نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

بررسی ویژگیهای سبکی سفرنامۀ «بستان السیاحه»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه پیام نور

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

بستان‌السیاحه اثر حاج میرزا زین العابدین شیروانی، یکی از مهمترین آثار عصر قاجار است. این اثر دایره‌المعارف مانند، علی‌رغم ارزشهای زیادی که دارد، چندان که باید و شاید شناخته و شناسانده نشده است. این جستار در پی آن است که این اثر را با رویکرد سبک‌شناسی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد؛ بر این اساس، اثر مذکور به شیوۀ توصیفی و تحلیل در سه سطح فکری، زبانی و ادبی مورد مطالعه قرار گرفته است. دستاورد پژوهش نشان میدهد که موضوع غالب در این اثر از منظر اندیشگانی، فلسفه و عرفان، تاریخ و جغرافیا، طب، نجوم، موسیقی، مذهب و نحله‌های مختلف فکری و مذهبی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و... است. از نظر زبانی، مقوله‌هایی چون ترکیبات بدیعی، واژه‌های هندی، نوادر لغات، حذف، کاربرد صورت قدیمی ماضی استمراری و... بسامد بالایی دارد و حضور انواع تجنیس و تسجیع و بهره‌گیری از انواع تشبیهات خیال‌انگیز و تناسب‌های گسترده و... شاخصه‌های اصلی سطح ادبی آن محسوب میشود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

بررسی ویژگیهای سبکی «بستان السیاحه»

نویسنده [English]

  • rogayye hemmati 2
2 payam-e-noor
چکیده [English]

بستان‌السیاحه اثر حاج میرزا زین العابدین شیروانی، یکی از مهمترین آثار عصر قاجار است. این اثر دایره‌المعارف مانند، علی‌رغم ارزشهای زیادی که دارد، چندان که باید و شاید شناخته و شناسانده نشده است. این جستار در پی آن است که این اثر را با رویکرد سبک‌شناسی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد؛ بر این اساس، اثر مذکور به شیوۀ توصیفی و تحلیل در سه سطح فکری، زبانی و ادبی مورد مطالعه قرار گرفته است. دستاورد پژوهش نشان میدهد که موضوع غالب در این اثر از منظر اندیشگانی، فلسفه و عرفان، تاریخ و جغرافیا، طب، نجوم، موسیقی، مذهب و نحله‌های مختلف فکری و مذهبی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و... است. از نظر زبانی، مقوله‌هایی چون ترکیبات بدیعی، واژه‌های هندی، نوادر لغات، حذف، کاربرد صورت قدیمی ماضی استمراری و... بسامد بالایی دارد و حضور انواع تجنیس و تسجیع و بهره‌گیری از انواع تشبیهات خیال‌انگیز و تناسب‌های گسترده و... شاخصه‌های اصلی سطح ادبی آن محسوب میشود.

کلیدواژه‌ها [English]

  • میرزا زین العابدین شیروانی
  • بستان‌السیاحه
  • سفرنامه و تحلیل سبکی
  1. فهرست منابع

    الف) کتاب­ها

    1. بهار، محمدتقی (ملک­الشعرا). (1376). سبک­شناسی بهار(تاریخ تطور نثر فارسی). چاپ نهم (اول ناشر). تهران: مجید.
    2. داعی الاسلام، سید محمدعلی. (1362). فرهنگ نظام. چاپ دوم. تهران: دانش.
    3. دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت­نامه. زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
    4. راستگو، سید محمد. (1376). هنر سخن­آرایی؛ فن بدیع. چاپ اول. کاشان: مرسل.
    5. رامپوری، غیاث الدین محمد ابن جلال الدین بن شرف الدین. (بی­تا). غیاث اللغات. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: کانون معرفت.
    6. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1380). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. چاپ اول (ویرایش دوم). تهران: سخن.
    7. شمس العلماء گرگانی. محمدحسین. (1377). ابدع البدایع. به اهتمام حسین جعفری، با مقدمۀ جلیل تجلیل. چاپ اول. تبریز: احرار تبریز.
    8. شمیسا، سیروس. (1374). کلیات سبک­شناسی. چاپ سوم. تهران: فردوس.
    9. شمیسا، سیروس. (1383). نگاهی تازه به بدیع. چاپ اول (ویرایش سوم). تهران: میترا.
    10. شیروانی، حاج میرزا زین العابدین. (1348). حدائق السیاحه. تصحیح هبه­الله جذبی. چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران.
    11. شیروانی، حاج میرزا زین العابدین. (1395). بستان­السیاحه. تصحیح و مقدمۀ منیژه محمودی. چاپ دوم. تهران: حقیقت.
    12. علوی مقدم، محمد و اشرف­زاده رضا. (1379). معانی و بیان. چاپ دوم. تهران: سمت.
    13. ناتل خانلری، پرویز. (1382). دستور تاریخی زبان فارسی. به کوشش عفت مستشانیا. چاپ پنجم. تهران: توس.
    14. همایی، جلال­الدین. (1374). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چاپ یازدهم. تهران: هما.