شناسایی قابلیت‎های روش ‎تحلیل شبکه‎ای در انجام پژوهش‎های حوزه تصمیم‎گیری برنامه درسی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه بیرجند، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

2 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه بیرجند

3 گروه آموزشی تولید صنعتی،دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی امیر کبیر (پلی تکنیک تهران)، تهران ، ایران

4 گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

امروزه طراحی برنامه درسی به دلیل تنوع نیازها و علایق فراگیران، محتوا، روش‎های یاددهی−یادگیری و تأثیر عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، به یک سیستم پیچیده تبدیل شده و تصمیم‏گیری در مورد فرایند برنامه‎ریزی درسی و عوامل متأثر بر آن باید مبتنی بر روش‏های علمی صورت‎ گیرد. بنابراین شناخت روش‎های مناسب و جامع که ما را به سمت تصمیم‎گیری‎های درست سوق دهد، بسیار اهمیت دارد.
این مقاله با هدف شناسایی کاربرد روش فرایند تحلیل شبکه‎ای در فرایند تصمیم‎گیری در برنامه‎ریزی درسی و به روش فلسفی انجام شده است. در این مقاله تکنیک‎های تصمیم‎گیری چند‎معیاره و تفاوت ساختار سلسله‎مراتبی با فرایند تحلیل شبکه‎ای تجزیه و تحلیل شده است. در ادامه، ماهیت برنامه‎ریزی درسی و پیچیدگی تصمیم‎گیری در این حوزه مطرح و تناسب آن با روش‎های جدید تجزیه و تحلیل شده است.

یافته‎ها نشان داد که روش تحلیل شبکه‎ای در دامنه وسیعی از حوزه مطالعات برنامه درسی از قبیل تمرکز در برنامه درسی، شناسایی عوامل پیچیده تأثیر‎گذار در فرایند برنامه‎ر‎یزی درسی، آینده‎پژوهی تغییرات برنامه درسی و نیازسنجی آموزشی به پژوهشگران و برنامه‎ریزان کارآمد است.

کلیدواژه‌ها


  1. 1. اکبری، نادیا و آرمان ساجدی‌نژاد (1394)، «شناسایی و رتبه‎بندی عوامل مؤثر در برنامه‎ریزی درسی با رویکرد تصمیمگیری با معیارهای چندگانه»، کنفرانس بینالمللی جهتگیریهای نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، ص1−11.

    2. امیری، مقصود؛ احمد دارستانی فراهانی و مهسا محبوب قدسی (1395)، تصمیمگیری چندمعیاره، تهران: انتشارات دانشگاهی کیان.

    3. امین خندقی، مقصود و مرضیه دهقان (1389)، «تأملی بر تمرکزگرایی، تمرکززدایی و بازگشت مجدد به تمرکزگرایی و بررسی دلالت‎های آنها برای نظام برنامه درسی ایران: منظری جدید»، مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، دوره 11، شماره 2، ص165−‎184.

    4. باقری، خسرو؛ نرگس سجادیه و طیبه توسلی (1389)، رویکردها و روشهای پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

    5. پیری، موسی؛ محمد عطاران و علیرضا کیامنش و غلامرضا حسین‎نژاد (1390)، «برنامه‎ریزی درسی مدرسه محور راهبردی برای تمرکززدایی از نظام برنامه‎ریزی درسی»، پژوهشهای برنامه درسی، دوره 1، شماره 1، ص1−27.

    6. حاجی‎تبار فیروزجایی، محسن؛ حسن ملکی و غلامعلی احمدی (1395)، «طراحی و اعتبارسنجی الگوی مفهومی کاهش فاصله برنامه قصد شده، اجرا شده و کسب شده در نظام آموزش عمومی ایران»، نظریه و عمل در برنامۀ درسی، سال 4، شماره 7، ص5−30.

    7. خالقی سروش، فریبا؛ محمود ابوالقاسمی و غلامرضا گرایی‎نژاد و مریم دولو (1396)، «طراحی الگوی تخصیص منابع آموزش عالی»، اقتصاد مالی، سال 11، شماره 39، ص147−169.

    8. خسروی، محبوبه؛ کوروش فتحی و اجارگاه و حسن ملکی و داریوش نوروزی (1391)، «واکاوی پذیرش‎ نوآوری‎های برنامه درسی در نظام آموزش عالی (مورد مطالعه: آیین‎نامه بازنگری برنامه درسی دانشگاه‎های ایران)»، فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، سال 9، شماره 27، ص135−165.

    9. جهان، جواد؛ علیرضا فقیهی و ذبیح پیرانی (1396)، «بازشناسی کیفی ابعاد و مؤلفه‎های برنامه درسی مبتنی بر عمل فکورانه»، پژوهشنامه تربیتی، سال 12، شماره 50، ص23−50.

    10. دری، بهروز و مجید کاوه (1391)، «ارائه مدل انتخاب راهبرد مدیریت دانش در سازمان‎ها با رویکرد فرایند تحلیل‌شبکه‎ای»، دوفصلنامه پژوهشهای مدیریت منابع انسانی دانشگاه جامع امام حسینj، سال 4، شماره 1، ص1−25.

    11. رستمی، محمود؛ زهرا بکرانی و افسانه نبی‎پور (1394)، «ساختار تصمیم‎گیری مطلوب در طراحی برنامه درسی آموزش عالی»، کنفرانس بین‌المللی مدیریت و علوم انسانی.

    12. رشیدی کمیجیان، علیرضا؛ بهارک غفاری و پریسا طباطبایی (1392)، «مروری بر ادبیات فرایند تحلیل‌شبکه‎ای»، فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، سال 8، شماره 24، ص133−144.

    13. رحمان‎پور، محمد؛ سلام یعقوبی و فریدون شریفیان و مصطفی قادری (1394)، «نوآوری در حوزه نظریه‎پردازی برنامه درسی بر مبنای اصول علم پیچیدگی: دلالت‌هایی برای حوزه عمل برنامه درسی»، انجمن مطالعات برنامه درسی، دوره 13، ص162.

    14. زبردست، اسفندیار (1389)، «کاربرد فرایند تحلیل‌شبکه‎ای (ANP) در برنامه‎ریزی شهری و روستایی»، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دوره 2، شماره 41، ص79−90.

    15. سبحانی‌نژاد، مهدی و نجیبه شاه‎حسینی (1391)، «بررسی راهکارهای عملی تحقق نظام مصوب برنامه‎ریزی درسی غیر متمرکز دانشگاهی»، پژوهش در برنامهریزی درسی، سال 9، دوره 2، شماره 8، ص33−47.

    16. سراجی، فرهاد (1386)، «برنامه درسی مبتنی بر وب: گامی به سوی تمرکززدایی یا تشدید تمرکز در نظام برنامه‎ریزی درسی»، مطالعات برنامه درسی، سال 1، شماره 4، ص69−84.

    17. عالم تبریز، اکبر و محمد باقرزاده آذر (1389)، «کاربرد فرایند تحلیل‌شبکه‎ای جهت رتبه‎بندی تأمین‌کنندگان و عوامل مرتبط با تصمیم‎گیری در زنجیره تأمین»، نشریه کاوش‎های مدیریت بازرگانی، سال 2، شماره 3، ص112−135.

    18. عباباف، زهره؛ کوروش فتحی و اجارگاه و مقصود فراستخواه و یدالله مهرعلیزاده (1392)، «سواد برنامه درسی برای مدرسین دانشگاه از نگاه مدرسان حوزه مطالعات برنامه درسی»، دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، سال 4، شماره 7، ص7−29.

    19. عبدی، حمید؛ ابراهیم میرشاه جعفری و محمدرضا نیلی و سعید رجایی‌پور (1396)، «تبیین برنامه درسی آینده در راستای تحقق چشم‌اندازها و رسالت‎های آموزش عالی ایران در افق 1404»، دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، سال 8، شماره 16، ص59−88.

    20. علی‎نژاد، سینا (1394)، «استفاده از روش‎های تصمیم‌گیری AHP و FTOPSIS جهت انتخاب گزینه مناسب به منظور بازسازی نواحی معدنی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده مهندسی دانشگاه بیرجند.

