نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

مبانی نظری عشق عرفانی در سوانح‌العشاق احمد غزالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی تهران

چکیده

از مهم‌ترین مفاهیم مورد تأکید در عرفان اسلامی، مفهوم عشق است، به‌ویژه در جریان عرفان عاشقانه و جمال‌گرا. این جریان که از رویکردهای بسیار مهم در تصوف و عرفان اسلامی است، پیش از احمد غزالی هم وجود داشت اما غزالی کسی بود که به آن تشخص و رسمیت بخشید. با بررسی آثار احمد غزالی، به ویژه اولین کتاب فارسی مستقل در موضوع عشق، یعنی سوانح‌العشاق در می‌یابیم که جریان عرفان عاشقانه چه در بعد نظری و چه در بعد عملی و سلوکی، دارای اصول و ویژگی‌هایی است که کمتر بدان توجه شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به موضوع استخراج و تبیین مبانی نظری احمد غزالی در موضوع عشق عرفانی اختصاص دارد. دست‌آورد این کار، یازده اصل نظری مستخرج از آرای خواجه احمد غزالی است. با تبیین این اصول و ویژگی‌ها در آثار احمد غزالی و رویکردهای خاصی که این جریان داشته است، می‌توان دریافت که چگونه او توانسته است آن را به صورت یک جریان و ساحت مستقل و شکوفا رواج دهد. بازشناسی اصول نظری عرفان عاشقانه همچنین می‌تواند به ترسیم نظام فکری و نظری کاملاً متفاوتی برای صوفیانِ رسمیِ دارای سلسله در نظام‌های سنتیِ خانقاهی، در برابر عرفان نظری ابن‌عربی و شارحانش یاری نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Love in the realm of theoretical from the view of Ahmad Ghazali

نویسنده [English]

  • Mohammad Roodgar
Assistant Professor, Department of Islamic mysticism, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
چکیده [English]

The concept of love is one of the most important concepts that are emphasized in Islamic mysticism, especially in the current of romantic mysticism. This current that is one of the most important approaches in Islamic mysticism, there was also before but Ghazali was the one who gave it individuation and recognition. After studying the works of Ahmad Ghazali, especially the first independent Persian book on the subject of love, Savane ol-oshagh, we will know that the romantic mysticism has the principles and characteristics that is considered less both theoretical and practical dimensions. This study is paid to eleven of these theoretical principles derived from the votes Khwaja Ahmad. After identifying these principles and characteristics in the works of Ahmad Ghazali and specific approaches that have been this current, can see how he has managed promote it as an independent and prosperous current and realm. Recognizing the theoretical foundations of romantic mysticism can also help to drawing intellectual and theoretical system and completely different for the official Sufi in traditional systems, against the theoretical Sufism of Ibn Arabi and his exponents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ''Ahmad Ghazali''
  • ''romantic mysticism''
  • ''theoretical foundations''
  • ''Savane ol-oshagh''
  1. فهرست منابع

    الف) کتاب­ها

    1. ابن‌دباغ، عبدالرحمن بن محمد انصاری. (1378). عشق اصطرلاب اسرار خداست(مشارق). تحقیق هلموت ریتر. ترجمه قاسم انصاری. تهران: کتابخانه طهوری.
    2. ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله. (1403ق). الاشارات و التنبیهات. قم: دفتر نشر کتاب.
    3. ابن‌عربی، محیی‌الدین. (1418ق). الفتوحات المکیة فی معرفة الاسرار المالکیة و الملکیة. چ1. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
    4. ابن‌عربی، محیی‌الدین. (1346ق). فصوص الحکم. تعلیقات ابوالعلاء عفیفی. مصر: دار احیاء الکتب العربیه.
    5. حافظ، شمس‌الدین محمد. (1370). دیوان حافظ. تهران: نشر طلوع.
    6. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی بن حبش. (1395). مونس العشاق: فی حقیقة العشق یا رساله عشق. تصحیح و تحشیه صادق نیک‌پور. تهران: ارباب قلم.
    7. شروانی، جمال‌الدین خلیل. (1375). نزهة المجالس. تصحیح محمدامین ریاحی. چ2. تهران: . انتشارات علمی.
    8. غزالی، احمد و سیف‌الدین باخرزی. (1377). دو رساله عرفانی در عشق. به کوشش ایرج افشار. تهران: منوچهری.
    9. غزالی، محمد. (1360). المنقذ من الضلال. ترجمه صادق آیینه‌وند. تهران: سپهر.
    10. گازرگاهی، کمال الدین حسین. (1357). مجالس العشاق. به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد. چ1. تهران: زرین.
    11. مجاهد، احمد. (1372). شروح سوانح (سه شرح بر سوانح العشاق). تهران: سروش.
    12. مجاهد، احمد. (1376). مجموعه آثار فارسی احمد غزالی. چ3. تهران: دانشگاه تهران.
    13. معصوم علیشاه، محمد معصوم شیرازی. (1318). طرائق الحقائق. تهران: کتابخانه سنائی.