نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 پژوهشگر دوره دکتری شهرسازی اسلامی جهاد دانشگاهی، مدرس گروه شهرسازی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، عضو هیئت‌علمی گروه معماری دانشگاه غیرانتفاعی هنر و معماری استرآباد، گرگان، ایران

چکیده

ساختار فضایی شهرها نتیجه فرآیندهای مختلفی از ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی است. با تغییرات این فرآیندها شکل‌های جدیدی از ساختار فضایی پدید می‌آید. بدین‌سان مقایسه ساختار فضایی دوره‌های مختلف می‌تواند بیانگر ابعاد اجتماعی، اقتصادی و شیوه‌های سکونتی دوره‌های مختلف را نشان دهد. تکنیک چیدمان فضا یکی از الگوهای قدرتمند نحو فضا است که می‌تواند الگوی فضایی را بر اساس بسترهای اجتماعی، اقتصادی تفسیر کند. بدین ترتیب در این پژوهش برای مقایسه تطبیقی میان ساختار فضایی بخشی از بافت تاریخی گرگان با بخش‌هایی از توسعه‌های نسبتاً جدید شهری گرگان استفاده شده است. هدف پژوهش شناسائی تمایز ساختار فضایی دو محدوده مذکور به لحاظ مؤلفه‌های تکنیک چیدمان فضا و تفسیر تمایزات آن در بستری است که منجر به تغییر الگوهای فضایی محدوده شده است. در این میان می‌توان الگوهای مطلوبی در هر دو ساختار فضایی شناسائی کرد که توسعه آن‌ها منجر به افزایش کیفیت محیطی می‌شود. بدین‌سان سؤال اصلی پژوهش اینگونه شکل گرفته است: چه تفاوت‌هایی میان بافت تاریخی و شهرک فرهنگیان شهر گرگان به لحاظ شاخص‌های چیدمان فضا وجود دارد؟ برای پاسخ به این سؤال، این پژوهش از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی برای توصیف و تفسیر مقایسه‌ها بهره می‌برد که مبتنی بر تکنیک چیدمان فضا تدبیر شده است. بر‌این‌اساس داده‌ها به شکل نقشه محوری در محیط نرم افزار Depthmap تحلیل شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در بافت شهرک فرهنگیان شاخص‌های کنترل، همپیوندی و اتصال بطور میانگین از بافت تاریخی بیشتر و در شاخص عمق کمتر از بافت تاریخی بوده است. نتایج حاصل از تفسیر یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که ارزش‌های طراحی حاصل از بستر اجتماعی زندگی سنتی در بافت تاریخی که فضای سکونتی با محرمیت بیشتر، جدایی گزینی، اختلاط کاربری کمتر، شبکه معابر سلسله مراتبی را شکل داده است، که در آن شیوه در مجموع به امنیت و آرامش بیشتری منجر می‌شده است؛ در بافت شهرک فرهنگیان به عنوان یک محدوده شهری جدید برنامه‌ریزی شده به ارزش‌های طراحی چون دسترسی، نفوذپذیری، و پیوستگی فضایی بالاتر و تسلط خیابان بر فضای زندگی تغییر پیدا کرده است. بر این حسب امروزه مردم به سکونت در فضاهایی با عمق کمتر و با دسترسی‌های بیشتر تمایل پیدا کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of Spatial Structure of Historical Contexts and New Neighborhood Development Based on Space Syntax Technique (Case Study: Gorgan Historical Texture & Farhangian Neigbourhood)

نویسندگان [English]

  • MohammadAli Tabarsa 1
  • Reza ParsianKhomri 2
  • Seyed Mohsen Hoseini Foogerdi 3

1 Associate Professor, Faculty of art and Architecture, Payame Noor University, Tehran, Iran

2 Ph.D Student, Islamic urbanism,,ICAS University, Tehran, Iran.

3 Master of restoration of historical building, Department of Architecture, Astarabad Art University

چکیده [English]

