نقادی نظریه فخر رازی درباره رنج‌بودن لذات حسی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شاهد

2 دانشجوی دکترای مذاهب کلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

مسئله لذت و رنج و ارتباط آن با سعادت حقیقی انسان از مباحث چالش‌برانگیز و دارای قدمت طولانی در تاریخ فلسفه است و فیلسوفان بزرگ اخلاق در تبیین حقیقت و نقش آنها در سعادت انسانی بسیار کوشیده‌اند. فخر رازی با تقسیم‌بندی لذات به دو قسم عقلانی و محسوس، لذات جسمانی را رنج بالذات دانسته و آنها را عامل دورشدن انسان از کمال و سعادت حقیقی می‌داند. نظریه فخر رازی در این زمینه با چالش‌های اساسی مواجه است که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به این موارد اشاره داشت: نقض‌شدن نظریه با موارد متعددی از لذات حسی، وجودی‌بودن لذات حسی و عدمی‌نبودن آنها، مقید‌بودن خیریت لذات حسی به رعایت حالت اعتدال، لذیذ‌بودن تکرار لذات حسی و غفلت از حقیقت وجودی لذات؛ یعنی تناسب و ملائمت با طبع انسانی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critique of Fakhr Rāzī’s Theory of Painfulness of Sensational Pleasures

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Saydi 1
  • Mohsen Pishahang 2
1 Assistant professor at Shahed University
2 PhD student of theological denominations, University of Religions and Denominations
چکیده [English]

An old challenging issue in the history of philosophy has been the problem of pleasure and pain, and their relationship with true human happiness. Prominent moral philosophers have tried to explain their nature and their role in human happiness. Fakhr Rāzī has divided pleasures into the rational and the sensational, taking bodily pleasures to be essentially painful, removing one from perfection and true happiness. Fakhr Rāzī’s theory faces fundamental challenges, including the following: counterexamples from sensational pleasures, such pleasures being existent, rather than nonexistent, goodness of pleasures being modified by moderateness, pleasantness of repeating sensational pleasures ignoring their existential reality, that is, their agreement with the human nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fakhr Rāzī
  • pleasure
  • pain
  • Human
  • rational pleasure
  • sensational pleasure

مراجع

1. ابن سینا، حسین بن‌عبدالله (۱۴۰۴)، التعلیقات، تصحیح عبد الرحمن بدوی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
2. ـــــــــــــــ (1418)، الالهیات من کتاب الشفاء، تصحیح حسن‌زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
3. ـــــــــــــــ (1363)، المبدأ والمعاد، تحقیق عبد الله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
4. ـــــــــــــــ (۱۳۶۴)، النجات من الغرق فی بحر الضلالات، ترجمه محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
5. ـــــــــــــــ (2007)، رساله احوال النفس‏، تحقیق فواد الاهوانی، پاریس: دار بیبلیون‏.
6. ارسطو (1343)، علم الأخلاق إلی نیقوماخوس، ترجمه سیداحمد لطفی‏، بیروت: دار صادر.
7. سبزواری، هادی (1360)، تعلیقات الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
8. شریف رضی، حسن بن‌محمد (1388)، نهج البلاغه، ترجمه انصاریان، قم: دار العرفان.
9. رازی، فخر الدین (1406)، ‏النفس والروح وشرح قواهما، تحقیق حسن معصومی،‏ تهران: بی‌نام.
10. ـــــــــــــــ (1373)، شرح عیون الحکمه، تحقیق احمد علی سقا، تهران: مؤسسه الصادق (ع).
11. ـــــــــــــــ (1381)، منطق الملخص، تصحیح احد فرامرز قراملکی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
12. ـــــــــــــــ (۱۳۸۴)، شرح الاشارات والتنبیهات، تصحیح علیرضا نجف‌زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
13. ـــــــــــــــ (1407)، المطالب العالیه من العلم الالهی، تصحیح سقا احمد حجازی، بیروت: دار الکتاب العربی.
14. ـــــــــــــــ (۱۴۱۱)، المباحث المشرقیه، تصحیح محسن بیدارفر، قم: بیدار.
15. ـــــــــــــــ (۱۴۱۱الف)، المحصل،‏ تصحیح دکتر اتای‏، عمان: دار الرازی.
16. ـــــــــــــــ (۱۴۲۰)، التفسیر الکبیر، دار احیا التراث العربی.
17. ـــــــــــــــ (1986) لباب الاشارات والتنبیهات‏، تحقیق احمد حجازی السقا، قاهره: مکتبة الکلیات الازهریه.
18. ـــــــــــــــ (۱۹۸۶)، الأربعین فی أصول الدین،‏ ‏ قاهره: مکتبة الکلیات الأزهریه.
19. ـــــــــــــــ (2000)، اسرار التنزیل وأنوار التأویل، تصحیح عبدالرحمان عمیره، قاهره: دار رکابی.
20. ـــــــــــــــ (2002)، الرساله الکمالیه فی الحقائق الالهیه، تصحیح علی محی الدین، بیروت: دار الکتب العلمیه.
21. ـــــــــــــــ (بی تا)، النبوات وما یتعلق بها، تحقیق احمد حجازی سقا، قاهره: مکتبة الکلیات الأزهریه.
22. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم(۱۹۸۱)، الحکمة المتعالیة فی‏الاسفار العقلیة الاربعه، تصحیح امینی و امید، بیروت: دار احیا التراث العربی.
23. ـــــــــــــــ (1354)، المبدأ والمعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
24. ـــــــــــــــ (1360)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، مشهد: مرکز نشر دانشگاهی.
25. ـــــــــــــــ (1363)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
26. ـــــــــــــــ (1381)، کسر اصنام الجاهلیه، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
27. ـــــــــــــــ (1422)، شرح الهدایة الاثیریه، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
28. مک اینتایر (1385)، فلسفه اخلاق در تفکر غرب، ترجمه حمید شهریاری، تهران: سمت.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار