ادبیات تطبیقی میان رشته‌ای: تطبیق نظریات روانکاوی لاکان از دریچۀ نظریه‌های مطالعات ترجمه

نوع مقاله : مقاله علمی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی؛ دانشکده زبانهای خارجی؛ دانشگاه اصفهان؛ اصفهان؛ ایران

چکیده

مطالعات تطبیقی میان‌رشته‌ای، از رویکردهای نوینی است که امروزه بسیار مورد اقبال محافل علمی و اندیشمندان قرار گرفته است. جستار حاضر در پی انجام نمونه‌ای از این دست مطالعات، با تمرکز بر رشته مطالعات ترجمه و روانکاوی است. برای تحقّق این هدف، در گام نخست، به بررسی نظریّات روانکاو فرانسوی، لاکان، پرداخته و مقایسه‌ای مجمل میان برخی نظرات او و فروید ارائه شد. همچنین پس از ارائه توضیحاتی پیرامون قلمروهای «واقعی»، «خیالی» و «نمادین»، میان عقاید لاکان و فروید در زمینه‌ی «خود»، «دیگر»، جایگاه مرکز ساختار و تأثیر آن بر کلِّ ساختار تطبیق صورت گرفت. در نهایت، رابطۀ میان نظریات روانکاوی لاکان از دریچه نظریه‌های مطالعات ترجمه به طور مبسوط تشریح شد. طبق یافته‌های پژوهش، همان‌طور که هیچ عضوی از «نظام» نمی-تواند بطور مطلق جایگزینِ «مرکز» شود، هیچ ترجمه‌ای نیز قابلیّت جایگزینی مطلق با متن اصلی را ندارد. پس از اشاره به برخی مفاهیم کلیدی در ترجمه و تحلیل تطبیقی نظریّات، این نتیجه حاصل گردید که حوزه‌های مذکور ارتباطی ظریف و در خور توجّه داشته و هرچند تاکنون مغفول نهاده شده، عرصه برای انجام مطالعات بیشتر در حوزه‌های نوین تطبیقی از این دست، کاملاً مهیّاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Interdisciplinary Comparative Literature: Comparative Vision of Lacanian Psychoanalytic Theories through the Lens of Translation Studies

نویسنده [English]

  • Mahmoud Afrouz
Assistant Professor of English Language and Literature; Department of English Language and Literature, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Introduction

The present article studies some notions in Psychoanalysis in the context of Linguistics and Translation Studies (TS), and aims at investigating the relationship between Jacques Lacan’s (1901-1981) ideas and a number of fundamental concepts and notions in the field of TS.
Lacan transformed psychoanalysis from a merely 'therapeutic methodology' into a novel form of science concentrating mainly on the various 'realities' rooted in culture (Pombo Sánchez, 2007, cited in Tristán, 2015: 61). Translation, as a product, can have its own life in the target language (TL) and possess a somehow independent ‘identity’. Since 'identity', as a specialized concept in psychoanalysis, is deeply rooted in 'culture', the study of culture, as a concept narrowly intertwined with ‘language’ and ‘translation’, gains paramount significance (Afrouz, 2017: 41; Afrouz, 2020: 9). But, the important point here is that, while a lot of researchers have worked on issues like ‘culture’, ‘identity’ and ‘translation’, few studies attempted to rigorously take the issue of ‘psychoanalysis’ and its relation to the TS theories into consideration. Therefore, the current study was an attempt just to fill the research gap, or at least, to avoid the expansion of such a gap into becoming a complete breakage.

Methodology

The American School of comparative literature is the general framework of the paper and principles of conducting interdisciplinary studies introduced by Henry Remak and Steven Tötösy de Zepetnek are the main basis for conducting the present study. In the American School, in contrast to the French School, the scope of literature is so wide that it paves the way for researchers to make their comparison related to various fields of studies, such as linguistics, Translation Studies, art, psychology, psychoanalysis, etc.
As for the corpus of the current study, we had Lacan’s ideas, extracted from his books and articles, analytically compared with a number of fundamental concepts and notions in the field of TS—the concepts were mainly adopted from ideas of some key figures in the field.
 

