نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی؛ دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 دانشجوی دکترای گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

ایمنی و امنیت شهری از دیرباز تاکنون در برنامهریزی سکونتگاههای شهری مورد توجه بوده و برنامه­ریزان همواره در ساخت و طراحی مناطق شهری به این امر مهم توجه میکردند. همچنین کاهش میزان آسیبپذیری کاربریهای شهری با بهرهگیری از رویکردهای جدید مدیریت بحران از قبیل پدافند غیرعامل میتواند در ایجاد محیطی ایمن در شهرها و کاهش میزان خسارات مؤثر واقع شود و امروزه یکی از مهمترین اهدافی است که مدیران شهری درصدد اجرای آن می­باشند. شهر یاسوج در سلسله جبال زاگرس و در زون زاگرس چینخورده واقع شده و بهعلت قرار گرفتن در اطراف چینخوردگیها، گسلهای فعال و لرزهخیز ازجمله سه گسل مهم زاگرس، دنا و قطر- کازرون، در معرض وقوع مخاطرات متعدد ناشی از گسل‌‌های فعال (گسلش سطحی، زمینلغزش و سنگریزش، روانگرایی) قرار دارد. هدف پژوهش حاضر تحلیل مکانی خطرپذیری زیرساختهای حیاتی در شهر یاسوج میباشد که به لحاظ هدف؛ کاربردی- نظری بوده و بررسی در آن به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. در آنالیز تحقیق پس از تعیین کاربریهای منتخب و پیاده­سازی مدل مکانی و ترکیبی (FAHP-GIS)، وزن نهایی شاخص­ها بهدست آمده و سپس با استفاده از ابزار Distance حریم همجواری هرکدام از لایهها مشخص شد. در ادامه با استفاده از Fuzzy Overlay همپوشانی لایهها با Gamma 0.9  انجام گرفت. نتایج حاصل نشان میدهد که 11 کاربری یعنی 45.83 درصد زیرساختها در طیف خطرپذیری بالا قرار دارند، 6 کاربری یعنی 25 درصد زیرساختها در طیف نسبتاً خطرپذیر قرار دارند، 5 زیرساخت یعنی 20.83 درصد زیرساختها در طیف خطرپذیری متوسط قرار دارند، 2 زیرساخت یعنی 8.33 درصد زیرساختها در طیف خطرپذیری کم قرار دارند و در طیف خطر­پذیری خیلی کم هیچ کاربری قرار ندارد. از نظر خطرپذیری نواحی، ناحیه  دو شهر یاسوج با 66.66  درصد دارای بیشترین خطرپذیری میباشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of risks in critical infrastructures of Yasuj City

نویسندگان [English]

  • Mostafa Mohamadi dehcheshme 1
  • Fereshteh Shanbehpour 2

1 Associate Professor of geography & urban planning, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

2 Ph.D student of geography & urban planning, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

Extended Abstract
Introduction                             
21st century is the era of cities’vulnerability, since as urban life becomes more complex, cities face natural hazards and technological crises on the one hand and social-security crises on the other.Urban safety and security have long been a focus of urban planning, and planners have always been concerned about this important issue in the process of building and designing urban areas.Improving the security of critical infrastructures can play a key role in provision of better services and reduction of vulnerabilities, especially in times of crisis,Moreover, reducing the vulnerability of urban land uses by new crisis management approaches such as passive defense, which is one of the most important goals of urban managers can play a role in creation of a safe environment in cities and mitigationof damages.
 Materials & Methods
The present research is theoretical-practical and descriptive-analytic in nature. For data analysis, the final weights of indices were determined using FAHP-GIS and then the neighborhood of each layer was identifiedusing the Distance tool. Afterwards, maps of the interval zoneswere overlapped usingFuzzy Overlay(gamma-0.9)of the Spatial Analyst Tools.
 Results & Discussion
The findings of the present study on spatial analysis of critical infrastructure have indicated that:
(A)The 2nd district of Yasujfaces the highest risk level, while the 3rd district faces the lowest level of risks. High concentration of critical infrastructures in the 2nd district and improper distribution of these infrastructures and organizations providing emergency servicesare the most important causes of risks in the city of Yasuj.
B) None of the studied critical infrastructures and organizations providing emergency services in Yasuj are located in the very low risk zone.
C) Only about 31% of the studied critical land uses are located in the low Risk zone.
D) Spatial analysis of critical infrastructures in Yasuj has shown the lack of a logical balance in spatial distribution of these infrastructures. Therefore, ifa possible emergency situation damages a part of the city (the 2nd district as considered in the present study), the activities of many sectors will be challengeddue to the synergy and interoperability of the infrastructure.
 Conclusion
The results show that 11 land uses or 45.83% of infrastructures with percent value of 0.19-0.1 are located in the high risk zone; 6 land uses or 25% of infrastructures with percent value of 0.20-0.39 are located in the relatively dangerous zone; 5 land uses or 20.83% of infrastructures with percent value of 0.40-0.59 are located in the medium risk zone, and finally, 2 land uses or 8.33% of the infrastructures with percent value of 0.60-0.79 are located in the low risk zone. None of the land uses in Yasuj are located inthe very low risk zone.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Risk
  • Urban infrastructure
  • Passive defense
  • Yasuj
  • GIS
1- امان‌پور، س، محمدی ده­‌چشمه، م.، و علی‌زاده، م. (1395). ارزیابی آسیب پذیری زیرساخت‌های شهری کوهدشت با رویکرد پدافند غیرعامل، آمایش سرزمین، شماره 1، 133-154.
2- امیدوار، ب، مدیری، م.، و اسکندری، م. (1395). الگوی سطح­‌بندی و اولویت‌بندی زیرساخت‌های حیاتی در اثر حملات هدفمند، پدافند غیرعامل و امنیت، سال 5، شماره 17، 50-78.
3- امینی‌‌­ورکی، س، مدیری، م، شمسایی زفرقندی، ف.، و قنبری نسب، ع. (1393). شناسایی دیدگاه‌های حاکم بر آسیب‌پذیری شهرها در برابر مخاطرات محیطی و استخراج مؤلفه‌های تأثیرگذار در آن با استفاده از روش کیو، مدیریت بحران، دوره 3، 18-5.
4- بخشی­‌شادمهری، ف، خوارزمی، ا.، و زرقانی، س. ه. (1395). جایگاه پدافند غیر عامل در امنیت زیرساخت‌های شهری با تأکید بر زیرساخت آب،  کنفرانس ملی پدافند غیرعامل و توسعه پایدار، وزارت کشور، 12 و 13 مهر 1395.
5- بهتاش، ف، صالحی، ا، آقابابایی، م. ت.، و سرمدی، ه. (1390). بررسی میزان تاب­‌آوری محیطی با استفاده از مدل شبکه علیت، محیط‌شناسی، دوره 37، شماره 59،  99-112.
6- حیدری‌نیا، س. (1393). سنجش الزامات مکانی کاربری‌های حیاتی و حساس از منظر پدافند غیرعامل موردمطالعه شهر اهواز، «پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: محمدی ده‌­چشمه، مصطفی، دانشگاه شهید چمران اهواز، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
7- رضویان، م.ت، علیان، م.، و رستمی، ح. (1397). ارزیابی آسیب‌پذیری مکانی زیرساخت‌های استان یزد با رویکرد پدافند غیرعامل، آمایش سرزمین، دوره 10، شماره 1، 63-31.
8- سازمان پدافند غیرعامل کشور، مجموعه مقالات و سخنرانی­‌های درون­‌سازمانی، 1384- 1391.
9- صارمی، ح.، و حسینی­‌امینی، ح (1390)، حفاظت از تأسیسات و تجهیزات شهری با استفاده بهینه از محیط شهری با رویکرد پدافند غیرعامل (نمونه موردی شهر بروجرد)، مطالعات مدیریت شهری، شماره 6، 52-67.
10- صالح­‌نسب، ا، کلانتری خلیل‌­آباد، ح.، و پیوسته‌­گر، ی. (1397). شناسایی و ارزیابی تهدیدات در زیرساخت‌های حیاتی شهرها با رویکرد پدافند غیرعامل منطقه 6 شهر تهران، پژوهش و برنامه‌ریزی، سال 9، شماره 32.
11- ضرابی، ا، محمدی، ج.، و حسینی­‌خواه، ح. (1394). مدیریت بحران کاربری‌ها در نواحی شهری پژوهش موردی: نواحی شهر یاسوج، دومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی،20-1.
12- ضرابی، ا، محمدی، ج.، و حسینی­‌خواه، ح. (1395). راهکار مدیریت بحران کاربری‌ها با تأکید بر کاربری‌های حساس شهری یاسوج، برنامه‌ریزی فضایی، سال 6، شماره 3، 37-58.
13- عبدالی، ا، کلانتری خلیل­‌آباد، ح.، و پیوسته­‌گر، ی. (1398). تحلیل فضایی- کالبدی نواحی شهری بر اساس شاخص‌­های رشد هوشمند شهری یاسوج، دانش شهرسازی، دوره 3، شماره 2، 83-97.
14- عطایی، ح. (1394). ارزیابی آسیب‌پذیری فرودگاه‌های غیر‌نظامی کشور در برابر تهدیدات و ارائه راهکارهای کاهش آسیب‌پذیری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: جلالی فراهانی، غلامرضا، مجتمع دانشگاهی آمایش و پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران.
15- علوی، س. ع، حسینی، س. م، بهرامی، ف.، و عاشورلو، م. (1395). ارزیابی میزان آسیب‌پذیری بافت­‌های شهری با استفاده از ANP و GIS شهر سمیرم، اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 25، شماره 100، 130-146.
16- علی‌زاده، م. (1395). ارزیابی آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شهری کوهدشت با رویکرد پدافند غیرعامل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: امان‌پور، سعید، دانشگاه شهید چمران اهواز، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
17- محمدی ده­‌چشمه، م. (1393). سنجش نفوذپذیری بافت شهری کرج در برابر مخاطرات، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 18، شماره 3،  54-77.
18- محمدی ده­‌چشمه، م.، و حیدری‌نیا، س. (1396). مدل‌سازی مکانی هم‌جواری کاربری‌های ویژه از دیدگاه پدافند غیرعامل در کلان‌شهر اهواز، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره 2، تابستان، 211-236.
19- محمدی ده­‌چشمه، م. (1392). ایمنی و پدافند غیرعامل شهری، اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز. نوبت چاپ: 1، 348.
20- نورالهی، ح، برزگر، ا، عوض‌­آبادیان، ف، سلیمانی، ع.، و علی‌خان، آ. (1393). ارائه­‌ی الگوی ارزیابی خطرپذیری بر اساس رویکردهای عملکردی و آزمایشی در زیرساخت‌های حیاتی، مدیریت بحران، شماره 7.
21- Alberto, V. (2016). The image of the creative city, eight years later: Turin, urban branding and the economic crisis taboo, Cities, Volume 46, August 2015, P10
22- Alcaraza, C., & Zeadally, Sh. (2015). Critical infrastructure protection: Requirements and challenges for the 21st century, International journal of critical infrastructure protection, 53–66
23- Alexander, D., (2002), From Civil Defense to Civil Protection”, Journal of Disaster Prevention and Management, Vo. 11, No. 3.
24- Anderson, R., & Fuloria, S. (2010). On the Security Economics of Electricity Metering, Harvard University, WEIS’10, 08-06-2010.
25- Boin, R.A., & McConnell, A. (2007). Preparing for Critical Infrastructure Breakdowns: The Limits of Crisis Management and the Need for Resilience, Journal of Contingencies and Crisis Management, Volume 15, Number 1, pp. 50–59.
26- Favier, P., Bertrand, D., Eckert,N., Naaim, M. (2012). Optimal De Sigh Of Defense Structures Using Reliability. Journalese Fiabilitedes Matrix Structures.
27- Gravely, Darven, (2002), Risk, Hazard a disaster, University of Canterbury in newzealand, Volume 11, Number 4. Spon Press, 16:18-27.
28- ISDR, The Structure, Role and Mandate of Civil Protection in Disaster Risk Reduction for South Eastern Europe, 2008
29- Keorey, G.F, Mitchell, T.J .(2002). The Management In Australia: The National Emergency Management System, Emergency Medicine, Valume 13, Number2. Black Well Publishing.
30- Lane, Marcus B. (2003). Reviewing the Regional Forest Agreement Experience: The “Wicked Problem” of Common Property Forests, Presented at Regional Forest greements and the Public Interest: A National Symposium, Australian National University, Canberra, Australia, 16 July 2003.