Comparison of spatial structure of historical contexts and new neighborhood development in order to find a suitable and desirable pattern for developing new context, is one of the significant issues of urban designers and planners that helps
them to restore a positive pattern for development, and to prevent the formation of negative patterns of neighborhood development. In this regard, this paper studies the spatial structure of two historical contexts in Gorgan city andcompares them by using space syntax technique and its approach in physical structure and specially its street network. The results of this study, based on the space modeling indicators, shows that in the context of the Farhangian Town, the control, association and connection indicies on average are higher compared to the historical context, but is lower in the depth index. Therefore, it is clear that the historical context which has an organic structure, has a high internalization. Finally, the research findings can be used to design new urban developments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Structure
  • Space Syntax Technique
  • Historical Context
  • New Urban Development
  • Gorgan
  • افروغ، عماد.1377. فضا و نابرابری‌های اجتماعی، دانشگاه تربیت مدرس تهران
  • ایزدی محمد سعید و عادل شریفی. 1394. ارزیابی طرح کارل فریش بر پیکربندی ساختار فضایی بافت قدیمی شهر همدان (با استفاده از تکنیک چیدمان فضا)، نشریه باغ نظر. سال 12، شماره 35، صص 26-15.
  • بیکن، ادموند.1391. طراحی شهرها ترجمهٔ فرزانه طاهری، چاپ سوم، انتشارات شهیدی، تهران
  • بحرینی، سیدحسین و سوده تقابن. 1390. آزمون کاربرد روش چیدمان فضا در طراحی فضاهای سنتی شهری. نمونه موردی: طراحی محور پیاده امامزاده قاسم(ع). نشریه هنرهای زیبا. شماره 48. صص 18-5.
  • پاکدامن، بهروز.1372. نکاتی درباره طراحی شهرهای جدید، مجله آبادی، شماره 8
  • حسن زاده رونیزی، مریم. 1387. بررسی و تحلیل ساختار فضایی شهر شیراز با تکیه بر مدل آلن برتو، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد
  • حمیدی، ملیحه، سیروس صبری، رضا، حبیبی، محسن و جواد سلیمی.1376. استخوان بندی شهر تهران، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران، جلد اول
  • ریسمانچیان، امید و سایمون بل.1390. بررسی جدا افتادگی فضایی بافت‌های فرسوده در ساختار شهر تهران به روش چیدمان فضا، نشریه باغ نظر، سال 8، شماره 17، صص 80-69
  • · زمانی, بهادر و محسن هنرور. ۱۳۹۱. مبانی و معیارهای تکنیک چیدمان فضا (کاربست تطبیقی: محلات دولتخانه و ملاصدرای شمالی اصفهان)، چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد، دانشگاه مشهد
  • سیف الدینی، فرانک.1388. زبان تخصصی برنامه ریزی شهری، انتشارات آییژ، تهران
  • طاهرخانی، حبیب الله. 1381. ایجاد فضاهای قابل دفاع شهری، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 9، صص 95-88
  • عباس زادگان، مصطفی.1381. روش چیدمان فضا در طراحی شهری، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 9، صص 75-64
  • عباس زادگان، مصطفی، مختار زاده، صفورا و رسول بیدرام.1390. تحلیل ارتباط میان ساختارفضایی و توسعه یافتگی محلات شهری به روش چیدمان فضا (مطالعه موردی: شهر مشهد)، نشریه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 4، شماره 14، صص 62-43
  • مختارزاده، صفورا.1390. احیاء بافت فرسوده شهر مشهد با استفاده از تکنیک چیدمان فضا، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان
  • · یزدانفر، عباس؛ موسوی، مهناز؛ زرگردقیق، هانیه.1388. تحلیل ساختار فضایی شهر تبریز در محدوده بارو با استفاده از تکنیک اسپیس سینتکس، ماهنامه بین المللی راه و ساختمان، شماره 9، صص 69-58

 

  • Baran, P. K., Rodríguez, D. A., & Khattak, A. J. (2008). Space syntax and walking in a new urbanist and suburban neighbourhoods. Journal of Urban Design, 13(1), 5-28.
  • Fladd, Samantha G(2017); Social syntax: An approach to spatial modification through the reworking of space syntax for archaeological applications, Journal of Anthropological Archaeology, (47): 127-138
  • Hillier, Bill (2007); Space is the machine (Electronic edition), Press Syndicate of the University of Cambridge
  • Jiang, B., Claramunt, C., & Klarqvist, B. (2000). Integration of space syntax into GIS for modelling urban spaces. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 2(3-4), 161-171.
  • Kim, H. K., & Sohn, D. W. (2002). An analysis of the relationship between land use density of office buildings and urban street configuration: Case studies of two areas in Seoul by space syntax analysis. Cities, 19(6), 409-418.
  • Lerman, Y., Rofè, Y., & Omer, I. (2014). Using space syntax to model pedestrian movement in urban transportation planning. Geographical Analysis, 46(4), 392-410.
  • Nubani, L., & Wineman, J. (2005, June). The role of space syntax in identifying the relationship between space and crime. In Proceedings of the 5th Space Syntax Symposium on Space Syntax, Delft, Holland.
  • Omer, Itzhak, Kaplan, Nir(2017): Using space syntax and agent-based approaches for modeling pedestrian volume at the urban scale, Computers, Environment and Urban Systems journal. (64): 57-67
  • Perver K. Baran,William R. Smith, UmutToker(2007):The Space Syntax and Crime: Evidence from a Suburban Community, Proceedings, 6th International Space Syntax Symposium, İstanbul