بررسی تطبیقی درونمایه ستم‌ستیزی در اشعار پروین اعتصامی و احمد عبدالمعطی حجازی
محورهای موضوعی : شعر
مهدی شاهرخ
1
(عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه مازندران(استادیار))
علی بابایی دم‌طسوج
2
(مدرس زبان و ادبیات عربی دانشگاه یاسوج)
سید سلیمان سادات اشکور
3
(عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهدشت(استادیار).)
کلید واژه: درونمایه‌های اجتماعی, پروین اعتصامی, احمد عبدالمعطی حجازی, ظلم‌ستیزی,
چکیده مقاله :
پروین اعتصامی یکی از شاعران پرآوازه شعر معاصر فارسی است که مخالفت با ستم و ستمگران و همدردی با محرومان و ستم‌دیدگان از درونمایه‌های مهم شعر اوست. احمد عبدالمعطی حجازی نیز یکی از پیشگامان شعر معاصر عربی و از شاعران متعهد مصری است که شعرهایش تصویری از درد و اندوه مردم جامعه خود از جمله مبارزه آن‌ها با ظلم است. این پژوهش در تلاش است با تکیه بر شیوه توصیفی- تحلیلی، نمودهای مشترک درونمایۀ ظلم‌ستیزی را میان این دو شاعر مورد پژوهش و واکاوی قرار دهد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد مواردی چون جست‌وجوی اتوپیای تهی از ظلم و بیداد، اعتراض به بی‌عدالتی در توزیع درآمدها و وضع مالیات‌های سنگین، و انتقاد از بی‌مهری در تعامل با یتیمان و کودکان بی‌سرپرست، از جمله نمودهای مشترک ستم‌ستیزی در اشعار دو شاعر است. اما با این وجود، پروین برای بیان انتقادات خود از زبان تمثیل، فابل و بیانی کنایه وار بهره می گیرد، اما در شعر حجازی، خبری از تمثیل های دور از ذهن نیست و او جسورانه و با صراحت کامل به انتقاد از شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه می‌پردازد.
Parvin Etesami is one of the famous poets of contemporary Persian poetry whose opposition to oppression and oppressors and sympathy for the deprived and oppressed are important themes of her poetry. Ahmad Abdolmoati Hejazi is also one of the pioneers of contemporary Arabic poetry and one of the most committed Egyptian poets whose poems depict the pain and sorrow of the people of his community, including their struggle against oppression. The present study attempts to research and analyze the common manifestations of oppression theme between these two poets, relying on a descriptive – analytical method. The results show that issues such as the search for a utopia free of tyranny, protesting against injustice in income distribution and heavy taxes, and criticizing homelessness in dealing with orphans and orphaned children are among the common manifestations of anti-oppression. Nevertheless, Parvin uses allegorical language, fables and ironic expressions to express her criticisms, while in Hejazi's poetry, there is no mention of far-fetched allegories and he criticizes the political and social governing situation boldly and explicitly.
قرآن کریم.
اعتصامی، پروین. 1377ش، دیوان اشعار پروین اعتصامی، به کوشش: دکتر حسن احمدی گیوی، چاپ اول، تهران: قطره.
برقعی، سید محمد باقر. 1329ش، سخنوران نامی معاصر، تهران: امیرکبیر.
جحا، میشال خلیل. 2003ش، أعلام الشعر العربی الحدیث من أحمد شوقی إلی محمود درویش، بیروت: دار العودة.
حجازی، احمد عبدالمعطی. 1982م، دیوان احمد عبدالمعطی حجازی، ط3، بیروت: دار العودة.
دهباشی، علی. 1370ش، یادنامه پروین اعتصامی، تهران: دنیای مادر.
ذاکر حسین، عبدالرحیم. 1377ش، ادبیات سیاسی ایران در عصر مشروطیت، ج2، چاپ1، تهران: علم.
زرین‌کوب، عبدالحسین. 1383ش، از گذشته ادبی ایران، چاپ دوم، تهران: سخن.
