بررسی ساختار آیینی و اساطیری قدمگاه در جیرفت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دبیر آموزش و پرورش

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد باستانشناسی

3 دانشآموخته کارشناسی ارشد باستانشناسی

چکیده

چکیده
در جهان اسلام قدمگاه­های زیادی با عناوین مختلف وجود دارد که همواره مورد احترام عامة مردم هستند و معمولاً جهت نیایش، حاجت­خواهی و یا تدفین مردگان به این اماکن می­روند. قدمگاه­ها در باورهای اعتقادی و اساطیری ساکنان حوزة جیرفت جایگاه ویژه­ای دارند. پلان قدمگاه­ها  به شکل مربع یا دایره و سقف آنها گنبدی و درب ورودی آن­ها کوتاه و رو به آفتاب است. هدف از این مقاله بررسی روند شکل­گیری قدمگاه­ها و ریشه‌یابی باورها و عقاید اساطیری در جیرفت است. پرسش اصلی این است که کارکرد اساطیری و آیینی قدمگاه­ها و زمینة شکل­گیری آنها در حوزة تمدنی جیرفت چگونه است؟ روش­ گردآوری اطلاعات «اسنادی و میدانی» و روش پژوهش «توصیفی و تحلیلی» است. این تحقیق نشان می­دهد که ساختار آیینی و اساطیری قدمگاه­ها در این حوزه برگرفته از باورهای پرستش و احترام به عناصر طبیعت نظیر آب، آتش و خاک، درخت، سنگ و... است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Ritualistic and Mythological Structure of Qadamgah in Jiroft

نویسندگان [English]

  • Yousof Faryabi 1
  • Masoumeh barsam 2
  • Mahjoubeh Amiranipour 3
1 M.A. in History, Email: yosof.faryabi@gmail.com
2 M.A. in Archeology
3 M.A. in Archeology
چکیده [English]

Abstract
There are many qadamgahs (the place of holy people’s step) with different titles in the Islamic world, which have been always respected by the public. People usually go to these places for praying, asking their needs, or for the burial of the dead in these places. Qadamgahs hold a special status in the mythological beliefs of Jiroft inhabitants. The plan layout of qadamgahs is in the form of square or circle, and their roofs are dome shaped, also their entrance doors are short and placed in the direction of sunlight. The purpose of this study is to examine the process of qadamgah formation and to find the roots of mythological beliefs in Jiroft. The main question is that how is the mythological and ritualistic function of qadamgahs and the basis of their formation in the region of Jiroft civilization? The method of data collection is “documentary and field study” and the research method is "descriptive and analytical". This study shows that the ritualistic and mythological structure of these qadamgahs in this area is derived from worship beliefs and respect for natural elements, such as water, fire, soil, tree, rock, and so on.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Qadamgah
  • Ritualistic and mythological structure
  • Jiroft

