نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری فقه و حقوق خانواده، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

تأمّل در منابع و متون فقهی و حقوق موضوعه ایران در حوزه ادلّه اثبات دعوا، حاکی از تفاوت ‌های جنسیّتی در آن می باشد که محلّ تأمل و تحلیل در این نوشتار است. از منظر فقه و حقوق، قاعده کلّی مبتنی بر این پایه استوار است که جنسیّت زنان تأثیری در مسؤولیّت کیفری آنان نداشته اما در موضوع اثبات جرم از طریق ادلّه شهادت، اقرار و علم قاضی، جنسیّت تأثیرگذار بوده و بین زن و مرد تفاوت هائی وجود دارد. قانونگذار با لحاظ جنسیّت زن و یا مرد در جرم مشخّص و یا مشترک، نوع دلیل اثبات را در زمان تصویب، تعیّن بخشیده است. در این تحقیق، تأثیر جنسیّت زنان در ادلّه اثبات مورد بررسی قرارگرفته، و به تفکیک به هرکدام از ادلّه اثبات پرداخته  شده است. این تحقیق که به روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است در پی یافتن پاسخ مناسبی برای این پرسش است که جنسیّت چه تأثیری در نوع یا کیفیّت دلیل اثبات دارد؟ آن چه از تتبّع در ادلّه و مستندات به دست می آید حاکی از آن است که جنسیّت زنان در شهادت تأثیرگذار بوده اما نسبت به  علم قاضی و اقرار هیچگونه تأثیری ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of women's gender on the proof of a lawsuit from the perspective of Iranian jurisprudence and subject law

نویسنده [English]

  • Javad Khosravi

Ph.D. in jurisprudence and family law, University of Religions and Religions, Qom, Iran.

چکیده [English]

Reflecting on Iranian jurisprudential and legal sources and texts in the area of evidence to prove the case, indicates gender differences in it, which is the place of reflection and analysis in this article. From the point of view of jurisprudence and law, the general rule is based on the fact that women's gender has no effect on their criminal responsibility, but in the matter of proving a crime through evidence of testimony, confession and the judge's knowledge, gender is influential and there are differences between men and women. The legislator has determined the type of evidence at the time of ratification, depending on the gender of a man or a woman in a specific or common crime. In this research, the effect of women's gender on proofs is investigated, and each of the proofs is discussed separately. This research, which was carried out using descriptive and analytical method and using library sources, seeks to find a suitable answer to the question of what effect does gender have on the type or quality of Evidence substantiation? What is obtained from the evidence and documentation indicates that women's gender has an effect on testimony, but it has no effect on the judge's knowledge and confession.

کلیدواژه‌ها [English]

