بررسی کارویژۀ کاوۀ آهنگر در شاهنامۀ فردوسی با رویکرد به اندیشۀ ایران شهری و اساطیر جهانی
محورهای موضوعی : تفسیری (با ویژگی ادبی و هنری)
سیّدمحمّدرضا قریشی
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.)
سعید خیرخواه
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.)
عبدالرضا مدرس زاده
3
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.)
کلید واژه: آهنگران, عصر آهن, کاوۀ آهنگر, باززایی جهان, اندیشۀ ایران‌شهری,
چکیده مقاله :
با کشف آهن افزون بر دگرگونی‌های مادی، سامان اندیشگی و فرهنگی جهان نیز دچار دگردیسی می‌شود. ارزش، ژرفا و پیامدهای این کشف سبب پدیداری عصری با ویژگی‌های برجسته و دیگرسان به نام آهن است که اسطوره‌ها و قهرمانان ویژۀ خود را می‌آفریند. ایران نیز به عنوان یکی از کهن‌ترین تمدن های جهان و نخستین مراکزی که به فناوری گدازش و برون‌آوری آهن دست می‌یابد از برآیندهای فرهنگی آن بی‌بهره نمی‌ماند. نام‌آورترین قهرمان ایرانی ِ این عصر کاوۀ آهنگر است که در هزارۀ تاریک و پرآشوب ضحاکی (روایت ایرانی آغاز عصر آهن) ظهور و زمینه را برای بازآفرینی جهان اَشامَند به دست فریدون فراهم می‌کند. کاوه برخلاف آوازه و نفوذ هماره‌اش بر اندیشۀ ایرانی، بازتاب درخوری در اسطوره‌های میهنی و دینی ایرانی نمی‌یابد. همین امر برخی از پژوهشگران را بر‌آن داشته تا وی را شخصیتی افسانه‌ای و برساختۀ گوسانان اشکانی و نویسندگان خدای نامه‌های روزگار ساسانی بپندارند که بی‌گمان باورپذیر نمی‌نماید، چرا که با بنیادهای فکری مردمان پیشا‌تاریخ در فهم هستی ناسازگار است. کاوه مانند دیگر شخصیت‌های اسطوره‌ای دارای خویشکاری‌های نمادین و کارویژه‌های استعاره‌گون است. در این پژوهش سعی می‌شود با بهره‌گیری از تحلیل کهن‌الگویی، نگرش تطبیقی و روش کتابخانه‌ای بن مایه‌های اساطیری میان‌وردِ کاوه در شاهنامه را بررسی کرده و با پی‌ریزی انگاره‌های تازه برآیندهای نوینی ارائه نموده و نشان دهد که کاوه قهرمانی پیشا تاریخی است که بنا به دلایلی از صحنۀ اساطیر ایران زمین محو می شود.
With the discovery of iron, in addition to material changes, the intellectual and cultural order of the world also undergoes a transformation. The value, depth, and consequences of this discovery are a modern phenomenon with features of the age called iron, which creates its own myths and heroes. Iran, as one of the oldest ritual civilizations in the world and the first centers to achieve iron smelting and extraction technology, is not without its cultural consequences. The most famous Iranian hero of this era is Kaveh Ahangar, who appears in the dark and turbulent millennium of Zahaki (Iranian version of the beginning of the Iron Age) and provides the ground for the re-creation of the drinking world by Fereydoun. Despite his reputation and constant influence on Iranian thought, Kaveh is not reflected in Iranian patriotic and religious myths. This has led some scholars to consider him a historical figure made by the writers of the Sassanid theologians, which is certainly unbelievable, because it is incompatible with the intellectual foundations of prehistoric peoples in understanding existence. Kaveh, like other mythical characters, has symbolic motives and metaphorical features. In this research, using archetypal analysis, comparative attitude and library method the researchers try to study the mythological themes of Kaveh's mediation in Shahnameh and present new results by introducing new ideas to show that Kaveh is , a prehistoric hero who, for some reason, disappears from the scene of Iranian mythology.