مراجع

کتابنامه
الف. کتاب­ها
1. آل­اسحاق، اسماعیل،(1357). بررسی مذاهب و ادیان.جلد اول. حوزه علمیه قم.
2. ابن منظور، محمد. (1414ق). لسان­العرب. چاپ سوم.بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر.
3. ابن‌بطوطه(1407/ 1987). رحله بن­بطوطه. چاپ محمد عبدالمنعم حرّیان و مصطفی تصامی. بیروت.
4. افشار، ایرج‌ ( 1354). یادگارهای یزد. تهران: انجمن آثار مفاخر فرهنگی ایران.
5. اقتداری، احمد.( 1353). دیار شهریاران(آثار و بناهای تاریخی خوزستان). تهران: انجمن آثار ملی.
6. الیاده، میرچا. (1393). متون مقدّس بنیادین از سراسر جهان. ترجمۀ مانی صالحی. تهران: انتشارات فراروان.
 7. باشلار، گاستون.(1364). روانکاوی آتش. ترجمۀ جلال ستاری. تهران: نشر توس.
8. بلخاری­قهی، حسن.(1390).فلسفه هنر اسلامی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
9. پیربایار، ژان.(1376). رمزپردازی آتش. ترجمۀ جلال ستاری. چاپ اول . تهران: نشر مرکز.
10. دادور، ابوالقاسم و مهتاب برازنده (1392). هم­بودی دین و هنر در ایران باستان. تهران: گستره.
11. رضی، هاشم. (1371). گاهشماری و جشن­های ایران باستان.تهران: انتشارات بهجت.
12. زیگموند، فروید( 1390). توتم و تابو. ترجمۀ ایرج پورباقر. تهران: انتشارات آسیا.
13. سامی، علی.( 1389). تمدن ساسانی( جلد اول). تهران: انتشارات سمت.
14. شمیسا، سیروس.(1381). نقد ادبی. چاپ سوم، تهران: انتشارات فردوس.
15.صفا، عزیزالله. (1390). تاریخ جیرفت و کهنوج. کرمان: کرمانشناسی.
16. عرفان‌منش، جلیل. (1374). جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا (ع) از مدینه تا مرو. مشهد: آستان قدس رضوی.
17.کرمان در یک نگاه. (1385). ویرایش محمدصادق بصیری.کرمان: مرکز کرمان­شناسی
18. مشهدی­نوش­آبادی، محمد. (1392). دانشنامۀ جهان اسلام(مدخل قدمگاه). جلد1، تهران: مؤسّسۀ دایرۀ­المعارف فقه اسلامی.
19. معصومی، غلامرضا. (1386). اساطیر و آیین­های باستانی. چاپ اول، تهران: سوره مهر.
20. ناصرخسرو. (1363). سفرنامه. به تصحیح محمد دبیرسیاقی. تهران: زوّار.
21. واحددوست، مهوش. (1381). رویکردهای علمی به اسطوره­شناسی. تهران: انتشارات سروش.
22. هرتسفلد، ارنست. (1354). تاریخ باستانی ایران بر بنیاد باستان­شناسی. مترجم: علی­اصغر حکمت. تهران: انجمن آثار ملی.
23. یونگ، کارل گوستاو. (1378). انسان و سمبل­هایش. ترجمۀ محمود سلطانیه. تهران: نشر جامی.
ب. مقالات
24. بلوکباشی، علی( 1356). «مفاهیم و نمادگارها در طریقت قادری». تهران: مردم­شناسی و فرهنگ عامه ایران. شماره 3، صص 2- 26.
25. بنی­اسدی، علیرضا. (1390). «ویژگی­های استان کرمان از دیدگاه تقسیمات کشوری و جمعیتی». دفتر آمار و اطلاعات استانداری کرمان..، صص1-153.
26. حسینی، نغمه. (1389). «بررسی جایگاه ایزدبانوی اشی در باورهای ایران باستان». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی. شماره16. صص65-80..
27. خان­محمدی، کریم و معصومۀ مؤذّن. (1394). «انسان­شناسی قدمگاه». فرهنگ رضوی. سال سوم. شماره یازدهم، صص7- 38.
28. سعیدی­زاده، رسول.( 1391). «قدمگاه­های منسوب به امام رضا (ع) در ایران». مجله وقف میراث جاویدان. شماره 79 و 80، صص 217 - 246.
29. فروزان­کیا، اسماعیل و ابراهیم استاجی.(1389). «تجلّی آتش در اساطیر و ادیان». پنجمین همایش پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی. پرنیان سخن.صص 846- 854.
30. مهرالزمان نوبان. (1380). «چشمه‌ها، قدمگاه‌ها و درختان نظرکرده». کتاب ماه هنر. ش 31ـ 32، صص78-79.
32. یعقوبی، عبدالرسول. (1389). «مقدّس و نامقدّس». معرفت. شمارۀ 34، صص 45-56.
مجله مطالعات ایرانی
دوره 17، شماره 33
شهریور 1397
صفحه 215-233

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار