ایران، چین جدید و افق‌گشایی کمربند ـ راه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول) farahani.es@gmail.com

2 دانشجوی دکتری تاریخ پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی mohammadniyazi@gmail.com

3 کارشناسی‌ارشد جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی amir251.yaran@gmail.com

چکیده

اشاره‌ای به چیستی ایده کمربند ـ راه، اشاره‌ای است که در این مقالة کتابخانه‌ای، شناخت چین مدرن را به‌عنوان مبدع آن ضروری می‌سازد. درنتیجه، سرگذشت چین مدرن در دو مرحلة کمونیست و توسعة اقتصادی شتابان، مرکز توجه قرار می‌گیرد. یکی از پیامدهای داخلی چنین روندی ایجاد شکاف توسعه‌ای میان برخی مناطق کشور است که دولت را به اجرای برنامه‌هایی برای رفع این بی‌توازنی وامی‌دارد. پیدایش طبقة متوسط دیگر پیامد این روند است که به مصرف محصولات فرهنگی غربی گرایش دارد. این مسئله، بستر چالش‌های «تله طبقة متوسط» و «دموکراسی‌خواهی» را در عرصه‌های اقتصاد و سیاست پدید می‌آورد. توسعة اقتصادی شتابان چین، افزون بر پیامدهای داخلی، پیامدهای خارجی ویژه‌ای دارد که شکاف اقتصادی ـ سیاسی شرق و غرب نظام بین‌الملل، یکی از آثار آن است. تجربه متفاوت چینی‌ها در توسعه، به تحول نظریه‌های توسعه ختم می‌شود؛ زیرا مقایسة نسبت هم‌سازی میان دموکراسی و توسعة اقتصادی در تجویز ذهنی امریکایی‌ها با تجربة عینی چینی‌ها در تباین قرار دارد. به این مسئله می‌توان حواشی چشم‌انداز جهانی توسعه چین و طرح ابرقدرتی آن‌را افزود که بعضاً از سوی امریکایی‌ها تولید و ترویج می‌شود؛ و از قضا، مفاهیم راه، جهانی‌سازی و ابرقدرتی، ظرفیت‌های مهمی برای پیشبرد این بحث است. از این منظر، امروزه ما با دو دیدگاه مختلف دربارة راه ابریشم مواجهیم: راه ابریشم جدید چینی، راه ابریشم نوین امریکایی. درنهایت نیز مسئلة ایران و راه ابریشم از جهات مختلف بررسی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran, New China, and the Opening up of the Belt-Way

نویسندگان [English]

  • Esmaeil Nodeh Farahani 1
  • mohammad niyazi 2
  • Amir Nodeh Farahani 3
1 Ph.D Student of Sociology, Tehran University (Corresponding Author). farahani.es@gmail.com
2 Ph.D Student of History, Institute for Humanities and Cultural Sciences. mohammadniyazi@gmail.com
3 M.A. of Sociology, Allameh Tabataba'i University. amir251.yaran@gmail.com
چکیده [English]

In this article, which was done using library method, first a reference is made to quiddity of the idea of  Belt-way. A hint that makes it necessary to know modern China as its creator. As a result, the history of modern China is considered in two stages: communism and rapid economic development. This could create the context for the "middle class trap" and "democracy desire" challenges in economics and politics. China's rapid economic development, in addition to its internal consequences, has special external consequences, one of the manifestations of which is the economic-political divide between the East and the West of the international system. The different experiences of the Chinese in development can lead to the evolution of development theories; because the comparison of the harmonization ratio between democracy and economic development in the mental prescription of Americans with the objective experience of the Chinese is in contrast. The margins of China's global development vision and its superpower plan can be added to this that sometimes produced and promoted by Americans.  Ironically, the concepts of way, globalization and superpower are important capacities to advance this debate.
From this perspective, today we are faced with two different views about the Silk Way: the New Chinese Silk Way, New American Silk Way. Finally, we have tried to examine the issue of Iran and the Silk Way from different directions.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Belt-way Idea
  • People of the Republic of China
  • Rapid development
  • Liberal democracy
  • Middle class trap
  1. منابع و مأخذ                                                            

    ارغوانی پیرسلامی، فریبرز (1394). «انقلاب اسلامی و گفتمان نوجهان‌سوم‌گرایی در سیاست خارجی ایران». پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره 16: 21-1.

    استار، فردریک (1392). «اسلام میانه‌رو می‌خواهید: به آسیای مرکزی چشم بدوزید». ویرایشگر: مهتاب نورمحمدی، نیویورکتایمز، 26 فوریه 2014 ، شماره مقاله 105664.

    امیراحمدیان، بهرام، روح‌الله صالحی دولت‌آباد (1395). «ابتکار جاده ابریشم جدید چین، اهداف، موانع و چالش‌ها»، فصلنامه روابط بینالملل، شماره 36: 24-9.

    بابکان، محمدصادق (1397). «ارزیابی سیاست خارجی آمریکا در منطقه شرق آسیا»، فصلنامه مطالعات روابط بینالملل، شماره 44: 67-41.

