بررسی تطبیقی دعا و نیایش در اشعار نظامی گنجوی و جمیل صدقی الزهاوی
محورهای موضوعی : شعر
خالد حفظی عبدالأمیر التمیمی
1
(مدرس زبان و ادبیات فارسی در مرکز پژوهشهای استراتژیک دانشگاه کربلا)
مهرداد آقائی
2
(استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه محقق اردبیلی)
کلید واژه: نیایش, دعا, جمیل صدقی الزهاوی, شعر فارسی و عربی, نظامی گنجوی,
چکیده مقاله :
در تارک ادب فارسی، شاعران و نویسندگان ایرانی و غیر ایرانی، با استناد به فرمایش پیامبر اکرم(ص) که فرمودند: هر کاری با نام خدا آغاز نشود ابتر است، از دیرباز سروده ها و نوشته های خود را با نام پروردگار جهان آغاز کرده اند و بزرگی و بخشندگی وی را ستوده، سر نیاز بر آستان او نهاده اند. در ادب عربی نیز شاعران قدیم و جدید به صورت جسته و گریخته در اشعار خود به دعا و نیایش با پروردگار هستی پرداخته اند. نظامی گنجوی یکی از بزرگ‌ترین شاعران ادب فارسی در آغاز مثنوی های خود، ابیات زیادی را به حمد و مناجات با خدا اختصاص داده است. جمیل صدقی الزهاوی شاعر عراقی نیز در لابه لای دیوان خود به صورت پراکنده به ذکر و یاد خدا پرداخته، اما در بخش پایانی دیوان قصیده ای را تنها به نیایش و مناجات با خدا اختصاص داده است. هدف این پژوهش آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی، با توجه به ارزش معنوی دعا و نیایش ها در ادبیات از نظر محتوا و کیفیت، به بررسی تطبیقی دعا و نیایش و محتوا و مضمون آن ها در اشعار نظامی گنجوی و جمیل صدقی الزهاوی بپردازد.
In the Persian literature, Iranian and non-Iranian poets and writers, citing the order of the Holy Prophet (PBUH) who said: "everything must be started in the name of God", have long written their poems and writings in the name of the Lord of the worlds, and praising His greatness and generosity. In Arabic literature, old and new poets have prayed to the Lord of the universe in their poems. Nezami Ganjavi, one of the greatest poets of Persian literature, at the beginning of his Masnavi, has dedicated many verses to praise and supplication to God. The Iraqi poet, Jamil Sedghi al-Zahawi also mentions God in a scattered manner in the margins of his divan, but in the final part of the divan, he devotes an ode to prayer and supplication to God only. The purpose of this study is to have a comparative study of prayers and supplications and their content in the poems of Nezami Ganjavi and Jamil Sedghi Alzheimer.
کتابنامه
الکسیس، کارل. 1339ش، نیایش، ترجمه دکتر علی شریعتی، تهران: انتشارات تهران.
انوشه، حسن. 1376ش، فرهنگنامه ادبی فارسی، گزیده اصطلاحات، مضامین و موضوعات ادب فارسی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
تبریزی، محمد. 1342ش، برهان قاطع، چاپ دوم، جلد 4، تهران: انتشارات ابن سینا.
ثروت، منصور. 1378ش، گنجینه حکمت در آثار نظامی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
ریاضی، حشمت الله. 1385ش، داستان‌ها و پیام‌های نظامی گنجوی، تهران: انتشارات حقیقت.
زرینکوب، عبدالحسین. 1377ش، پیر گنجه در جست‌وجوی ناکجا آباد، تهران: انتشارات سخن.
زمانی، کریم. 1382ش، مینوی عشق شرح مثنوی معنوی، تهران: نشر نی.
الزهاوی، جمیل صدقی. 1924م، دیوان جمیل صدقی الزهاوی، القاهرة: المکتبة العربیة بمصر لصاحبها خیرالدین الزرکلی.
سعیدی، گل بابا. 1384ش، فرهنگ اصطلاحات ادبی ابن عربی، چاپ دوم، تهران: انتشارات شفیعی.
عسکری، ابوهلال. ۱۴۱۲ق، الفروق اللغویة، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
عطاری کرمانی، عباس. 1383ش، عشق، عشق ... باز هم عشق، زندگی پرماجرای مولوی، تهران: نشر آسیم.
کمری بیدکرپه، نسرین. 1390ش، بررسی دعا و نیایش در شاهنامه فردوسی، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
نوریها، حسنعلی. 1372ش، پرورش در پرتو نیایش، قم: انتشارات دار الفکر.
نظامی گنجوی، جمال الدین. 1387ش، خمسه نظامی، تهران: نشر هرمس.
مصطفوی کرمانی، محمد. ۱۳۵۱ش، دعا عامل پیشرفت یا رکود، بی جا: انتشارات حقیقت.
عرب احمدی، سعید رضا. 1384ش، از صورت تا معنا، گذاری بر اندیشه‌های عرفانی در خسرو و شیرین نظامی، تهران: انتشارات اطلاعات.
مقالات
ابراهیمی، ابراهیم و سیده زهرا موسوی. 1392ش، «تحلیل ساختار و مضمون توسل در اشعار نظامی گنجوی با تکیه بر قرآن و حدیث»، فصلنامه پژوهشهای ادبی- قرآنی، شماره2، صص 188-167.
اژدر، علی رضا و مهدی احمدی فراز و حسین زارع و مهدی زمانی. 1390ش، «بررسی جایگاه دعا بر سلامت جسم و روان»، فصلنامه تازههای رواندرمانی، سال 17، شماره 61 و 62، صص 131-124.
امین، احمد و منصور میرزانیا و محمد رضا شاه کرمی. 1385ش، «باید و نبایدهای شعر و شاعری در پنج گنج نظامی»، فصلنامه پژوهشهای ادبی، شماره 12 و 13، صص 36-9.
امینی مفرد، تقی. 1383ش، «بررسی تطبیقی نیایش در آیین های ایرانی با نیایش در اسلام»، مجله ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، بهار و تابستان 1383، شماره 1 و 2، صص 151- 175.
ثروتیان، بهروز. 1389ش، «دل محوری در باغ عرفان نظامی گنجهای»، مجله آینه میراث، شماره 25، صص 21-7.
حسینی گردهاش، عیوض. 1392ش، «شخصیتها در مخزن الأسرار نظامی و مطلع الأنوار امیر خسرو دهلوی»، مجله رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 4.
حصارکی، محمدرضا و مهین خطیبنیا. 1396ش، «کارآفرینی در آثار تمثیلی نظامی گنجوی و نظامی عروضی»، فصلنامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی، شماره 31، صص 230-180.
دهمرده، حیدرعلی .1392ش، «زبانه‌ای از زبان نظامی»، مجله فنون ادبی، شماره 1، سال پنجم، صص 96-81.
سردار، ریحانه و علی گنجیان خناری. 1398ش، «بررسی خسرو و شیرین نظامی و دیوان جمیل بن معمر از منظر مکتب فمینیسم»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی جیرفت، دوره 13، شماره 51. صص 9-36.
سیدعصایی، فاطمه بیگم و سید مجید تقوی. 1398ش، «مقایسه اشعار مشاهیر آذربایجانی در عرفان و تصوف»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی جیرفت، دوره 13، شماره 50، صص 73-98.
شریف‌پور، عنایت‌االله و محمدحسن باقری. 1390ش، «مقایسه ادبیات کارگری در اشعار فرخی یزدی و جمیل صدقی زهاوی»، فصلنامه لسان مبین، سال دوم، شماره چهارم، تابستان ۱۳۹۰، صص ۸۳-۶۰.
غلامی کوتنانی، مارال و ناصر علیزاده.1397ش، «بررسی و تحلیل نامه نگاری‌های عاشقانه در دو منظومه خسرو و شیرین و لیلی و مجنون»، فصلنامه سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی، سال یازدهم، شماره 1، صص 244-225.
محرمی، رامین و اعظم سروری. 1392ش، «هویت انسان در پنج گنج نظامی گنجوی»، مجله متن‌شناسی ادبی، سال پنجم، شماره 1، صص 44-29.
محسنی نیا، ناصر. 1389ش، «جمیل صدقی زهاوی و زبان و ادب فارسی»، پژوهشنامه گوهر گویا، سال چهارم، شماره دوم، پیاپی 14، صص 23- 44.
محمدی بدر، نرگس. 1392ش، «بررسی تطبیقی عنصر فضا در منظومههای لیلی و مجنون نظامی و مکتبی شیرازی»، فصلنامه پژوهشهای ادبی و بلاغی، سال اول، شماره 3، صص 25-11.
مطلبی راد، وحدت. 1389ش، «سبک هندی و پنج گنج نظامی»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، شماره 4، صص 95-113.
نوروزی، خورشید. 1386ش، «نقد و تحلیل شرحهای لیلی و مجنون نظامی گنجوی»، مجله زبان و ادبیات فارسی، ش 7.
نوروزی، زینب و زهرا دلپذیر.1389ش، «نمادگرایی در هفت پیکر نظامی گنجوی»، همایش ملی پرنیان سخن.
واشقانی فراهانی، ابراهیم ؛ مسعود محمدی و سعید مهری. 1398ش، «دعا و نیایش در لیلی و مجنون نظامی گنجوی»، مجلّه مطالعات ایرانی، سال هجدهم، ش35، صص 273- 293.
_||_Alexis, Carl. 1960, Prayer, translated by Dr. Ali Shariati, Tehran: Tehran Publications.
Anousheh, Hassan 1997, Persian Literary Dictionary, Selection of Terms, Themes and Subjects of Persian Literature, Tehran: Printing and Publishing Organization.
Tabrizi, Mohammad 1963, Definitive Argument, Second Edition, Volume 4, Tehran: Ibn Sina Publications.
Servat, Mansour. 1999, The Treasure of Wisdom in Nezami's Works, Tehran: Amirkabir Publications.
Riyazi, Heshmatullah 2006, Nezami Ganjavi Stories and Messages, Tehran: Haghighat Publications.
Zarrinkub, Abdolhossein, 1998, Pir Ganjeh in Search of Nowhere, Tehran: Sokhan Publications. Zamani, Karim. 2003, Minuye Eshgh, described by Masnavi Manavi, Tehran: Nashr-e Ney.
Al-Zahawi, Jamil Sedqi. 1924 AD, Diwan Jamil Sedghi Al-Zahawi, Cairo: Al-Maktabah Al-Arabiya Bemesr Lesaheba Khair al-Din al-Zarqali.
Saeedi, Gol Baba. 2005, Dictionary of Ibn Arabi Literary Terms, Second Edition, Tehran: Shafi'i Publications.
Askari, Abu Hilal 1412 AH, Linguistic Differences, Qom: Islamic Publishing Institute.
Attari Kermani, Abbas. 2004, love, love ... Love again, the adventurous life of Rumi, Tehran: Asim Publishing.
Kamri Bidkarpe, Nasrin. 2011, A Study of Prayer in Ferdowsi Shahnameh, Tehran: Islamic Azad University Press.
Nourbaha, Hassan Ali 1993, Raising in the Light of Prayer, Qom: Dar Al-Fikr Publications.
Nezami Ganjavi, Jamaluddin 2008, Khamseh Nezami, Tehran: Hermes Publishing.
Mostafavi Kermani, Mohammad 1972, Prayer for progress or stagnation,Bija : Haghighat Publications.
Arab Ahmadi, Saeed Reza 2005, From Face to Meaning, Mystical Thoughts in Khosrow and Shirin Nezami, Tehran: Information Publications.
Articles
Ebrahimi, Ebrahim and Seyedeh Zahra Mousavi. 2013, "Analysis of the structure and content of recourse in Nezami Ganjavi poems based on the Qur'an and Hadith", Quarterly Journal of Literary-Quranic Research, No. 2, pp. 188-167.
Ajdar, Ali Reza and Mehdi Ahmadi Faraz and Hossein Zare and Mehdi Zamani. 2011, "Study of the place of prayer on physical and mental health", Quarterly Journal of Psychotherapy, Volume 17, Numbers 61 and 62, pp. 131-124.
Amin, Ahmad and Mansour Mirzania and Mohammad Reza Shah Karami. 2006, "Do's and Don'ts of Poetry in Nezami's Panj Ganj", Quarterly Journal of Literary Research, No. 12 and 13, pp. 36-9.
Amini Mofrad, Taqi. 2004, "Comparative study of prayer in Iranian religions with prayer in Islam", Journal of Persian Literature, Azad University of Mashhad, Spring and Summer 2004, No. 1 and 2, pp. 151-175.
Servatiyan, Behrooz. 2010, "The Heart-centered in the Garden of Mysticism of Nezam Ganjavit", Ayneh Miras Magazine, No. 25, pp. 21-7.
Hosseini Gerdehash, Eyvaz. 2013, "Characters in the Repository of Nezami's Secrets and Matle Al-Anvar by Amir Khosrow Dehlavi", Journal of Persian Language and Literature Education, No. 4. Hesaraki, Mohammad Reza and Mahin Khatibnia. 2017, "Entrepreneurship in the allegorical works of Ganjavi and Nezami Oruzi", Quarterly Journal of Allegorical Research in Persian Language and Literature, No. 31, pp. 230-180.
Dehmardeh, Heidar Ali. 2013, "A language of Nezami language", Journal of Literary Technologies, No. 1, fifth year, pp. 96-81
Sardar, Reyhaneh and Ali Ganjian Khanari. 2019, "A Study of Khosrow and Shirin Nezami and the Divan of Jamil Ibn Mu'ammar from the Perspective of the School of Feminism", Jiroft Journal of Comparative Literature Studies, Volume 13, Number 51. pp. 9-36.
Seyed Asaei, Fatemeh Beigam and Seyed Majid Taghavi. 2019, "Comparison of poems of Azerbaijani celebrities in mysticism and Sufism", Jiroft Journal of Comparative Literature Studies, Volume 13, Number 50, pp. 73-98.
Sharifpour, Enayatullah and Mohammad Hassan Bagheri. 2011, "Comparison of labor literature in the poems of Farrokhi Yazdi and Jamil Sedghi Zahavi", Lasean Mobin Quarterly, second year, fourth issue, summer 2011, pp. 83-60.
Gholami Kotnani, Maral and Nasser Alizadeh. 2018, "Study and analysis of love correspondence in the two poems of Khosrow, Shirin, Leily and Majnoon", Quarterly Journal of Persian Poetry and Poetry, Eleventh Year, No. 1, pp. 244-225.
Maharrami, Ramin and Azam Sarvari. 2013, "Human identity in Panj Ganj of Nezami Ganjavi", Journal of Literary Text, Volume 5, Number 1, pp. 44-29.
Mohseni Nia, Nasser 2010, "Jamil Sedghi Zahavi and Persian Language and Literature", Gohar Goya Research Journal, Fourth Year, Second Issue, 14th Consecutive, pp. 23-44.
Mohammadi Badr, Narges. 2013, "A Comparative Study of the Element of Space in the Leily and Majnun Systems of Nezami and Maktabi Shirazi", Quarterly Journal of Literary and Rhetorical Research, First Year, No. 3, pp. 11-25.
Motalebi Rad, Vahdat. 2010, "Indian style and Panj Ganj Nezami", Quarterly Journal of Persian Language and Literature, No. 4, pp. 95-113.
Nowruzi, Khorshid. 2007, "Critique and Analysis of Leily and Majnoon Nezami Ganjavi's Descriptions", Journal of Persian Language and Literature, Vol.
Nowruzi, Zeinab and Zahra Delpzir. 2010, "Symbolism in Haft Peikar of Nezami Ganjavi", Parnian Sokhan National Conference.
Vashghani Farahani, Ibrahim; Masoud Mohammadi and Saeed Mehri. 2019, "Prayer in Leily and Majnoon of Nezami Ganjavi", Journal of Iranian Studies, 18th year, 35, pp. 273-293.