    21. فتحی و اجارگاه، کورش (1395)، برنامه درسی به سوی هویت جدید، تهران: آییژ.

    22. فراستخواه، مقصود؛ عباس بازرگان هرندی و کارلو لوکس (1386)، «بررسی رابطه نظا‎م‎های تضمین کیفیت آموزش عالی با زمینه‎های فرهنگی و اجتماعی با تأکید بر مورد ایراننقشه‎ای شناختی»، نامه علوم اجتماعی، شماره 31، ص1−20.

    23. قدسی‎پور، حسن (1395)، فرایند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP)، انتشارات دانشگاه امیرکبیر (پلی‌تکنیک تهران).

    24. کشاورزی، مهدی؛ محمدحسین یارمحمدیان و محمدعلی نادی (1396)، «محتوای برنامه درسی مبتنی بر توسعه آینده‌پژوهی در آموزش عالی ایران: پژوهش کیفی»، دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، سال 8، شماره 16، ص119−138.

    25. کشاورزی، مهدی؛ محمدحسین یارمحمدیان و محمدعلی نادی (1397)، «روش‎های تدریس مبتنی بر توسعه آینده‌پژوهی در آموزش عالی ایران: پژوهش کیفی»، پژوهش در برنامهریزی درسی، دوره 15، شماره 29، ص16−29.

    26. کرمی، مرتضی؛ سمیه بهمن‌آبادی و آرزو اسماعیلی (1391)، «ساختار تصمیم‎گیری مطلوب در طراحی برنامه درسی آموزش عالی: دیدگاه اعضای هیئت علمی و متخصصان برنامه درسی»، پژوهش در برنامهریزی درسی، سال 9، شماره 34، ص92−104.

    27. کریمی، صدیقه؛ احمدرضا نصر و مصطفی شریف (1392)، «الزامات و چالش‎های برنامه درسی آموزش عالی با رویکرد جامعه یادگیری»، دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، سال 4، شماره 8، ص89−126.

    28. مهدیون، روح الله؛ محمد قهرمانی و مقصود فراستخواه و محمود ابوالقاسمی (1390)، «کیفیت یادگیری در مراکز آموزش الکترونیکی دانشگاهی: مطالعه کیفی»، نشریه تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، سال 45، شماره 58، ص77−100.

    29. نجاریان، پروانه (1395)، «تبیین ویژگی‎های فلسفی نظریه پیچیدگی و استلزامات آن در برنامه درسی»، مطالعات میان رشتهای در علوم انسانی، دوره 8، شماره 4، ص105−137.

    30. نوجوان، مهدی؛ علی‌اصغر محمدی و اسماعیل صالحی (1390)، «کاربرد روش‎های تصمیم‎گیری چندمعیاره در برنامه‎ریزی شهری و منطقه‌ای با تأکید بر روش‎های TOPSISو SAW»، دوفصلنامه مدیریت شهری، شماره 28، ص285−296.

    31. Brew, A. (2013), “Understanding the scope of undergraduate research a framework for curricular and pedagogical decision−making”, Higher Education, Vol. 66, No. 5, PP. 603−618.

    32. Chen, D. C., Chen, Ch. P., Lee, Ch. Y. You, C.S. and Jao, Ch. H. (2011),“Using an analytic hierarchy process to develop competencies on mould product creativity for vocational college students”, World Transactions on Engineering and Technology Education, Vol.9, No.1, PP. 54−59.

    33. Chen, S. H., Lin, H. T., and Lee, H. T., (2004), “Enterprise partner selection for vocational education: analytical network process approach”, International Journal of Manpower, Vol. 25, No. 7, PP. 643−655.

    34. Chen, Ch. H., and Tzeng, G. H., (2011), “Assessment Model for Improving Educational Curriculum Materials Based on the DANP Technique with Grey Relational Analysis”, International Journal of Information Systems for Logistics and Management, Vol. 6, No. 2, PP. 23−36.