    بولنوا، لوس (1393). راه ابریشم. ترجمۀ ناصر نوبان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    تقی‏زاده‏انصاری، محمد (1395). «چالش بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا و هژمونی مالی اقتصادی آمریکا»، فصلنامه سیاست جهانی، شماره 2: 176-147.

    تویسرکانی، مجتبی (1399). «روایت راه ابریشم ژاپن در آسیای مرکزی و نسبت آن با ابتکار کمربند و راه»، فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 109: 69-33.

    تیشه‌یار، ماندانا و اسمعیل بخشی (1399). «روسیه و ابتکار یک کمربند و یک راه چین؛ فرصت‌ها و تهدیدها»، مطالعات اوراسیای مرکزی، شماره 2: 443-419.

    تیشه‏یار، ماندانا و مجتبی تویسرکانی (1396). «مبنای ژئوپلیتیک راه ابریشم آمریکا و چین در آسیای مرکزی»، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 99: 25-1.

    جمشیدی، محمّد و حسام خاتمی (1399). «نقش ابتکار یک کمربند- یک راه در نظم نوین اقتصادی چین»، فصلنامه سیاست، شماره 1: 20-1.

    داربی‏شر، یان (1368). تحولات سیاسی در جمهوری خلق چین از مائو تسه دونگ تا دنگ شیائو پینگ، ترجمۀ عباس هدایت وزیری، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

    دهشیری، محمدرضا و محسن غریبی (1398). «دلایل مشارکت مصر در ابتکار کمربند ـ راه»، فصلنامه سیاست خارجی، شماره 2: 154-129.

    رضائی، مسعود. منا عبدی (1399). «قلمرو مشارکت روسیه در طرح ابتکار کمربند و راه چین». فصلنامه روابط خارجی، شماره 4: 741-707.

    رئیسی‌نژاد، آرش (1400). «کمربند زمینی راه ابریشم نوین و ژئوپلیتیک آسیای مرکزی»، پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، شماره 1: 142-119.

    زرقانی، سیدهادی و نرگس حجتی‏پناه (1388). نقش و جایگاه کرانههای اقیانوسی جنوب شرق ایران در طرح احیای جاده ابریشم، تهران: وزارت کشور.

    ساسان‌پور، شهرزاد (1383). «هرات؛ شهری در مسیر راه ابریشم». فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 21: 38-1.

    شریعتی‌نیا، محسن و حمیدرضا عزیزی (1396). «همکاری ایران و چین در کمربند اقتصادی جاده ابریشم»، فصلنامه روابط خارجی، شماره 4: 29- 7.

    شریعتی‌نیا، محسن (1395). «کمربند اقتصادی جاده ابریشم: زنجیره ارزش چین‌محور»، فصلنامه روابط خارجی، شماره 8: 113- 85.

    شریعتی‌نیا، محسن (1399). «آثار اجرایی شدن ابتکار کمربند و راه بر محیط ژئواکونومیک ایران»، فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 110، 98-77.

    عجم‌اوغلو، دارون. جیمز رابینسون (1390). ریشه‌های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمۀ علی سرزعیم و جعفر خیرخواهان، تهران: کویر.

    عجم‌اوغلو، دارون و جیمز رابینسون (1392). چرا کشورها شکست می‌خورند: سرچشمه‌های قدرت، فقر و غنای کشورها. ترجمۀ پویا جبل‌عاملی و محمدرضا فرهادی‌پور، تهران: دنیای اقتصاد.

    عجم‌اوغلو، دارون و جیمز رابینسون (1393). چرا کشورها شکست می‌خورند: ریشه‌های قدرت، شکوفایی و فقر، ترجمه علی حبیبی، تهران: نور علم.

    عجم‌اوغلو، دارون و جیمز رابینسون (1393). چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟ ریشه‌های قدرت، ثروت و فقر، ترجمۀ محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی‌پور، تهران: روزنه.

    فرحناکیان، فرشید (1398). «نقض اصول سازمان تجارت جهانی در توافق تجاری اخیر چین و آمریکا»، سایت خبری تحلیلی تابناک، مورخ 10/12/1398، کدخبری: 962470.

    فرگوسن، نیل. هنری کسینجر؛ دیوید لی و فرید زکریا (1398). آیا قرن بیستویکم به چین تعلق دارد؟ (یک مناظره). تهران: علم.

    فوری، حمیدرضا (1400). «توسعه کریدورهای ترانزیتی؛ ضرورت سرمایه‌گذاری در مسیر بهینه و مطمئن»، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

    کلاین، نائومی (۱۳۸۹). دکترین شوک: ظهور سرمایه‌داری فاجعه، ترجمۀ مهرداد (خلیل) شهابی و میرمحمود نبوی، تهران: کتاب آمه.

    کولایی، الهه (1380). اصلاحات در چین و شوروی، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌الملل ابرار معاصر.

    کیوان حسینی، سیداصغر و شیرین عمرانی‌منش (1397). «مقابله با تروریسم و تحول‌پذیری سیاست خارجی چین در آسیای مرکزی 2000- 2016»،  فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، شماره 2: 467-453.

    لفت‌ویچ، آدریان (1378). دموکراسی و توسعه، ترجمۀ احمد علیقلیان، تهران: طرح نو.

    مجیدی، محمدرضا و محمدحسین دهقانیان فراشاه (1399). «مؤلفه‌‌ها و موانع رویکرد ژئوکالچر ایران در قبال ابتکار کمربند و راه چین در آسیای مرکزی»، مطالعات اوراسیای مرکزی، شماره 1: 252-233.

    محبی‌زنگنه، پانته‌آ و ماندانا تیشه‌یار (1398). «رویکرد اتحادیه ‌اروپایی به ابتکار کمربند و راه»، مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، شماره 2: 424-395.

    محمدی‌امین، میثم (1399). «ایده راه ابریشم هوایی و فرصت‌های پیش‌روی ایران»، تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.

    مرادی‌حقیقی، فائزه و صمد عزیزنژاد (1400). «بررسی ابعاد طرح ابتکار کمربند و راه چین و فرصت‌های همکاری تجاری ایران»، تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.

    مقیسه، محسن (1396). «الگوی راهبردی حمایت از تولید؛ تجربه دولت چین». مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.

    مور، برینگتن (1369). ریشه‌های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی: نقش ارباب و دهقان در پیدایش جهان نو، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران: مرکز نشر دانشگاه‌ شیراز.

    مور، برینگتن (1382). ریشه‌های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی (نقش ارباب و دهقان در روند نوین‌سازی)، ترجمۀ یوسف نراقی، تهران: موسسه نشر فرزان روز.

    موسوی، سیده سارا؛ مسعود غفاری و شهروز شریعتی (1400). «پیامدهای ژئوپلیتیکی گسترش همکاری‌های چین و ترکیه بر جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی: اتصال دو پروژه کریدور میانی، و کمربند و راه)»، فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، شماره 62: 119-148.

    میچنر، جیمز (1352). «خاطراتی از سفر تاریخی نیکسون به چین»، ترجمۀ هادی خراسانی، دوماه نامه تاریخی خاطرات وحید، شماره 21 و 22: 119- 101.

    مینایی، محمدعلی (1398). «گزارش چین؛ گروه پژوهشی مطالعات امنیت و جامعه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی»، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

    نای، جوزف (1395). آیا قرن آمریکا به پایان رسیده است؟، ترجمۀ ایوب فرخنده، تهران: انتشارات دنیای اقتصاد.

    نینکوویچ، فرانک ‌آ. (1393). بنیانهای فرهنگی بین‌الملل‌گرایی آمریکا 1865-1890، ترجمۀ ابوالقاسم راه‌چمنی، تهران: پردیس قلم.

    هاروی، دیوید (1386). تاریخ مختصر نئولیبرالیسم. ترجمۀ محمود عبدالله‌زاده، تهران: نشر اختران.

    وکیلی، بهنام؛ ارسلان قربانی شیخ‌نشین و سیدسعید میرترابی (1398). «ابتکار یک کمربند یک راه، نهادگرایی و دیپلماسی انرژی چین». فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره 41: 78-63.

    یزدان‌شناس، زکیه (1400). «طرح غربی ساخت جهانی بهتر: رقیبی برای ابتکار چینی کمربند-راه؟». تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.

    یزدانی، عنایت‌اله. علی امیدی و پریسا شاه‌محمدی (1395). «ابتکار کمربند- راه: قوام نظریه هارت‌لند»، فصلنامه علمی مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 96: 188-163.

     

    Acemoglu, Daron. Robinson, James A. (2006). Economic Origins of Dictatorship and Democracy.‎ Cambridge University Press.

    Acemoglu, Daron. Robinson, James A. (2012). Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty.‎ Crown Business.

    F Fukuyama. (1989). The End of History. National Interest ،18-3.

    1. Ritchie, Max Roser and Pablo Rosado (2020). “Energy”. Published online at OurWorldInData.org. Retrieved from: https://ourworldindata.org/energy/country/china
    2. Buchholz. (2021). “China's Belt and Road Investment Map”. Published online at statista.com. Retrieved from: https://www.statista.com/chart/16075/the-share-of-bri-investment-destinations/

    Moore, Barrington, Jr. (1966). Social Origins of Dictatorship and Democracy: Lord and Peasant in the Making of the Modern. Boston, MA: Beacon Press.

    S.M Lipset.  (1960) .Political Man. London: Heinemann.

    Huntington, Samuel P. (1987). “The Goals of Development”. Understanding Political Development, 3-32

    Statista. (2019). China's share in the global personal luxury market in 2012 and 2018 with a forecast until 2025. https://www.statista.com/statistics/977851

    The World Bank. (2020). GDP (current US$) - China, United States. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?end=2020&locations=CN-US&start=1980&view=chart