Discussion

Lacan refers to three stages of the growth of an infant, namely the 'Real', the 'Imaginary', and the 'Symbolic' (Evans, 1996: 50). In the Real stage, everything exists in its complete form, with no deficiency. Similarly, in the first stage of translation, there is no imperfection since all that is available is the source text (ST) which just needs to be comprehended by the translator. Here, s/he just needs to ‘absorb’ the ST textual material. In the Imaginary stage, the infant comes to make a distinction between him/her ‘self’ and the ‘other’. In a similar vein, after comprehending the ST, the translator strives to draw distinguishing lines between the ST textual material and the TL equivalents already formed in his mind. Therefore, in the second phase of translation, the translator detects equivalents for the SL imaginary signified entities. The translator assumes them to be the same as the ST. That is exactly where the target text (TT) or ‘translation’ gradually comes to existence. The symbolic stage is similar to the last stage of translation, namely the production phase where the TT becomes ready. At this stage, those signified entities in the mind of the translator become visible (either in the oral or written form) and constitute a unified whole called the TT.
As the ‘other’ has a unique position in psychoanalytical issues, the same can be assumed for the position of the ST in translational issues. While translators do their best to create a uniquely perfect text in the target language and call him/herself its ‘creator’, it would never seem to be so simple to make such a claim, and that is why the act of translating seems to be an everlastingly unfinished task—a task which is sometimes associated by the act of self-revision on the translator him/herself, or is done by others in the form of ‘re-translations’, as a step towards reaching perfection or approaching as close as possible to that ‘ideal form’ in their minds.
 

Conclusion

The current paper focused on a number of concepts in psychoanalysis through the lens of linguistics and Translation Studies, and aimed at exploring the potential abstract relation between Lacan’s ideas and some primary notions in the discipline of Translation Studies. An analytical comparison was also made between Lacanian Psychoanalytic Theories and that of Sigmund Freud’s.
The process of child’s growth and concepts such as “The Real”, “The Imaginary”, and “The Symbolic” were expounded. Then, Freud’s and Lacan’s ideas on “Self”, “Other”, “unconscious”, “parents”, “Phallus”, “center” and its influence on the whole system were all comparatively analyzed. Finally, the relationship between the two psychoanalysts’ ideas and some notions in Translation Studies was investigated. To accomplish this, a number of key concepts in the field (e.g. text, text-typology, different types of translation, etc.) were initially discussed and then it was attempted to take a look at Lacan’s ideas through the spectacles of the TS.
On balance, the findings, being perfectly in line with that of Afrouz’s (2019) study, revealed the existence of a special abstract relationship between Translation Studies and psychoanalysis.
Prospective researchers are highly recommended to concentrate on the ideas offered by other prominent psychoanalysts and meticulously explore them through the lens of linguistic and TS theories. Furthermore, other comparative studies of such kind can potentially be conducted by competent researchers who are interested in ideas presented in Structuralisms, Post-structuralisms, Modernism, Post-modernism, Marxism, etc. and analytically compare them with theories in the TS and even, Interpreting Studies (IS).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Translation Studies
  • Interdisciplinary Comparative Literature
  • Language
  • Psychoanalysis
  • Lacan
کتابنامه
الف. منابع فارسی
- افروز، محمود. (1395). «بررسی تطبیقی-تحلیلی نقش مترجمان بومی و غیر بومی در حفظ هویت ملی». مطالعات زبان و ترجمه. دورۀ چهل و نهم، شمارۀ 1، صص 41-55.
- افروز، محمود. (1398). «بررسی تطبیقی-تحلیلی نظریّه­های مطالعات ترجمه در سایۀ نظریّات روانکاوی فروید». فصلنامه مطالعات ترجمه. دورۀ هفدهم، شمارۀ 66، صص 24-36.
- افروز، محمود. (1399الف). «ارتقاء الگوی کارمن والرو گارسس (1994) از رهگذر بررسی ترجمه‌های انگلیسی شاهکار سورئالیستی هدایت». ادبیات پارسی معاصر. دورۀ دهم، شمارۀ 2، صص 51-74. doi: 10.30465/copl.2021.6146
- افروز، محمود. (1399ب). «ارزیابی عملکرد مترجمان بوف‌کور بر اساس تحلیل‌عناصر و بارمعنایی واژگان: ارائه مدل تحلیلی جدید بر مبنای داده‌ها». زبان پژوهی. دورۀ دوازدهم، شمارۀ 37، صص 9-37.  doi: 10.22051/jlr.2020.30075.1830
- افروز، محمود. (1400). «مطالعۀ فراتحلیلی-تطبیقی «سلوک» در ادبیات ایران و جهان». نشریۀ ادبیات تطبیقی. دورۀ سیزدهم، شمارۀ 24، صص 1-37.
- افروز، محمود، و ملانظر، حسین. (1397). «بررسی تطبیقی ترجمۀ انگلیسی قرآن کریم به‌ قلم محمدعلی و شاکر: سرقت ادبی یا بازنویسی؟» فصلنامه مطالعات ترجمه. دورۀ شانزدهم، شمارۀ 61، صص 51-68.
- بشیری، ع. و محمدی، ا. (1397). «میزان کارآمدی رهیافت­های لفور در ترجمه شعر بین زبان عربی و فارسی». جستارهای زبانی. دورۀ نهم، شمارۀ 4، صص 156-137.
- بصیری، محمّدصادق؛ ابراهیمی فرد، نعیمه. (1393). «بررسی روشمند ترجمۀ ابوالمعالی نصرالله منشی از کلیله و دمنه». نشریه ادبیات تطبیقی. دورۀ پنجم، شمارۀ 10، صص 1-32.
- بصیری، محمّدصادق؛ ابراهیمی فرد، نعیمه.. (1394). «بررسی سیر ترجمۀ عربی به فارسی از آغاز تا قرن ششم». نشریه ادبیات تطبیقی. دورۀ هفتم، شمارۀ 12، صص 25-52.
- خادم، س.، سجودی، ف. و آقاگل­زاده، ف. (1397). «بررسی چگونگی ساخت و تعامل استعاره‌های گفتمان‌های قدرت و پادقدرت در روزنامه‌های ایران بر اساس مدل هارت و لوکس (2007) و چارتریس بلک (2004)». جستارهای زبانی، دورۀ نهم، شمارۀ 2، صص 327-350.
- دوستی زاده م. و بدیعی، س. ه. (1396). «آموزش ترجمه: تحولات، پتانسیل­ها و محدودیت­های کار گروهی در ترجمه». پژوهش­های زبانشناختی در زبان‌های خارجی، دورۀ هفتم، شمارۀ 2، صص 405-423.
- رئیسی، ر. (1392). بررسی تطبیقی نظرگاه‌های مولوی و لسینگ در باب تسامح با تأکید بر ناتان خردمند و «داستان انگور». پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورۀ هجدهم، شمارۀ 2، صص 79-95.
- رماک، هِنری. (1960). «تعریف و عملکرد ادبیات تطبیقی». ادبیات تطبیقی، دورۀ سوم، شمارۀ 2، صص 54-73.
- شیروانی، ک. (1390). «پژوهش­های فرایندمدار: حلقه مفقوده مطالعات ترجمه در ایران». پژوهش­های زبانشناختی در زبان‌های خارجی، دورۀ اول، شمارۀ 1، صص 77-90.
