تعیین اولویت حواس در ادراک ساکنان مجتمع‌های مسکونی؛ بررسی موردی: ساکنان بیش از دو سال چند مجتمع مسکونی در زنجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2 دانشیار گروه شهرسازی و معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

3 استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با توجه به جایگاه و اهمیت واژگان فلسفی همچون (ادراک)، به‌صورت اعم در مباحث معماری و مفهوم (سکونت) در رویکرد ادراک حسی، به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از آن، به‌صورت اخص تدوین گردیده است. سابقه تاریخی مبحث ادراک حسی، دیدگاه‌های فلاسفه، با تأکید بر نظریه بدنمندی ادراک فیلسوف پدیدارشناس، مرلوپونتی جزء پایه‌های فکری مطالعه بوده‌اند. تأثیرات حواس انسانی در فرآیند ادراک و ترتیب بزرگی و اهمیت آنها از نظر ساکنان، پرسشی است که پژوهش بر اساس آن شکل گرفته است. در این مسیر از روش تحقیق آمیخته (کمّی و کیفی) و روش استدلال منطقی بهره گرفته شده است. ابزار پژوهش پرسش‌نامه و جامعه آماری، ساکنان بیش از دو سال چند مجتمع مسکونی در زنجان بوده‌اند. برای تأیید همبستگی از لیزرل (تحلیل چندمتغیره) بهره برده شده است. کلیدواژگان به‌دست آمده در سؤالات مطرح شده و میزان تأثیر از طریق قضاوت معناداری انجام گرفته است. مطالعه آشکار کرد فضای هر مجتمع مسکونی افزون بر جلوه‌های بصری حاوی ویژگی‌های دیگری هستند که می‌توانند با تحریک حواس مخاطب، منشأ برانگیختگی احساسات و ایجاد مطلوبیت گردند. یافته‌های تحقیق وجود رابطه معناداری را بین مؤلفه‌های ادراک حسی و معیارهای کیفیت فضای مجتمع‌های مسکونی نشان می‌دهد. از نظر میزان تأثیرگذاری مؤلفه‌ها، اهمیت شاخص حس شنوایی بیش از دیگر شاخص‌ها است و پس از آن به ترتیب حواس بویایی- چشایی، بساوایی، بینایی و تجربه حرکتی قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


