudence and Islamic law, Ramhormoz Branch, Islamic Azad University, Ramhormoz, Iran.
2 Assistant professor of jurisprudence and Islamic law, Islamic Azad University, Ramhormoz Branch, Ramhormoz,Iran: (Corresponding author)
3 Professor of jurisprudence and Islamic law, University of Tehran, Farabi Campus.
چکیده [English]
Since the beginning of the formation of the principles of jurisprudence, the conflict of evidence has been discussed and paid attention to due to its great application and efficiency in the process of deriving rulings and interpreting Islamic regulations, responding to incidents and solving new problems. Among other things, in the current social situation, economic contracts affected by severe economic fluctuations caused by various causes and factors have caused difficulties for the contracting parties in the implementation of the contract and caused one party severe hardship and embarrassment, and on the other hand, non-implementation of the contract also caused The other side is harmed and in this case, a harmless and embarrassing conflict occurs. Therefore, the present article with a descriptive-analytical method, while explaining the basics of these two rules, has reached these results that what is beyond human capacity and in which there is narrowness, hardship, difficulty, and difficulty is the ruling, both obligatory and situational. It is ruled out. On the other hand, jurists and lawyers should consider difficult conditions in contracts and include them in the text of the contract, pay special attention to the conditions of force majeure, and predict what is likely to happen and may affect contractual relations. . Also, until the adoption of a law on the acceptance of the "change of circumstances" theory, the honorable community of judges can issue a verdict based on the following evidence using authentic Islamic sources or authentic fatwas.
کلیدواژه‌ها [English]
- Lazarar
- Laharaj
- conflict
- economic contract
- economic fluctuations
- قرآن کریم.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1375)، لسان العرب، ج8، چ4، بیروت: دار احیاء التراث.
- اخلاقی، بهروز (1373)، حقوق تجارت، تهران: دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
- السنهوری، احمد عبدالرزاق (1956م)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، قاهره: دار النشر للجامعات المصریه.
- الماسی، نجادعلی (1376)، تعارض قوانین، چ5، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- امامی، سید حسن (1363)، حقوق مدنی، ج1، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1377)، فرائد الأصول، ج2، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- انصاری(شیخ)، مرتضی بن محمدامین (1394)، المکاسب، ج2، قم: حقوق اسلامی.
- بحرانی، شیخ یوسف (1363)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج13، چ4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1317)، مقدّمه عمومی علم حقوق، چ3، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372)، ترمینولوژی حقوق، چ6، تهران: گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1375)، دانشنامة حقوقی، ج2، چ2، تهران: امیرکبیر.
- حسینی عاملی، سید محمدجواد (1391)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج7، چ3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1398)، مختلف الشیعه، ج1، چ3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(محقّق)، جعفر بن حسن (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج4، قم: اسماعیلیان.
- خمینی(امام)، سید روحالله (1379)، کتابالبیع، ج1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- خوانساری، سید احمد (1355)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، ج5، چ2، تهران: مکتبه الصدوق.
- ستوده تهرانی، حسن (1378)، حقوق تجارت، چ3، تهران: دادگستر.
- صفایی، سید حسین (1364)، قوّه قاهره یا فورس ماژور، مجله حقوقی دفتر خدمات حقوقی بینالمللی، 3، ص112.
- طباطبائی(صاحب ریاض)، سیّد علی (1374)، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، قم: بوستان کتاب.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1386)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عاملی(شهید اوّل)، محمد بن مکّی (1419ق)، ذکری الشیعه فی احکام الشریعه، ج2، قم: مؤسسه آل البیت.
- عبداللهی نژاد، عبدالکریم (1373)، تعارض ادلّه، مطالعات اسلامی(فقه و اصول)، 29، 61-91.
- علمالهدی، سید مرتضی (1399)، الذریعه الی اصول الشریعه، ج2، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
- فیض، علیرضا (1376)، مبادی فقه و اصول، چ8، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- کاتبی، حسینقلی (1379)، حقوق تجارت، چ6، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- کاتوزیان، ناصر (1368)، قواعد عمومی قراردادها، ج3، چ9، تهران: بهنشر.
- کاتوزیان، ناصر (1369)، حقوق انتقالی(تعارض قوانین در زمان)، چ2، تهران: کانون وکلای دادگستری.
- کاتوزیان، ناصر (1371)، مقدّمة علم حقوق، چ16، تهران: مدرّس.
- کاظمی خراسانی، محمدعلی (1379)، فوائد الاصول، ج3، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- کیوان آذری، آذر (1356)، نقدی بر ماده ٣ قانون تجارت، مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ٢٠، 7-33.
- گل‌محمد، هومن (1399)، اصول قرارداد پیمانکاری خدمات ، vindad.com/blog.
- محقّق داماد، سید مصطفی (1378)، مباحثی از اصول فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محمّدی، ابوالحسن (1373)، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، چ8، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
- محمّدی، علی (1375)، شرح اصول فقه، چ3، قم: دار الفکر.
- مرادی، روح الله؛ بادینی، حسن؛ کریمی، عباس؛ افشارنیا، طیب (1400)، قابلیّت جبران ضرر اقتصادی ناشی از نقض تعهّدات قراردادی: مطالعۀ تطبیقی در حقوق قراردادهای تجاری بین المللی، فقه و حقوق ایران، نشریه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 24، 411-438.
- مظفّر، محمدرضا (1375)، اصول الفقه، ج2، چ3، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1380)، منتهی الاصول، تهران: عروج.
- موسوی بجنوردی، سید حسن (1387)، القواعد الفقهیّه، ج1، چ3، قم: تبیان.
- موسویان، سید عباس(1385)، انواع قراردادهای مالی از نگاه اسلام، دنیای اقتصاد، 1162، 5-11.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن (1392)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج22، چ6، تهران: اسلامیه.
- نراقی، ملا احمد (1375)، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، ج1، قم: بوستان کتاب.
- Amin, S.H., The Theory of Change of Circumstances in International Trade, Lords Maritime and Commercial Law Quarterly, Nov. 1982, p. 577.
- André de Laubadère, Contrats Administratifs, L.G.D.I. 1984, p. 560
- Cheshire and Fifoot, Law of Contract, London: M.D. Fumoston, 1981, p. 215.
- Commercial Impracticability.
- David Green, Force Majeure Clauses and International Sale of Goods, Australian Business Law Review, vol.8, Dec. 1980, p.384.
- Sue Rayner, A Note on Force Majeure in Islamic Law, Arab Law Quarterly, vol. 6, June 1991, p. 302; Treitel, op. cit., p. 764.
- H. Treitel, The Law of Contract, London: Sweet & Maxwell. 1991, p. 763.
- Henry Compbell Black, A. Black’s Law Dictionary, U.S.A., West Publishing, 1993, p. 330.
- International Chamber of Commerce, Force Majeure and Hardship Provisions, Paris, 1986, No.421, p.20.
)