-علوی زاده، ف. (1400). «مطالعات میان‌رشته‌ای ادبیات تطبیقی، رویکردهای روش‌شناسی آن و بحران هویت ادبیات تطبیقی». نشریه ادبیات تطبیقی، سال سیزدهم، شمارۀ 25، پاییز و زمستان، صص 179- 207.
- فریدزاده، ر. (1398). «بررسی نظریۀ ترجمۀ یوهان ولفگانگ فون گوته در یادداشت­ها و مقالات برای فهم بهتر دیوان غربی-شرقی».  پژوهش­های زبانشناختی در زبان‌های خارجی، دورۀ نهم، شمارۀ 1، صص 177-191.
- لطیفی شیره­جینی، مهدی؛ و افروز، محمود. (1400الف). «بررسی نمود برجسته سازی ایدئولوژی‌محور و عاملیت مترجمان مطبوعاتی: با محوریت روابط ایران و آمریکا». جستارهای زبانی. دورۀ دوازدهم، شمارۀ 2، صص ۶۲۹-۶۵۷.
- لطیفی شیره­جینی، مهدی؛ و افروز، محمود. (1400ب). «دستکاری روایت در متون سیاسی ترجمه شده: بازتاب اخبار سیاسی ایران در رسانه‌های غربی». جستارهای سیاسی معاصر. دورۀ دوازدهم، شمارۀ 1، صص 1-28.
- محسنی، م. (1386). «ژاک لکان، زبان و ناخودآگاه». پژوهش زبان‌های خارجی، شمارۀ 38، صص 85-98.
- هادی پور، ه. و بهرامی نظرآبادی، ن. (1396). «زبان زنانه و ترجمه: مطالعه موردی کاغذ دیواری زرد». پژوهش­های زبانشناختی در زبان‌های خارجی، دورۀ هفتم، شمارۀ 2، صص 589-602.
ب. منابع لاتین
-Afrouz, M. (2019). How different Muslim translators render the Holy Qur’an into English? The case study of Sunni, Shia and ‘neither Sunni nor Shia’ translators. SKASE Journal of Translation and Interpretation, 12(1), 1-14.
-Afrouz, M. (2021a). Self-edition hypothesis: The case of multiple self-edited versions of modern literary texts. FORUM, 19(1), 1–23.
-Afrouz, M. (2021b). Investigating literary translator’s style in span of time: The case of Sa‘di’s Gulistan translated into English. Lebende Sprachen, 66(2), 214–230. https://doi.org/10.1515/les-2021-0016
-Afrouz, M. (2021c). How three different translators of The Holy Qur’an render anthroponyms from Arabic into English: Expanding Vermes’s (2003) model of translation strategies. Names: A Journal of Onomastics, 69(4), 21-29. DOI 10.5195/names.2021.2255
-Afrouz, M., & Mollanazar, H. (2016). Rendering the Islamic concepts of the Holy Qur’an: Towards a more comprehensive model. Translation Studies Quarterly13(52), 61-76.
-Benjamin, A. (1992). Translating origins: Psychoanalysis and philosophy. In L. Venuti (Ed.), Rethinking Translation: Discourse, Subjectivity, Ideology (pp. 18-41). London: Routledge.
-Birksted-Breen, D. (2010). Editorial: Is translation possible? The International Journal of Psychoanalysis, 91(4). 687–694. doi:10.1111/j.1745-8315.2010.00333.x
-Caballero, B. (2002). An active approach to translation (Msc Dissertation, University of Edinburgh, the UK). Retrieved 18 May 2018 from https://ir.canterbury.ac.nz/handle/10092/3620
-Caudill, D. S. (1992). Lacan and legal language: Meanings in the gaps, gaps in the meanings. Law and Critique, 3(2), 169–210.
-Craig, G. (2010). Relative motion: Translation and therapy. The International Journal of Psychoanalysis, 91(4). 717–725. doi:10.1111/j.1745-8315.2009.00157.x
-Evans, D. (1996). An introductory dictionary of Lacanian psychoanalysis. London and New York: Routledge.
-Golchinnezhad, M. & Afrouz, M. (2021a). Sociolinguistic analysis of Persian dubbed movies. Journal of Intercultural Communication Research, 50(4), 1-17. DOI:10.1080/17475759.2021.1946839.
-Golchinnezhad, M. & Afrouz, M. (2021b). Exploring universals in audiovisual translation: A case study of Frozen dubbed into Persian. Kervan, 25(2), 267-285.
-House, J. (2015). Translation quality assessment: Past and present. London and New York:  Routledge.
-Ingram, S. (2001). Translation studies and psychoanalytic transference. TTR, 14(1), 95–115. doi:10.7202/000530ar
-Jakobson, R. (2004). On linguistic aspects of translation. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 138–43). London and New York: Routledge.
-Karshenas, H. & Ordudari, M. (2016). Translation procedures in span of time: A case study on Newmark's translation procedures in Two English translations of Saadi's Gulistan. International Journal of English Language & Translation Studies, 4(2), 96-106.
-Klages, M. (2006). Literary theory: A guide for the perplexed.  Manchester: Continuum IPG.
-Levenson, E. (2013). Lost in translation. Contemporary Psychoanalysis, 47(4), 588-593.
-Mollanazar, H. (2014). Principles and methodology of translation. Tehran: SAMT Publication.
-Munday, J. (2016). Introducing translation studies: Theories and applications. London: Routledge.
-Newmark, P. (1988). A Textbook of translation. Hertfordshire: Prentice Hall.
-Oltarzewska, J. (2008). Flights of theory: The Lacanian letter and its