خوانش مرزبان نامه طبق نظریۀ تبادلی پیتر بلاو
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
خدیجه محمودی
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران.)
حسین منصوریان سرخگریه
2
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران.)
حسین پارسایی
3
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران.)
کلید واژه: مرزبان نامه, پیتر بلاو, نظریۀ تبادلی, پادشاه و رعیت, فراگرد اجتماعی,
چکیده مقاله :
پیتر بلاو یکی از نظریه‌پردازان مکتب مبادله بود که تلاش داشت نظریه‌ای را بپروراند که تلفیقی از رفتارگرایی و واقعیت‌گرایی اجتماعی باشد. هدف بلاو، فهم ساختار اجتماعی بر پایة تحلیل فراگردهای اجتماعی حاکم بر روابط میان افراد و گروه‌ها بود. تأکید بلاو بر فراگرد تبادل است که به نظر او بیشتر رفتارهای بشری را جهت می‌دهد و بر روابط میان انسان‌ها و نیز روابط گروه‌ها تسلط دارد. بررسی آثار نویسندگان در هر عصر و دوره‌ای و در هر ملتی، بیانگر نوع نگاه و اندیشة آن ها نسبت به محیط اطراف و مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... است. در این پژوهش که به روش توصیفی– تحلیلی و بر پایة منابع کتابخانه ای نگاشته شده است؛ داستان های مرزبان‌نامه، به عنوان یکی از آثار داستانی ادب کلاسیک، از منظر نظریة تبادل اجتماعی بلاو، مورد بررسی قرار خواهندگرفت تا به این پرسش پاسخ داده شود که شخصیت های داستانی در دو گروه رعیت و پادشاه، در این اثر در طی چه فرایندی از مبادلات اجتماعی در مقابل یکدیگر، رفتار خود را جهت می دهند؟ نتایج حاکی از آن است که از نگاه نویسندة این اثر داستانی، تصاویر گوناگونی از رفتار اجتماعی شخصیت ها به عنوان افراد یک جامعه آشکار می‌شود که ساختار مبادله، باعث سامان دهی آنها گشته است؛ سامان هایی نیرومند که هرچند در سطح فردی نمایان است، اما در ورای آن، یک ساختار قدرتمند نهفته است که خود را در فراگرد مبادله میان اعضای جامعه نشان می دهد.
Peter Blau, as one of the exchange theory theorists, tried to develop a theory integrating behaviorism ad realism. Blau’s goal was to understand the social culture based on the social processes ruling the relations between individuals and groups. Blau stressed the exchange process as he assumed it directs human behaviors more and dominates the relationships among human beings and those of the groups. Analyzing the authors’ works in every period and in every nation suggests their attitude and mindset about the environments surrounding them and the social, political, economic issues and ... . The present study performed by descriptive-analytical method and based on the library references, the fables and stories of Marzban-Name viewed as one of the social classical literature fictions, will be analyzed via the perspective of Blau’s social exchange theory so that to be able to answer this question as to “Through what process of social exchanges the fictional characters in the two groups called the peasant and the king direct their behavior against each other in their work? “The results indicate that as the author of this fiction believes, various images emerge from the characters’ social behavior as the people of a society where the exchange structure has organized them; some powerful systems, though visible at an individual level, beyond which there is a robust hidden structure displaying itself in the exchange process among the society members.
کتاب‌ها آزاد ارمکی، تقی (1381) نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات سروش. ترابی، علی اکبر (1383) جامعه‌شناسی ادبیات فارسی، تبریز: انتشارات فروزش. ترنر، جاناتان (1372) ساخت نظریه جامعه‌شناختی، ترجمة عبدالعلی لهسائی‌زاده، شیراز: نوید شیراز. توسلی، غلامعباس (1380) نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات سمت. ریترز، جورج (1386) نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی. صفا، ذبیح الله (1364) حماسه‌سرایی در ایران، تهران: انتشارات امیرکبیر. عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر (1385) قابوس‌نامه، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. کرایب، یان (1381) نظریة اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر آگه. نفیسی، سعید (1363) تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران: فروغی. وراوینی، سعدالدین (1387) مرزبان‌نامه، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفیه علی شاه. مقالات انصاف‌پور، غلامرضا. (1382). مرزبان‌نامه، نکته‌هایی تازه درباره تألیف و ترجمه و تحریر روضه‌العقول و مرزبان‌نامه. آینه میراث، 1(21)، 25-56. ذاکری، احمد، و خانی اسفندآباد، سامان. (1395). نقد نقّادان ادبی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 8(27)، 145-163. رضایی، مهدی. (1389). مرزبان‌نامه یادگاری از ایران عهد ساسانی. پژوهش‌های ادب عرفانی، 4(1)، 47-68.
_||_Books Azadaramaki, T. (2002) Sociological theories, Tehran: Soroush Publication. [In Persian] Torabi, A. (2004) Persian literature sociology, Tabriz: Forouzesh Publication. [In Persian] Turner, J. (1993) Sociological theory development, Trans. Abdollahi Lahsaeizade, Shiraz: Navid-e-Shiraz. [In Persian] Tavasoli, Gh. (2001) Sociological theories, Tehran: SAMT Publication. [In Persian] Ritzer, G. (2007) Contemporary sociological theories, Trans. Mohsen Salasi. Tehran: Scientific Publication. [In Persian] Safa, Z. (1985) Epic or Hemase composition in Iran, Tehran: Amir Kabir Publication. [In Persian] Unsur Ul-Ma’ali, Kai-ka’us ibn Iskandar (2006) Qabus-Name, corrected by Gholam Hossein Yousefi, Tehran: Scientific & Cultural Publication. [In Persian] Craib, I. (2002) Contemporary social theory from Parsons to Habermas, Trans. Abbas Mokhber, Tehran: AGAH Publication. [In Persian] Nafisi, S. (1984) History of poetry and prose in Iran and in Persians, Tehran: Foroghi. [In Persian] Varavini, S. (2008) Marzban-Name, with the effort of Khalil Khatib Rahbar, Tehran: Safie Ali Shah Publication. [In Persian] Articles Rezaei, M. (2010). Marzban-name, Relic of Iran in Sasanid age. Research on Mystical Literature, 4(1), 47-68. [In Persian]. Zakeri, A., & Khani Esfandabad, S. (2016). Criticism of literary critics, Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 8(27), 145-163. [In Persian] Ensafpoor, Gh. (2003). Marzban-Name, New notes about compilation, translation & writing of Rawdat al-Aqool & Marzban-Name, Ayene Miras,1(21), 25-56. [In Persian]