-    اتکینسون، ریتا. آل و دیگران (1381). زمینه روانشناسی هیلگارد، ترجمۀ محمد نقی براهنی و همکاران، رشد، تهران.
-    اکسنر، اولریخ؛ پرسل، دتریش (2007). مفاهیم پایه در طراحی فضا، ترجمۀ شادی عزیزی و صفورا اولنج، نشر فکر نو، تهران.
-    ایروانی، محمود؛ خداپناهی، محمدکریم (1371). روانشناسی احساس و ادراک، انتشارات سمت، تهران.
-    بریمانی، آلاله (1391). سنجش مؤلفه‌های پدیدارشناسی برای ارزیابی حس‌مکان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین.
-    بصیری، مهرانگیز (1393). «بدن و حواس در رسانه‌های نوین هنری نگاهی از منظر پدیدارشناسی موریس مرلوپونتی»، فصلنامۀ کیمیای هنر، 2(9)، 45-52.
-    بنتلی، ای ین و دیگران (1985). محیط‌های پاسخده (کتاب راهنمای طراحان)، ترجمۀ مصطفی بهزادفر، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
-    پاکزاد، جهانشاه (1388). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری، وزارت مسکن و شهرسازی، دبیرخانه شورایعالی شهرسازی و معماری، چاپ سوم، انتشارات شهیدی، تهران.
-    پاکزاد، جهانشاه؛ بزرگ، حمیده (1391). الفبای روانشناسی محیط برای طراحان، آرمانشهر، تهران.
-    پالاسما، یوهانی (1393). چشمان پوست، معماری و ادراکات حسی، ترجمه رامین قدس، پرهام نقش و گنج هنر، تهران.
-    پرتوی، پروین (1392). پدیدارشناسی مکان، مؤسسه متن، تهران.
-    چرمایف، سرچ؛ کریستوفر، الکساندر (1371). عرصه‌های زندگی جمعی و خصوصی؛ به جانب یک معماری انسانی، ترجمۀ منوچهر مزینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
-    دهخدا، علی‌اکبر (1325). لغت نامه/تألیف دهخدا، زیر نظر محمد معینی، سازمان لغت‌نامه، تهران.
-    ربانی گلپایگانی، علی (1382). «مارتین هایدگر و هرمنوتیک فلسفی»، مجله کلام اسلامی، 45، 27-52.
-    سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازی، الهه (1396). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، آگه، تهران.
-    شایگان، داریوش (1392). در جست وجوی فضاهای گم شده، فرزان روز، تهران.
-    شیرازی، محمدرضا (1389). «پدیدارشناسی در عمل»، مجله آرمانشهر، 3(4)، 125-133.
-    طالب‌زاده، سید حمید (1385). «ادراک حسی در پدیدارشناسی مرلوپونتی»، مجله فلسفه. 34(1)، 63-72.
-    فلاحت محمدصادق (1385). «مفهوم حس مکان و عوامل شکل‌دهنده آن»، هنرهای زیبا، 26، 57- 66.
-    کارمن، تیلور (۱۳۹۰). مرلوپونتی، ترجمه مسعود علیا، ققنوس، تهران.
-    گروتر، روگ کورت (1388). زیبایی شناسی در معماری، ترجمۀ جهانشاه پاکزاد و عبدالرضا همایون، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
-    گلدشتاین، بروس (1383). احساس و ادراک، ترجمۀ مهین همایون، دانشگاه تبریز، تبریز.
-    گلکار، کورش (1387). «محیط بصری شهر؛سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار». مجله علوم محیطی، 5(4)، 95- 114.
-    ماتلاک، جان (1379). آشنایی با محیط و منظر، ترجمۀ معاونت آموزش و پژوهش سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، تهران.
-    مک اندرو، فرانسیس تی (1387). روانشناسی محیطی، ترجمۀ غلامرضا محمودی، زرباف اصل، تهران.
-    میرزاده، محمدرضا (1388). تجزیه و تحلیل آماری با نرم افزارSPSS، تایماز، تهران.
-    نیازی، محسن (1391). «روش‌های تحقیق تلفیقی، جنبش سوم روش‌شناختی در علوم اجتماعی»، مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، 5(۲)، 158-181.
-    هال، استیون؛ پالاسما، یوهانی؛ پرزگومز، آلبرتو (1394). پرسش‌های ادراک؛ پدیدار شناسی معماری، ترجمۀ مرتضی نیک فطرت، سیده صدیقه میرگذار، احسان بیطرف، فکر نو، تهران.
-    هوسرل، ادموند (1381)، تأملات دکارتی مقدمه‌ای بر پدیده‌شناسی، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، نی، تهران.
 
-    Carmona, M., Heath, T., Oc, T. & Tiesdell, S. (2010). Public Places-urban Spaces. Oxford: Architectural Press.
-    Cohen, L. & Manion, L. (1986). Research Methods in Education. London, Routledge.
-    Degen .M. M. (2008). Sensing Cities: Regenerating public life in Barcelona and Manchester. London: Routledge.
-    Henshaw, Victoria, & et al. (2013). Researching Urban, Olfactory Environments and Place through Sense walking. Salford: University of Salford.
-    Howard, Peter, & et al. (2013). The Routledge Companion to Landscape Studies. London: Routledge.
-    Jay, M. (1994). Downcast Eyes-The Denigration of Vision m Twentieth-Century French Thought. University of California Press (Berkeley and Los Angeles).
-    Joedicke, Jurgen (1985). Space and Form in Architecture. Stuttgart: Karl Kramer Verleg.
-    Johnson, A. (2009). “Visualization Techniques, Human Perception and The Built Environment”, Built Environment Research Papers, 2(2), 93-103.
-    Kallmann, H., et al. (n.d.). (2011). World Soundscape Project. Retrieved July 5, from The Canadian Encyclopedia: http://www.thecanadianencyclopedia.com.
-    Levin, D. M. (1993). Modernity and the Hegemony of Vision. Los Angeles: University of California Press.
-    Rodaway, P. (1994). Sensuous Geographies. London, UK & New-York, NY, USA: Routledge.