تاثیر ارواح مردگان بر کردار قهرمان در منظومه‌های حماسی (گیل گمش، ایلیاد، ادیسه، انه اید، شاهنامه، بهمن نامه، شهریارنامه)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ادبیات حماسی، گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم. قم. ایران

2 دانشجوی دکتری ادبیات حماسی، گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم. قم.ایران

چکیده

قهرمانان حماسی با برخورداری از سرشتی الوهی، به عنوان نمونة آرمانی جامعه که پاسخ­گوی بسیاری از نیازها و آرزوهای  دست نیافتنی انسان­هاست، پرورده می­شوند. آنان علاوه بر نیروی جسمانی و قوای طبیعی، از نیروهای فراطبیعی و ماورایی برای پسِ پشت گذاشتن موانع و مشکلات زندگی بهره می­برند. یکی از این نیروهای فراطبیعی ارتباط آنان با ارواح مردگان است. پژوهش حاضر با تکیه بر روش تحلیلی_توصیفی انجام یافته است. یافته­های این پژوهش به دو دسته قابل تقسیم بندی است؛ 1. چگونگی ارتباط قهرمانان حماسه با ارواح مردگان که عبارتند از: سفر قهرمان به جهان مردگان، گفتگو با ارواح نیاکان در خواب، تجلی ارواح و مشاهده آن­ها در عالم مادی. 2. تاثیرات دو سویة ارواح مردگان و قهرمانان بر یکدیگر چنان­که ارواح مردگان برای قهرمان از آینده پیش­گویی می­کنند یا زبان به پند و اندرز و گلایه می­گشایند. گاه ناپایداری دنیا را فرا یاد می­آورند و گاه در افشای رازی می­کوشند. قهرمان نیز، خبر از خانواده و نزدیکان ارواح مردگان می­دهد یا به درخواست ارواح برای آرامش آنان آیین سوگواری برپا می­کند. بدین ترتیب، نگرشی این­چنین در آثار حماسی، می­تواند در شناخت زمینه­های فکری و اجتماعی اقوام و ملل گذشته سودمند واقع شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effects of Spirits of the Dead on Action of Heroes in Epic Poems; Gilgamesh, Iliad, Odyssey, Aeneid, Shahnameh, Bahmannameh, Shahriarnameh

نویسندگان [English]

  • Hasan Shahryari 1
  • Fatemeh Haji Rahimi 2
1 PhD Student at Epic Literature, University, of Qom, Qom, Iran
2 PhD Student at Epic Literature, University, of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

Having a divine nature, epic heroes are nurtured as an ideal pattern for the society that meets a variety of unattainable needs and desires of human beings. In addition to physical strength and natural forces, they take benefits from mythical and supernatural powers to overcome obstacles and problems in life. Establishing a relationship with dead spirits is among these supernatural forces. The current study is based on a descriptive-analytical research method. The findings can be divided into two categories: first, how epic heroes relate to the spirits of the dead, including the hero's journey to the world of the dead, talking to the spirits of the ancestors within a dream, the manifestation of the spirits and observing them in the material world; and second, how the spirits of the dead and the heroes are affected each other so that the spirits of the dead predict the future or open their mouths about advice and compliance. The spirits sometimes remind the instability of the world, and sometimes try to reveal a secret. In contrast, the hero informs them about their family and relatives or performs morning rituals at the request of the spirits for their comfort. Thus, such an attitude toward epic works can be useful in understanding intellectual and social contexts of past nations and peoples.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iliad
  • Odyssey
  • the Shahnameh
  • Gilgamesh
  • Epic
  • Spirits of the Dead
ابی الخیر، ایرانشاه. (1370). بهمن نامه ویراستة رحیم عفیفی. انتشارات علمی و فرهنگی.
الیاده، میرچا. (1392). چشم اندازهای اسطوره ترجمه جلال ستاری. چاپ سوم. تهران: توس.
حصاری، مرتضی. (1384). «مرگ در بین النهرین باستانبراساس متون کهن اواخر هزاره دوم قبل از میلاد و اوایل هزاره اول قبل از میلاد». مجله مطالعات ایرانی، بهار، شماره7.
حیدری، علی و همکاران. (1397). «بررسی و تحلیل اهداف و ویژگی‌های پنج سفرنامه روحانی(گیل گمش، ارداویراف نامه، افسانه ار افلاطون، سیرالعباد سنایی و کمدی الهی دانته)». مجله متن پژوهی، سال22، تابستان، شماره76.
خالقی مطلق، جلال. (1386). پدیده شناسی تطبیقی شعر پهلوانی. چاپ اول. مرکز دایره ‌المعارف بزرگ اسلامی.
رزمجو، حسین. (1381). قلمرو ادبیات حماسی. جلد اول. انتشارات: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رابط، رحیم. (1389). خواب و تحلیل رویا از دیدگاه فروید. چاپ اول. تهران. انتشارات: بهار دانش.
رضی، هاشم. (1394). معاد و آخرت شناسی در مذاهب و ادیان ایران قدیم. چاپ اول. انتشارات: بهجت.
سرامی، قدمعلی. (1392). از رنگ گل تا رنج خار. چاپ ششم. انتشارات: علمی و فرهنگی.
دهخدا، لغتنامه، ذیل تناسخ.
 صفا، ذبیح الله. (1396). حماسه سرایی در ایران. چاپ پنجم. انتشارات: فرهنگ روز.
فردوسی، ابوالقاسم. (1395). شاهنامه تصحیح و تعلیقات جلال خالقی مطلق. جلد دوم. سخن.
طاهری، محمد و همکاران. (1397). «کارکرد ماورایی اسطوره در بخش اساطیری شاهنامه». مجلة کهن‌نامه ادب پارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. شال نهم. شمارة دوم.پاییز و زمستان.
  فریرز، جمیز. (1395). شاخة زرین. ترجمة کاظم فیروزمند. چاپ نهم. انتشارات: آگاه.
کیا، خجسته. (1378). خواب و پنداره(درجستجوی ویژگی‌های خواب‌های ایرانی). چاپ اول. نشر مرکز
کمبل، جوزف.(1396). قدرت اسطوره. ترجمه عباس مخبر. چاپ دوازدهم. نشر مرکز.
گریمال، پیر. (1391). فرهنگ اساطیر یونان و رم؛ ترجمة احمد بهمنش. ج1. انتشارات: امیرکبیر.
گیل گمش. (1392). ترجمه داوود منشی زاده. چاپ اول.
 محمدی، گردآفرین؛ افتخاری، عطاء لله. (1389). «بررسی و مقایسه دو سفر روحانی زرتشتی و یهودی به دنیای پس از مرگ(ارداویرافنامه و رویای خنوخ). مجله مطالعات تطبیقی: سال چهارم، بهار، شماره13.
 مسکوب، شاهرخ.(1381). تن پهلوان و رون خردمند: پژوهش‌هایی تازه در شاهنامه. چاپ دوم. تهران: طرح نو.
مختاری غزنوی، عثمان. (1397). شهریارنامه؛ تصحیح رضا غفوری. چاپ اول. تهران. انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن.
 واحد دوست، مهوش. (1387). نهادینه‌های اساطیری در شاهنامه فردوسی. انتشارات: سروش.
ویرژیل. (1369). انه اید ترجمه میرجلال الدین کزازی. چاپ اول. نشر مرکز.
هومر. (1396). ایلیاد و ادیسه.  ترجمه سعید نفیسی. چاپ سوم. اتشارات: هرمس.
یونگ، کارل گوستاو. (1379). روح و زندگی. ترجمه لطیف صدقیانی. چاپ اول. تهران: جامی.
____.(1376). انسان و سمبول‌هایش. ترجمه حسن اکبریان. چاپ اول. انتشارات یاسمن.