قدرت اقتصادی شهر اَسترآباد در عصر ناصری از راه تجزیۀپیکسیِ عناصرقِران‌های نقرۀ ناصرالدین‌شاه قاجار ضرب‌شده در استرآباد

نویسندگان

1 استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

3 دانشجوی دکترای گروه باستان‌شناسی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

هدف: در دورۀناصرالدین‌شاه قاجار قران‌های نقرۀ فراوانی بین سال‌های 1265-1292ق در ضراب‌خانۀ استرآباد ضرب شد. نظام ضرب سکۀ شهرها در دورۀ ناصری هرچند به‌صورت اسمی پیرو نظام تهران بود، ولی درعمل هر شهر نظامی خودمختار داشت و سکۀ بیشتر شهرها با مقادیر متفاوت خلوص نقره ضرب می‌شد. این مقاله برآن است تا علاوه‌بر سنجش مقدار خلوص نقره و سیر تغییرات آن در سکه‌های ضرب استرآباد، قدرت اقتصادی استرآباد را تبیین کند و با شهرهای مهمتر در عصر قاجار، یعنی مشهد، تبریز، اصفهان، و شیراز مقایسه کند.
روش/ رویکرد پژوهش: 22 سکه متعلق به 22 تاریخ دورۀ ناصرالدین‌شاه با استفاده از شیوۀ پیکسی  تجزیۀ عنصری شد.
یافته‌ها و نتیجه‌گیری: میانگین خلوص نقرۀ سکه‌های ضرب استرآباد در دورۀ ناصرالدین‌شاه بین سال‌های 1265-1273ق 90.10%، بین سال‌های 1276-1287ق 86.56%، بین سال‌های 1289-1292ق 84.20%، و میانگین سه دوره 87.42% یافته شد. میانگین خلوص نقرۀ سکه‌های ضرب مشهد (84%)، تبریز (82%)، تهران (90%)، اصفهان (84%)، و شیراز (90%) بود. در آخر نیز اطلاعاتی ارزشمند از نحوۀ تغییر عیار فلز سکه‌ها با فلزات مس و آهن، و نوع معادن نقرۀاستفاده‌شده، یعنی معادن سروزیت به‌دست آمد.

تازه های تحقیق

 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Economic Strength of Astarabad during the reign of Naser al-din Shah Qajar (1848-1896): Elemental Analysis of Naseri Silver Qirans Multiplied in Astarabad using PIXE Method

نویسندگان [English]

  • Hossein Kohestani 1
  • Saman Farzin 1
  • Zohreh Jjouzi 2
  • Muhammad- Amin Saadat- Mehr 3
1 Assistant professor, Department of Archeology, University of Birjand, Birjand, I. R. Iran
2 Assistant professor, Department of Archeology, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, I. R. Iran
3 Ph.D. Student of Archeology, University of Mazandaran, Babolsar, I. R. Iran
چکیده [English]

Purpose: During the reign of Naser al-Din Shah Qajar, there were multiple versions of silver Qirans. A version was struck in the northeast region of Astarabad. Although all versions nominally followed that of Tehran, as each city had an autonomous military system, in practice coins of most regions were struck with different amounts of silver purity. This article tends to gauge the economic power of Astarabad and compared it with other regions including Mashhad, Tabriz, Isfahan, and Shiraz, by measuring the silver purity of its coins.
Method and Research Design: Elemental analysis of coins of this period using the PIXE method was the main basis of this research and 22 coins on 22 different dates were elementally analyzed.
Finding and Conclusion: Changes in the purity of silver on average in periods between 1849-1857 AH. 90.10%, 1860-1871 AH. 86.56%, 1873-1876 AH. 84.20%. Overall, throughout the three periods, it multiplied by 87.42%. This explains the position of Astarabad coins to those of Mashhad (84%), Tabriz (82%), Tehran (90%), Isfahan (84%), And Shiraz (90%). This research showed how to change the grade of coins with copper and iron metals, and the type of silver mines used, namely Cerussite mines.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Astarabad
  • Economics
  • PIXE Experiment
  • Naser al-Din Shah Qajar
  • Numismatics

اصل مقاله

 

 

مراجع

منابع فارسی
کتاب
عقیلی، عبدالله. (1377). دارالضرب‌های ایران در دورۀ اسلامی. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشاریزدی.
فرح‌بخش، هوشنگ. (1354). راهنمای سکه‌های ضربی (چکشی) ایران ... . تهران: فرح‌بخش.
مته، رودی؛ فلور، ویلم؛ کلاوسون، پاتریک. (1396). تاریخ پولی ایران: از صفویه تا قاجاریه. (جواد عباسی، مترجم). تهران: نامک.
مقاله
اولیایی، پروین؛ آفریده، حسین؛ آقاعلی‌گل، داوود. (1394). «مطالعۀ آماری سکه‌های نقرۀ هخامنشی، اشکانی و ساسانی با استفاده از آنالیز عنصری به‌روش پیکسی». مطالعات باستان‌شناسی، 7(1)، صص 17-28.
خادمی ندوشن، فرهنگ؛ محقق، مریم؛ هژبری نوبری، علی‌رضا؛ مسجدی خاک، پرستو. (1394). «بررسی اوضاع سیاسی-اقتصادی حکومت اشکانیان در سال‌های 57-2 ق.م (دوران پادشاهی ارد دوم و فرهاد چهارم) براساس ترکیبات شیمیایی سکه‌های نقره با روش آزمایشگاهی PIXE». پژوهش‌هایباستان‌شناسی ایران،5(8)، صص 53-66.
کیان‌زادگان، سوسن؛ رجائی، سیدجلال؛ مسجدی خاک، پرستو؛ سعادتمهر، محمدامین. (1398). «تجزیۀ عنصری سکه‌های پیروز ساسانی به‌روش پیکسی (PIXE)، مطالعۀ موردی: سکه‌های گنجینۀ پیروزگت کشف‌شده از روستای تیسِ چابهار». پژوهش‌هایباستان‌شناسی ایران،9(22)، صص 181-196.
لامعی رشتی، محمد. (1382). «نقش تحلیل عنصری در باستان‌سنجی: تجزیۀ آزمایشگاه واندوگراف». چاپ‌شده در کتاب مجموعه‌مقالات نخستین همایش باستان‌سنجی در ایران: نقش علوم پایه در باستان‌شناسی. (مسعود آذرنوش، کوشش‌گر). تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشکدۀباستان‌شناسی). صص 75-92.
پایان‌نامه
اسماعیل‌زادۀکیوی، سینا. (1392). «مطالعۀ اشیای مکشوفه از بافت تاریخی اردبیل و محوطۀ تاریخی مجموعۀشیخ‌صفی‌الدین اردبیلی با روش گسیل پرتو ایکس با تابش پروتون (PIXE)». پایان‌نامۀکارشناسی ارشد، اردبیل: دانشکدۀ علوم دانشگاه محقق اردبیلی (منتشرنشده).
کیان‌زادگان، سوسن. (1397). «تحلیل قدرت اقتصادی در دورۀ پیروز ساسانی به‌کمک آزمایش PIXE: مطالعۀ موردی سکه‌های مکشوفه از پیروزگت (چابهار، بلوچستان ایران)». پایان‌نامۀکارشناسی ارشد، مشهد: دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد (منتشرنشده).
منابع لاتین
Abbott, Keith Edward. (1983). Cities & Trade: Consul Abbott on the Economy and Society of Iran 1847-1866. Edited by Abbas Amanat. London: Ithaca.
Album, Stephen. (2011). Checklist of Islamic Coins. (3th Edition). Santa Rosa: Stephen Album Rare Coins.
Beck, L; Bosonnet, S; Réveillon, S; Eliot, D; Pilon, F. (2004). “Silver Surface Enrichment of Silver–Copper Alloys: a Limitation for the Analysis of Ancient Silver Coins by Surface Techniques”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. 226(1-2), pp 153-162.
Ben Abdelouahed, H; Gharbi, F; Roumié, M; Baccouche, S; Ben Romdhane, K; Nsouli, B; Trabelsi, A. (2010). “PIXE Analysis of Medieval Silver Coins”. Materials Characterization. vol. 61(1), pp 59-64.
Ben Abdelouahed, H; Incerti, S; Mantero, A. (2009). “New Geant4 Cross Section Models for PIXE Simulation”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. 267(1), pp 37-44.
Bradley Birt, E. B. (1909). Persia: Through Persia from the Gulf to the Caspian. New York: E. P. Dutton and Co.
Denker, Andrea; Bohne, W; Campbell, J. L; Heide, P; Hopman, T.; Maxwell, J. A; Opitz‐Coutureau, J; Rauschenberg, J; Röhrich, J; Strub, E. (2005). “High‐Energy PIXE Using Very Energetic Protons: Quantitative Analysis and Cross‐Sections”. X-Ray Spectrometry. 34(4), pp 376-380.
Flament, Christophe; Marchetti, Patrick. (2004). “Analysis of ancient silver coins”.Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms.226(1-2), pp 179-184.
Gaschen, A. A-M; Döbeli, M; Markwitz, A; Barry, B; Ulrich-Bochsler, S; Krähenbühl, U. (2008). “Restrictions on Fluorine Depth Profiling for Exposure Age Dating in Archaeological Bones”. Journal of Archaeological Science. 35(3), pp 535-552.
Heritage Auctions. (6-7 Jan 2013). Ancient & World Coins Signature Action. Dallas: Heritage Auctions.
Hughes, M. J; Hall, J. A. (1979). “X-Ray Fluorescence Analysis of Late Roman and Sassanian Silver Plate”. Journal of Archaeological Science. 6(4), pp 321-344.
Ishii, K; Morita, S. (1988). “Theoretical Estimation of PIXE Detection Limits”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. 34(2), pp 209-216.
Johansson, Sven. A. E; Johansson, Thomas. B. (1976). “Analytical Application of Particle Induced X-Ray Emission”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. 137(3), pp 473-516.
Landor, Arnold Henry Savage. (1902). Across Coveted Lands. vol. 1, London: Charles Scribners Son.
Linke, Robert; Schreiner, Manfred; Demortier, Guy. (2004). “The Application of Photo, Electron and Proton Induced X-Ray Analysis for the Identification and Characterization of Medieval Silver Coins”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. 226(1), pp 172-178.
Maxwell, J. A; Teesdale, W. J; Campbell, J. L. (1995). “The Guelph PIXE Software Package II”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. 95(3), pp 407-421.
Meyers, P. (2003). “Production, Distribution, and Control of Silver: Information Provided by Elemental Composition of Ancient Silver Objects”. Patterns and Process: a Festschrift in Honor of Dr. Edward V. Sayre. Suitland: Smithsonian Center for Materials Research and Education. pp 271–288.
Michael, Thomas. (2015). Standard Catalog of World Coins 1801-1900. (8th Edition). Iola: Krause Publications.
Rabino di Borgomale, Hyacinth Louis. (1945). Coins, Medals, and Seals of the Shahs of Iran, 1500-1941. Hertford: Stephan Austin and Sons Ltd.
Rabino, Joseph. (1892). “Banking in Persia: Its Basis, History, and Prospects”. Journal of the Institute of Bankers, no.13, pp 1-56.
Roumié, M; Nsouli, B; Atalla, C; Waksman, S. Y. (2005). “Application of PIXE Using Al Funny Filter for Cluster Analysis of Byzantine Amphorae from Beirut”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms, 227(4), pp 584-590.
Roumié, Mohamad; Reynolds, Paul; Atallah, Carol; Bakraji, Elias; Zahraman, Khaled; Nsoulia, Bilal. (2006). “Provenance Study of Excavated Pottery from Beirut Using PIXE Cluster Analysis”. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. 249(1-2), pp 612-615.
Shariff, Asad; Bülow, Karin; Elfman, Mikael; Kristiansson, Per; Malmqvist, Klas G; Pallon, Jan. (2002). “Calibration of a New Chamber Using GUPIX Software Package for PIXE Analysis”. Nuclear Instruments & Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms. 189(1-4), pp 131-137.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 خرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 07 خرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 15 فروردین 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار