جایگاه اجتماعی و ویژگی زنان در هزارویک شب و کلیله و دمنه
محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی
فاطمه امانی
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
آذر دانشگر
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.)
کلید واژه: خیانت, جایگاه اجتماعی, کلیله و دمنه, هزارویک شب, زنان,
چکیده مقاله :
در آثار ادبی، متون کهن و قصه ها زنان به عنوان بخشی از جامعه نقش ها و ویژگی های گوناگونی داشته اند. تالیف و نوشته شدن این آثار توسط مردان و پرداختن به زن و جایگاه اواز دیدگاه آن ها از مهم ترین ویژگی های این متون است. هزارویک شب و کلیله و دمنه به عنوان دو اثرداستانی بازگو کنندۀ بسیار خوبی برای بیان جایگاه زنان و موقعیت آنان در جوامع کهن هستند. زنان در قصه های این دواثر ویژگی، نقش و جایگاه گوناگونی داشته و بیان خصوصیات منفی و مثبت در مورد آن ها زیاد است. در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی، به مقایسه و بیان خصوصیات، جایگاه و نقش اجتماعی زنان در قصه های هزارویک شب و کلیله و دمنه پرداخته شده است. نتایج این پژوهش گویای آن است که توجه هرچه بیشتر به خصوصیات منفی زنان در قصه های هزارویک شب و کلیله و دمنه نشان دهندۀ نوع نگاه نویسندگان مرد دریک جامعه مردسالار نسبت به زنان و جایگاه آن هاست. در قصه های هزارویک شب خیانتگری زنان حتی در برترین جایگاه و مقام یعنی ملکه و همسر پادشاه موضوع اصلی و آغاز کننده داستان ها بوده است، اما در داستان های کلیله و دمنه این ویژگی به زنان در طبقات دیگر جامعه اختصاص داده شده است. سایر خصوصیات مثبت و منفی همچون تدبیر، دانش، خرد، شجاعت، حیله گری و نیرنگ بازی همه از مواردی است، که در داستان های دو کتاب هزارویک شب و کلیله و دمنه به زنان نسبت داده شده است.
In literary works, ancient texts and stories, women have had various roles and characteristics as part of society. Compilation of these works by men and addressing women and their position from their point of view is one of the most important features of these texts. The books of One Thousand and One Nights and also Kelileh va Demneh, as two ancient fictional works that have many stories in them, are very good narrators to express the position of women and their position in ancient societies. Women have different characteristics, roles and positions in the stories of these two works, and there are many negative and positive characteristics about them. In this article, with a descriptive-analytical method, the characteristics, position and social role of women in the tales of One Thousand and One Nights and Kelileh va Demneh have been compared and expressed. The results of this study show that more and more attention to the negative characteristics of women in the stories of One Thousand and One Nights and Kelileh va Demneh shows the view of male writers in a patriarchal society towards women and their position. In the tales of One Thousand and One Nights, the betrayal of women in the highest position, that is, the queen and the king's wife, has been the main and beginning of the stories, but in the stories of Kelileh and Demneh, this feature has been attributed to women in other classes of society. Other positive and negative characteristics such as tact, knowledge, wisdom, courage, cunning and trickery are all items that have been attributed to women in the stories of both Thousand and One Nights and Kelileh va Demneh.
کتاب ها
اقلیدی، ابراهیم (1397) هزارویک شب، جلد1، تهران: نشرمرکز.
اقلیدی، ابراهیم (1397) هزارویک شب، جلد3، تهران: نشرمرکز.
پینالت، دیوید (1389) شیوه های داستان پردازی در هزارویک شب، ترجمۀ فریدون بدره ای، تهران: هرمس.
ثمینی، نغمه (1379) عشق و شعبده (پژوهشی در هزارویک شب)، تهران: مرکز.
رامان، سلدن (1376) راهنمای نظریه ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
ستاری، جلال (1368) افسون شهرزاد، تهران: توس.
محجوب، محمدجعفر (1382) ادبیات عامیانۀ ایران (مجموعه مقالات دربارۀ افسانه ها و آداب و رسوم مردم ایران)، تهران: چشمه.
منشی، نصرالله (1386) کلیله و دمنه، تصحیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.