قدمیاری، مجید. 1388ش، معجزه پروین، تهران: سخن.
نمینی، حسین. 1362ش، جاودانه پروین اعتصامی، تهران: نشر کتاب فروزان.
مقالات
دبیر سیاقی، محمد. 1376ش، «پروین اعتصامی و کتاب تهمتِ شاعری بر ما مپسند»، کلک، ش۸۵- ۸۸.
رضائی، رمضان. 1390ش، «مقایسه مضامین اجتماعی در شعر پروین اعتصامی و احمد صافی النجفی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال5، شماره16، صص98-75.
رضوانیان، قدسیه و مریم محمودی نوسر. 1392ش، «رمانتیسم اجتماعی در شعر پروین اعتصامی»، ادب فارسی، دوره2، سال 3، شماره 2، پیاپی 12، صص95-114.
سیفی، طیبه و نرگس انصاری. 1389ش، «دلالت‌های نمادین رنگ سبز در شعر عبدالمعطی حجازی»، مجله زبان و ادبیات عربی، شماره2، صص 49-71.
صاحلی‌زاده، سکینه و سهراب سعیدی و محمد اسفندیاری مهنی. 1395ش، «بررسی مکتب رمانتیسم و نئوکلاسیسم در اشعار م. سرشک و عبدالمعطی حجازی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال 10، شماره 39، صص107-118.
مدیر شانه‌چی، محسن. 1386ش، «سیری در اندیشه سیاسی و اجتماعی پروین اعتصامی»، پژوهش حقوق و سیاست، سال9، شماره 23، صص 201-226.
مرادی، فاطمه و رضا سمیع‌زاده. 1392ش، «ضرورت تعلیم و تربیت زنان در اندیشه قاسم امین مصری و پروین اعتصامی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال7، شماره28، صص101-126.
ممتحن، مهدی و حسن مجیدی و سکینه صارمی گروی. 1391ش، «تطبیق نوستالژی در اندیشه جبران و نیما»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال6، شماره 21، صص 189-215.
ممتحن، مهدی و رحیم انصاری‌پور و مجید خزاعی. 1391ش، «بررسی تطبیقی مضمون فقر در اشعار معروف رصافی و پروین اعتصامی»، سال6، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره22، صص46-27.
ممتحن، مهدی و لیلا خوشکام. 1392ش، «بررسی مضامین اشعار عاشقانه فریدون مشیری و نزار قبانی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال7، شماره 27، صص 53-81.
ممتحن، مهدی و مریم فرخی‌پور و شیما فرجی‌فر. 1393ش، «زن در اندیشه بزرگان ادب معاصر فارسی و تازی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال8، شماره 29، صص 59- 86.
ممتحن، مهدی. 1386ش الف، «اتجاهات الأدب المقارن نشأته وحداثته»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال1، شماره1، صص93-110.
ممتحن، مهدی. 1386ش ب، «تأثیر سروده‌های عربی بر قصاید عنصری»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال1، شماره3، صص 183-202.
مؤید، حشمت. 1368ش، «جایگاه پروین اعتصامی در شعر فارسی»، مجله ایران‌شناسی، شماره 2، صص 212-239.
نجفی ایوکی، علی و سید رضا میراحمدی و سمیه خداوردی. 1396ش، «سبک‌شناسی سروده أوراس عبدالمعطی حجازی»، مجله نقد ادب معاصر عربی، دوره 7، شماره 12، صص218-195.
نعمتی، فاروق و ایوب مرادی. 1392ش، «مضامین شعری مشترک پروین اعتصامی و عائشه تیمور»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، سال7، شماره 25، صص117-138.
_||_
Holy Quran.
Etesami, Parvin. 1998, Parvin Etesami's poetry collection, by Dr. Hassan Ahmadi Givi, 1st edition, Tehran: Qatreh Press.
Burqa'i, Sayyid Muhammad Baqir 1329, famous contemporary speakers, Tehran: Amirkabir.
Juha, Michal Khalil. 2003, Announcement of Arabic Poetry Hadith by Ahmad Shawqi to Mahmoud Darwish, Beirut: Dar Al-Awda.
Hejazi, Ahmad Abdul Muati 1982, Diwan of Ahmad Abdolmati Hejazi, Beirut: Dar Al-Ouda.
Dehbashi, Ali. 1991, Parvin Etesami's memoir, Tehran: Donyay -e madar Press
Zakir Hussein, Abdul Rahim 1998, Iranian Political Literature in the Age of Constitutionalism, Vol. 2, 1st Edition, Tehran: Alam.
ZarrinKoub, Abdol Hossein, 2004, From the Literary Past of Iran, Second Edition, Tehran: Sokhan.
Qadamyari, Majid. 1388, Parvin Miracle, Tehran: Sokhan.
Namini, Hussein. 1983, Immortal Parvin Etesami, Tehran: Forouzan Book Publishing.
Articles:
Secretary of Siyaghi, Mohammad 1997, "We do not like Parvin Etesami and the book of poet's slander”
Rezaei, Ramazan 1390, "Comparison of social themes in the poetry of Parvin Etesami and Ahmad Safi Al-Najafi", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 5, Number 16, pp. 75-98.
Rezvanian, Ghodsieh and Maryam Mahmoudi Noser. 1392, "Social Romanticism in the Poetry of Parvin Etesami", Persian Literature, Volume 2, Year 3, Number 2, pp. 95-114.
Seyfi, Tayyeba and Narges Ansari. 2010, "Symbolic Implications of Green in the Poetry of Abdolmati Hejazi", Journal of Arabic Language and Literature, No. 2, pp. 49-71.
Sahelizadeh, Sakineh and Sohrab Saeedi and Mohammad Esfandiari, 2016, "A Study of the School of Romanticism and Neoclassicism in the Poems of M. Sarshak and Abdolmoati Hejazi ", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 10, Number 39, pp. 107-118.
Modir Shanechi, Mohsen. 2007, "A Look at Parvin Etesami's Political and Social Thought", Law and Politics Research, Volume 9, Number 23, pp. 201-226.
Moradi, Fatemeh and Reza Samizadeh. 1392, "The Necessity of Women's Education in the Thought of Qasem Amin Masri and Parvin Etesami", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 7, Number 28, pp. 101-126.
Momtahen, Mehdi and Hassan Majidi and Sakineh Saremi Garvi. 2012, "Application of nostalgia in the thought of compensation and Nima", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 6, Number 21, pp. 189-215.
Momtahen, Mehdi and Rahim Ansaripour and Majid Khazaei. 2012, "A Comparative Study of the Theme of Poverty in the Famous Poems of Rasafi and Parvin Etesami", Volume 6, Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, No. 22, pp. 46-27.
Momtahen Mehdi and Leila Khoshkam. 1392, "Study of the themes of the love poems of Fereydoun Moshiri and Nizar Ghobani", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 7, Number 27, pp. 53-53.
Momtahen, Mehdi and Maryam Farrokhipour and Shima Farjifar. 2014, "Women in the Thought of the Greats of Contemporary Persian Literature and Tazi", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 8, Number 29, pp. 59-86.
Momtahen, Mahdi. 1386, "The reflections of comparative literature originated and created", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 1, Number 1, pp. 93-110.
Momtahen,Mahdi. 2007, "The Effect of Arabic Poems on Elementary Poems", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 1, Number 3, pp. 183-202.
Supporter, Heshmat. 1989, "Parvin Etesami's place in Persian poetry", Journal of Iranology, No. 2, pp. 212-239.
Najafi Ayouki, Ali and Seyed Reza Mirahmadi and Somayeh Khodaverdi. 1396, "Stylistics of the Poetry of Oras Abdolmati Hejazi", Journal of Critique of Contemporary Arabic Literature, Volume 7, Number 12, pp. 218-195.
Nemati, Farooq and Ayub Moradi. 1392, "Joint Poetic Themes of Parvin Etesami and Aisha Teymour", Quarterly Journal of Comparative Literature Studies, Volume 7, Number 25, pp. 117-138.