با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن جغرافیا و برنامه ریزی روستایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه سمنان/ گروه شهرسازی

2 دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی

3 دانشگاه سمنان

چکیده

مقوله کیفیت زندگی شهری ازجمله نخستین محورهای مطالعاتی بود که همراه با رشد شهری و مشکلات ناشی از آن، به‌تدریج از دهۀ 1930 مورد توجه متخصصان مسائل شهری قرار گرفت. بر این مبنا هدف پژوهش حاضر، بررسی کیفیت زندگی در محله‌های درون‌شهری و اولویت‌بندی آن‌هاست که مبتنی بر آن، دو دسته از شاخص‌های عینی و ذهنی برای سنجش کیفیت زندگی در شهر سمنان مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص‌های عینی شامل مواردی چون قیمت زمین، دسترسی به مراکز شهری، درآمد و بعد خانوار، میانگین مساحت واحد مسکونی، دسترسی به فضای سبز و حمل‌ونقل عمومی و کیفیت ساخت‌وساز و شاخص‌های ذهنی معیارهایی نظیر امنیت، احساس تعلق به محله، کیفیت آب، روابط اجتماعی و جذابیت محله را شامل می­شوند. برای تعیین وزن و اهمیت هر یک از شاخص‌ها از روش آنتروپی استفاده و درنهایت برای اولویت‌بندی محله‌ها، روش تاپسیس به کار برده شد. نظر به آنکه ارزیابی­های به‌دست‌آمده از سنجش ابعاد ذهنی و عینی کیفیت زندگی ممکن است با وضعیت کنونی محله­های شهر سمنان منطبق نباشد، از نظرات کارشناسان شهرسازی شهرداری سمنان و همچنین صاحبان بنگاه‌های املاک در قالب پرسشنامه­ای استفاده و نتایج به‌دست‌آمده از دو روش، مقایسه تطبیقی شد. مقادیر به‌دست‌آمده از این مقایسه نشان می­دهد که در 17 محله از 28 محله درونی شهر، نظرات کارشناسی با یافته­های روش تاپسیس تطابق دارند و در سایر محله­ها نیز اختلاف زیادی میان یافته‌ها مشاهده نمی­شود. 

کلیدواژه‌ها

امینی، الهام، غضنفری، مهسا و بندرآباد، علیرضا (1398). تحلیل اثرات ناشی از استقرار کاربری‌های فرا منطقه‌ای در کیفیت زندگی محیط‌های مسکونی بافت‌های فرسوده شهری از نگاه شهروندان (نمونه موردی: منطقه 12 شهرداری تهران).‎ نشریه شهر ایمن، 2(5)، 23-13.
پوراحمد، احمد، فرجی‌ملایی، امین، عظیمی، آزاده و لطفی، صدیقه (1391). تحلیل طبقه‌بندی کیفیت زندگی شهری با روش SAW. نشریه پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، 44 (4)، 4-21.
حاجی نژاد، علی، قادری، جعفر و قاسمی، عزت‌الله (1395). تحلیل و ارزیابی نابرابری‌های کیفیت زندگی در محلات شهری، مطالعه موردی شهر فارسان. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 6 (21)، 178-167.
حسینی، مریم (1391). طراحی و پیاده‌سازی یک سیستم برای مدل‌سازی تغییر کاربری اراضی شهری. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. گروه نقشه برداری. دانشکده عمران و نقشه برداری. دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی.
حق‌جو، محمدرضا، هادیان، هاله‌السادات، بهزادی، غلامعلی، فائمی‌پور، مرتضی، رئیسی، حامد و رستم‌آبادی، سمیه (1392). تدوین الگوی راهنمای تهیه طرح‌های تفکیک اراضی. مازندران: سازمان نظام‌مهندسی ساختمان مازندران.
خادم‌الحسینی، احمد، منصوریان، حسین و ستاری، محمدحسین (1389). سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری (مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان). نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، 1(3)، 60-45.
خرم‌روز، حامدرضا و طالعی، محمد (1392). ارزیابی و اصلاح موقعیت مکانی ایستگاه‌های شبکه قطار شهری با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی و تصمیم‌گیری چند معیاره، (مطالعه موردی: خط سه قطار شهری تهران). نشریه  برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 17 (1)، 87-66.
دفتر تحقیقات کاربردی راهور ناجا با همکاری اداره حقوقی پلیس راهور (1391). قوانین و مقررات راهور. تهران: راه فردا.
رضوانی، محمدرضا و منصوریان، حسین (1387). سنجش کیفیت زندگی، بررسی مفاهیم، شاخص‌ها، مدل‌ها و ارائه مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی. فصلنامه روستا و توسعه، ۱۱ (3)، 26-1.
رهنما، محمدرحیم و فرقانی، حجت (1387). برنامه‌ریزی دسترسی به اتوبوس در ایران: شهر مشهد. نشریه مدرس علوم انسانی، 12(2)، 96-73.
زاهدی اصل، محمد و فرخی، جواد (1389). بررسی‌ رابطه‌ میزان‌ سرمایه‌ اجتماعی‌ باکیفیت‌ زندگی‌ سرپرستان خانوارهای‌ ساکن‌ تهران‌. فصلنامه علوم اجتماعی، 4(8)، 29-1. 
ساروخانی، باقر (1384). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: انتشارات پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه‌ ع‍ل‍وم‌ ان‍س‍ان‍ی‌ و م‍طال‍ع‍ات‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌‏‫.
طالعی، محمد، سعدی‌مسگری، محمد و شریفی، علی (1388). توسعه یک الگوریتم مکانی ریزدانه جهت ارزیابی میزان دسترسی به خدمات شهری. نشریه دانشکده فنی، 43(٤)، 454-441.
مهندسین مشاور آرمان‌شهر (1394). طرح جامع سمنان، جلد 6-1.
فیروزجاییان، علی‌اصغر و دهقان‌حداد، محسن (1394). ارتباط و تأثیر کیفیت زندگی عینی بر کیفیت ذهنی (مطالعه نوردی شهرستان آمل، استان مازندران). فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ـ فرهنگی، 3(4)، 184-157.
قربانی، رسول (1389). ارزیابی کمبود پارک در مناطق شهری تبریز با استفاده از روش سرانه/ پارک و روش بافرینگ. فصلنامه صفه، 4(47)،120-109.
کرامتی، زینب، ایزدی، حسن، سلطانی، علی و لطفی، سهند. (1394). تحلیل توزیع فضایی و میزان دسترسی به بوستان‌های شهری (مطالعه موردی: شهر شیراز). نشریه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری،3 (4)، 588-531.
نسترن، مهین، احمدی، قادر و آقازاده‌مقدم، سهند (1394). ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 7 (3)، 33-7.
Alagheband, M., Mazloomy Mahmoodabad, S. S., Yassini Ardekani, S. M., Fallahzadeh, H., Rezaeib, M. R., Yavari, M. R., & Moghadam, J. A. (2018). Construction and validation of the Urban Quality of Life Scale with Islamic dimensions among Iranians. Mental Health, Religion & Culture, 21(9-10), 855-866.
Biagi, B., Ladu, M. G., & Meleddu, M. (2018). Urban quality of life and capabilities: An experimental study. Ecological Economics, 150, 137-152.
Cabrera-Barona, P. F., & Merschdorf, H. (2018). A conceptual urban quality space-place framework: Linking geo-information and quality of life. Urban Science, 2(3), 73.
Chen, S., Cerin, E., Stimson, R., & Lai, P. C. (2016). An objective measure to assessing urban quality of life based on land use characteristics. Procedia Environmental Sciences, 36, 50-53.
Douglas, O., Russell, P., & Scott, M. (2019). Positive perceptions of green and open space as predictors of neighbourhood quality of life: implications for urban planning across
the city region. Journal of environmental planning and management, 62(4), 626-646.
Garau, C., & Pavan, V. M. (2018). Evaluating urban quality: Indicators and assessment tools for smart sustainable cities. Sustainability, 10(3), 575.
Hardi, P., & Pinter, L. (2006). City of Winnipeg quality-of-life indicators. In Community quality-of-life indicators (pp. 127-176). Springer, Dordrecht.
Kazemzadeh-Zow, A., Darvishi Boloorani, A., Samany, N. N., Toomanian, A., & Pourahmad, A. (2018). Spatiotemporal modelling of urban quality of life (UQoL) using satellite images and GIS. International Journal of Remote Sensing, 39(19), 6095-6116.
Ma, L., Liu, S., Fang, F., Che, X., & Chen, M. (2020). Evaluation of urban-rural difference and integration based on quality of life. Sustainable Cities and Society, 54, 101877.
McCrea, R., Shyy, T. K., & Stimson, R. (2006). What is the strength of the link between objective and subjective indicators of urban quality of life?. Applied research in quality of life, 1(1), 79-96.
Mittal, S., Chadchan, J., & Mishra, S. K. (2020). Review of concepts, tools and indices for the assessment of urban quality of life. Social Indicators Research, 149(1), 187-214.
Murukesu, R. R., Singh, D. K., & Shahar, S. (2019). Urinary incontinence among urban and rural community dwelling older women: prevalence, risk factors and quality of life. BMC Public Health, 19(4), 529.
Telesca, V., Lay-Ekuakille, A., Ragosta, M., Giorgio, G. A., & Lumpungu, B. (2018). Effects on public health of heat waves to improve the urban quality of life. Sustainability, 10(4), 1082.
Tiran, J. (2016). Measuring urban quality of life: case study of Ljubljana. Acta geographica Slovenica, 56(1), 57-73.
Turkoglu, H. (2015). Sustainable development and quality of urban life. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 202, 10-14.
Von Wirth, T., Grêt-Regamey, A., & Stauffacher, M. (2015). Mediating effects between objective and subjective indicators of urban quality of life: testing specific models for safety and access. Social indicators research, 122(1), 189-210.
Wey, W. M. (2019). Constructing urban dynamic transportation planning strategies for improving quality of life and urban sustainability under emerging growth management principles.  Sustainable Cities and Society, 44, 275-290.
Zulaica, L., & Oriolani, F. (2019). Quality of Life and Habitability Conditions in Peri-Urban Areas of Southern Mar del Plata, Argentina: a Multimethod Study. Applied Research in Quality of Life, 14(3), 659-683.