    35. Chang, H. F. and Tzeng, G. H. (2010), “A Causal Decision Making Model for Knowledge Management Capabilities to Innovation Performance in Taiwan's High-Tech Industry”, Journal of Technology Management & Innovation, Vol. 5, No. 4, PP. 137−146.

    36. Doa,e, A. D., Phamb, M. T., Dinhc, T. H., Ngod, Ch., Luue, Q. D., Phamf, N.Th., Hag, D. L. and Vuongh, H. N. (2020) , “Evaluation of lecturers’ performance using a novel hierarchical multi−criteria model based on an interval complex Neutrosophic set”, Decision Science Letters, 9, PP. 119−144.

    37. Hale, H., Makouyi, A., and Dabaghi, A., (2003) ,“Offering the Mathematical Model and Software to Helping Decision making in order to choosing wife”, Journal of Women’s research, Vol. 5, No. 2, pp. 57−80.

    38. Ho, W., Higson, H.E. and Dey, P.K. (2006), “Multiple criteria decision−making techniques in higher education”, International Journal of Educational Managemen,Vol. 20, No. 5, PP. 319−337.

    39. Ho, W., Higson, H.E. and Dey, P.K. (2007), “An integrated multiple criteria decision making approach for resource allocation in higher education”, Int. J. Innovation and Learning, Vol. 4, No. 5, PP. 471−486.

    40. Huang, Y.M., Hsieh, M. Y. and Usak, M.(2020), “A Multi−Criteria Study of Decision−Making Proficiency in Student’s Employability for Multidisciplinary Curriculums”, Mathematics, 8, 897.

    41. Jarvis, P. (2008), Globalization, lifelong learning and the learning society, London and New York: Rutledge.

    42. Jeong, J. S., González−Gómez, D. and Cañada-Cañada, F., (2019), “Prioritizing Elements of Science Education for Sustainable Development with the MCDA-FDEMATEL Method Using the Flipped E-Learning Scheme”, Sustainability, 11, 3079.

    43. Khademi, N., Mohaymany A. S. Shahi, J. and Zerguini, S. (2012), “An Algorithm for the Analytic Network Process (ANP) Structure Design”, Journal of Multi−Criteria Decision Analysis, Vol. 19, PP. 33−55.

    44. Kraujaliene, L. (2019), “Comparative Analysis Of Multicriteria Decision−Making Methods Evaluating The Efficiency Of Technology Transfer”, Business, Management and Education, Vol. 17, PP. 72−93.

    45. Kwak. N. K. and Lee, Ch. (1998), “A multicriteria decision-making approach to university resource allocations and information infrastructure planning”, European Journal of Operational Research, Vol. 110, No. 2, PP. 234−242.

    1. 46.  Kojuri , J.  Amini , M.  Karimian , Z.   Dehghani , M. R. Saber , M. Bazrafcan , L. Ebrahimi , S. &  Rezaee ,R.(2015), “Needs assessment and evaluation of a short course to improve faculties teaching skills at a former World Health Organization regional teacher training center”, J Adv Med Educ Prof, Vol. 3, No. 1, PP. 1−8.

    47. Korniejenko, K. (2015), “The Possibility Of Using Multi−Criteria Methods As Innovative Tools For Supporting Postgraduate Education”, Czasopismo Techniczne, Mechanika Zeszyt 4-M (26), s. 69−80.

    48. Li, T., Yu, S. (2016), “Curriculum Information Management system Based on AHP”, International Conference on Smart City and Systems Engineering, pp. 206−209.

    49. Livingston, K., Hayward, L., Higgins, S., &Wyse, D. (2015), “Multiple influences on curriculum decisions in a supercomplex world”, The Curriculum Journal, Vol. 26, No. 4, pp. 515−517.

    50. Lesmes, D. Colombia, B., Castillo, M., Zarama. R., Colombia.  B. (2009), “Application of the Analytic Network Process (ANP) to Establish Weights in order to Re-Accredit a Program of a Universi”, Proceedings of the International Symposium on the Analytic Hierarchy Process.Retrieved from http://isahp.org/2009 proceedings/ Final_Papers/44 Lesmes catilloZarama_ANP pin Weighting university programs_REV_Fin. Pdf.

    51. Labib, A. Read, M. Gladstone−Millar, Ch. Tonge, R. and Smith, D. (2014), “Formulation of higher education institutional strategy using operational research approaches”, Studies in Higher Education, 39:5, PP. 885−904.

    Martins, C. L. and Zaraté, P. and Adiel T. D. and Costa Morais, D. (2019), “Multi criteria Web−Based Dss for Resource Allocation in Higher Education Organizations”, In: 5th International Conference on Decision Support Systems Technologies (ICDSST), PP. 27−29.

    52. Maccari, E. A., Martins, S. B. and Martins, C. B. (2015), “Multi−criteria Project Prioritization In A Professional Master’s Program”, Journal of Information Systems and Technology Management, Vol. 12, No. 2, pp. 393−416.

    53. Mah’d, O.A. (2014), “Allocating Resources in Higher Education: Evidence from Private Jordanian Universities”, International Journal of Business and Management, Vol. 9, No. 5, PP. 169−183.

    54. Mirzaei, D. Neyestani, M.R. Heydari, M. H. and Darabi, S., (2013), “Application of Analytical Hierarchy Process (AHP) in the Curriculum”, Journal of Education and Practice, Vol. 4, No. 10, pp. 127−137.

    55. Mustafa, A. Goh,M. (1996), “Multi-criterion Models for Higher Education Administration”, Omega, Int. J. Mgmt Sci, Vol. 24, No. 2, PP. 167−178.

    56. Neeleman, A. (2019), “The scope of school autonomy in practice: An empirically based classifcation of school interventions”, Journal of Educational Change, 20, pp. 31−55.

    57. Phillips, L. D. and Bana e Costa C.A. (2007), “Transparent prioritisation, budgeting and resource allocation with multi-criteria decision analysis and decision conferencing”, Ann Oper Res, 154, pp. 51−68.

    58. Siuty, M. B. Leko M. M. and Knackstedt, K M. (2018), “Unraveling the Role of Curriculum in Teacher Decision Making”, Teacher Education and Special Education, The Journal of the Teacher Education Division of the Council for Exceptional Children, Vol. 41, No. 1, PP. 39−57.

    59. Shusheng, L. and Haijuan,. L. (2019), “ANP−based private capital into higher education comprehensive benefit evaluation”, international Journal of New Developments in Engineering and Society, Vol. 3, No. 1, PP. 104−113.

    60. Seehamat, L., Sarnrattana U. Tungkasamit , A., Srisawasdi, N. (2014), “Needs Assessment for School Curriculum Development about Water Resources Management: A case study of Nam Phong Basin”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 116, PP. 1763−1765.

    61. Sipahi, S. and Timor, M. (2010), “The Analytic Hierarchy process and Analytic Network process: An Overview of Applications”, Management Decision, Vol. 48, No. 5, PP. 775−808.

    62. Erkan, T. E. and Daneshvar Rouyendegh, B. (2014), “Curriculum Change Parameters Determined by Multi Criteria Decision Making (MCDM)”, Procedia−Social and Behavioral Sciences, 116, PP. 1744−1747.

    63. Yat Wai Lo, W., (2010), “Decentralization of higher education and its implications for educational autonomy in Taiwan”, Asia Pacific Journal of Education, Vol. 30, No. 2, PP. 127−139.

    64. Zavadskas, E.K., Antucheviciene, J., Turskis, Z and Adeli, H. (2016), “Hybrid multiple−criteria decision-making methods”, A review of applications in engineering, Vol. 23, No. 1, PP. 1−20

    65. Martins, C. L.(2018), Multicriteria WEB-BASED Decision Support System For Resource Allocation In Brazilian Public Universities. Universidade Federal De pernambuco Centro De Tecnologia E Geociencias Departamento De Engenharia De Producao Programa De Pos-Graduacao Em Engenharia De Producao

    66. Ruppar, A. L., Gaffney, J. S., & Dymond, S. K. (2015), Influences on teachers’ decisions about literacy for secondary students with severe disabilities. Exceptional Children, 81, 209-226