نیچه، ویلهلم فردریش (1387) چنین گفت زرتشت، ترجمۀ داریوش آشوری، تهران: آگه.
مقالات
پاک نیا، محبوبه (1385) خوانشی از زن در شاهنامه، مطالعات زنان، سال4، شمارۀ 2، صص111-114.
جنیدی، فریدون (1384) شهرزاد داستان سرای، کتاب ماه هنر، شمارۀ 85 و86، صص 168-171.
سلطانی، نازنین؛ خوارزمی، حمیدرضا؛ صرفی، محمدرضا (1399) بررسی نقش و جایگاه زنان در افسانه های عامیانۀ کرمان (براساس رویکرد فمینیسم اگزیستانسیالیسم و کمونیسم)، پژوهش نامۀ زنان، تابستان، سال یازدهم،شمارۀ 12، صص77-99.
سجادی، سید محمود(1385) هزارویک شب و شهرزاد قصه گو، نشریۀ رودکی، شمارۀ 11، صص114-118.
کوپال، عطاالله (1391) بررسی نمونه هایی از خاموشی زنان در ادب پارسی، فصلنامۀ علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دورۀ4، شمارۀ14، صص248-229.
میهن دوست، محسن(1384) جادوی کلام و مکر روایتی، کتاب ماه و هنر، شمارۀ 81 و82، صص45-48.
یزدانفر، یساره، شیری، قهرمان (1395) نقش اجتماعی، موقعیت و مقام زن در شاهنامۀ فردوسی و هزار ویک شب، فصلنامۀ علمی– پژوهشی پژوهش های ادبیات تطبیقی، دورۀ 4، شمارۀ 2، صص177-201.
_||_Books
Eghlidi, Ebrahim (2018) One Thousand and One Nights, Volume 1, Tehran: Nashr-e-Markaz.
Eghlidi, Ebrahim (2018) One Thousand and One Nights, Volume 3, Tehran: Nashr-e-Markaz.
Pinalet, David (2010) Storytelling Methods in a Thousand and One Nights, translated by Fereydoun Badrahai, Tehran: Hermes.
Samini, Naghmeh (2000) Love and Magic (Research in the Thousand and One Nights), Tehran: Center.
Raman, Selden (1997) Guide to Literary Theory, translated by Abbas Mokhber, Tehran: New Design.
Sattari, Jalal (1989) Afsoon Shahrzad, Tehran: Toos.
Mahjoub, Mohammad Jafar (2003) Iranian Folk Literature (Collection of Articles on Myths and Customs of the Iranian People), Tehran: Cheshmeh.
Monshi, Nasrollah (2007) Kelileh and Demneh, edited by Mojtaba Minavi, Tehran: Amirkabir.
Nietzsche, Wilhelm Friedrich (2008) This is what Zarathustra said, translated by Darius the Assyrian, Tehran: Ad.
Articles
Pakonia, Mahboubeh (2006) A reading of a woman in Shahnameh, Women's Studies, Volume 4, Number 2, pp. 111-114.
Junidi, Fereydoun (2005) Shahrzad Dastansarai, Book of the Month of Art, Nos. 85 and 86, pp. 168-171.
Soltani, Nazanin; Kharazmi, Hamidreza; Sarfi, Mohammad Reza (2020) A Study of the Role and Position of Women in the Folk Myths of Kerman (Based on the Approach of Existentialist Feminism and Communism), Women's Research Journal, Summer, Year 11 - Number 12, pp. 77-99.
Sajjadi, Seyed Mahmoud (2006) Hazarovik Shab and Shahrzad Qeshegoo, Roudaki Magazine, No. 11, pp. 114-118.
Kopal, Ataollah (2012) A Study of Examples of Women's Silence in Persian Literature, Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), Volume 4, Number 14, pp. 248-229.
Patriot, Mohsen (2005) The Magic of Words and Narrative Tricks, Book of the Moon and Art, Nos. 81 and 82, pp. 45-48.
Yazdanfar, Yasareh, Shiri, Ghahraman (2016) The social role, position and status of women in Ferdowsi Shahnameh and Hezar-e-Vik Shab, Quarterly Journal of Comparative Literature Research, Volume 4, Number 2, pp. 177-201.