  • gender
  • evidence substantiation of claim
  • testimony
  • confession
  • knowledge of the judge
- قرآن کریم.
- ابن حمزه طوسی، ابوجعفر محمد بن علی (1408ق)، الوسیله الی نیل الفضیله، قم: کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
- ابن زهره حلبی، حمزه بن علی  (1417ق)، غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
- ابوعطا، محمد؛ بهارلو، آرمان (1396)، اخبار مستند به شیاع به عنوان دلیل اثبات، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، 16، 31-52.
- امامی، سیّد حسن (1384)، حقوق مدنی، ج6، چ5، تهران: اسلامیه.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج2و3و5، قم: اسماعیلیان.
- جبعی عاملی(شهید ثانی)، زین ‌الدین بن علی (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الاسلام، ج14و15، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
- جعفری لنگرودی، محمّدجعفر (1380)، ترمینولوژی حقوق، چ11، تهران: کتابخانه گنج دانش.
- جوهری، اسماعیل بن حماد‌ (1410ق)، الصحاح - تاج اللغه و صحاح العربیه‌، ج2، بیروت: دار العلم.
- حبیبی تبار، جواد (12/14/1399)، نشست علمی تفاوت های ماهوی و کاربردی اطلاع و شهادت، مجتمع عالی فقه و حقوق حوزه علمیه قم.
- حبیبی تبار، جواد (1389-99)، جزوه درس فقه کیفری استدلالی، مقطع دکتری رشته مطالعات زنان گرایش حقوق زن در اسلام.
- حبیبی تبار، جواد، درس خارج فقه القضا، تقریرات سید حسن استاد.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن‌ (1414ق)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه‌، ج18و29، چ2، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام‌.
- حلبی، ابوالصلاح (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علیه السلام.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1412ق)، مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه، ج8، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (بی تا)، تحریر الاحکام الشرعیه، ج2، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
- حلّی(فخرالمحقّقین)، محمد بن حسن بن یوسف (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح اشکلات القواعد، ج4، قم: اسماعیلیان‌.
- خمینی(امام)، سیّد روح الله (1423ق)، تحریر الوسیله، ج2، چ21، ترجمه: علی اسلامی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- خوئی، سید ابوالقاسم (1410ق)، منهاج الصالحین، ج2، مؤسسه الخوئی الاسلامیه.
- دیانی، عبدالرسول (۱۳۸۹)، ادلّه اثبات دعوا در امور مدنی و کیفری، تهران: میزان.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمّد (1412ق)، مفردات الفاظ القرآن، لبنان - سوریه: دار العلم.
- سبزواری، سید عبد الأعلی (بی تا)، ‌مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج21، چ9، قم: مؤسسه المنار.
- سلّار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز (1404ق)، المراسم العلویه فی الفقه و الاحکام النبویّه، قم: منشورات الحرمین.
- سید مرتضی، علی بن حسین (1415ق)، الانتصار فی انفرادات الإمامیه،‌ قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- شاملو احمدی، محمدحسین (1380ش)، فرهنگ اصطلاحات و عناوین جزایی، اصفهان: دادیار.
- صدوق(شیخ)، محمّد بن حسین بن علی بن بابویه قمّی‌ (1415ق)، المقنع، قم: مؤسسه امام هادی(ع).
- صدوق(شیخ)، محمّد بن علی بن حسین بن بابویه قمّی (1385ق)، علل الشرائع، ج2، نجف: مکتبه الداوری.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن‌ (1375ق)، الاقتصاد الهادی إلی طریق الرشاد‌، تهران: کتابخانه جامع چهل‌ستون.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن‌ (1387)، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج3، تهران: المکتبه المرتضویه.
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمّدبن حسن (1417ق)، کتاب الخلاف، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- عمید، حسن (1361)، فرهنگ فارسی، ج1، چ6، تهران: امیرکبیر.
- فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1422ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
- فاضل هندی، محمد بن حسن‌ (1416ق)، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- قربان نیا، ناصر  (1378)، زن و قانون مجازات، کتاب نقد،  12، 82-101.
- معلوف، لوئیس  (۱۹۹۸م)، المنجد فی اللغه و الاعلام، بیروت: المکتبه الشرقیه.
- مفید(شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان عکبری (1417ق)، المقنعه، چ4، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
- منسوب به امام رضا(علیه سلام)،  الفقه المنسوب للامام الرضا(ع)، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
- موسوی، سید داود، (۱۳۹۸)، نظریه قناعت وجدان قاضی در دادرسی از منظر فقه اهل بیت علیهم السلام و حقوق موضوعه ایران و افغانستان، رساله دکترا رشته فقه قضایی، استاد راهنما: جواد حبیبی تبار.
- نجفی(صاحب جواهر)، محمدحسن‌ (بی تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، ج35و41، چ7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- هاشمی شاهرودی، سید محمود (۱۳۸7)، بایسته های فقه جزا، چ5، قم: اسلامیّه.
- هوشمند فیروزآبادی، حسین؛ محمدی جورکویه، علی (1391)، بررسی ارزش اثباتی شهادت زنان و حکمت آن، مجله مطالعات حقوقی، 4/2، 143-169.