کتاب‌ها الیاده، میرچا (1384) اسطورۀ بازگشت جاودانه، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، تهران: انتشارات طهوری. الیاده، میرچا (1392) هنر اسرارآمیز، ترجمۀ مینا غربیان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه. باشلار، گاستون (1378) روانکاوی آتش، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: انتشارات توس. بهار، مهرداد (1381) پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: نشر آگه. بهار، مهرداد (1381) از اسطوره تا تاریخ، تهران: نشر چشمه. بهرامی کمیل، نظام (1397) نام‌باوری باور به قدرت جادویی نام‌ها، تهران: انتشارات پویۀ مهر اشراق. تفضلی، احمد (1380) مینوی خرد، تهران: انتشارات توس. جونز، لوید لولین (1394) شاه و دربار در ایران باستان، ترجمۀ فریدون مجلسی، تهران: انتشارات نیلوفر. دریایی، تورج (1399) ایران‌شهر؛ از قلمرو تا فرهنگ، تهران: پایگاه خبری تحلیلی آوان پرس. رجبی، پرویز (1387) هزاره‌های گمشده، جلد 1، تهران: انتشارات توس. سارتر، ژان پل (1351) شیطان و خدا، ترجمۀ ابوالحسن نجفی، تهران: انتشارات نیل. ستاری، جلال (1385) جهان اسطوره‌شناسی، اسطورۀ ایرانی، تهران: نشر مرکز. سعادت، یوسف (1398) ریشه‌شناسی نام کاوه، تهران: وبلاگ از زبان در زمینۀ زبان‌شناسی تاریخی به ویژه زبان‌های ایرانی. شاملو، احمد (1381) کتاب کوچه، جلد1، تهران: انتشارات مازیار. شفرد، راونا و راپرت (1393) هزار نماد، ترجمۀ آزاده بیداربخت و نسترن لواسانی، تهران: نشر نی. شوالیه، ژان-گربران، آلن (1382) فرهنگ نمادها، جلد1، ترجمه سودابه فضائلی، تهران: انتشارات جیحون. طلایی، حسن (1397) عصر آهن ایران، تهران: انتشارات سمت. فردوسی، ابوالقاسم (1366) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق (جلد 2 و 5، نیویورک: Bibilio the capersica. قلی‌زاده، خسرو (1392) فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایۀ متون پهلوی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه. کریستینسن، آرتور (1387) کاوۀ آهنگر و درفش کاویانی، ترجمۀ منیژه احدزادگان آهنی، تهران: انتشارات طهوری. کریستینسن، آرتور (1393) کیانیان، ترجمۀ ذبیح‌اله صفا، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. کمبل، جوزف (1384) قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز. کوپر، جی.سی.(1392). فرهنگ نمادهای آیینی، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران: انتشارات علمی کوورجی کویاجی، جهانگیر (1388) بنیادهای اسطوره و حماسۀ ایران، ترجمۀ جلیل دوست‌خواه، تهران: نشر آگه. مرادی غیاث‌آبادی، رضا (1400) دورۀ آهن و عصر کاوه و کیانیان، 3800 تا 2700 سال پیش، تهران: سایت پژوهش‌های ایرانی. مصدق، حمید (1381) از جدایی‌ها، تهران: نشر زریاب. موله، ماریان (1395) آیین، اسطوره، کیهان‌شناسی در ایران باستان، ترجمۀ محمد میرزایی، تهران: نشر نگاه معاصر. ورمازرن، مارتین (1380) آیین میترا، ترجمۀ بزرگ نادرزاد، تهران: نشر چشمه. هگل، گ.و (1379) عقل در تاریخ، ترجمۀ حمید عنایت، تهران: انتشارات شفیعی. یاحقی، محمد‌جعفر (1391) فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
_||_Books Bahar, Mehrdad (2002) From myth to history, Tehran: Cheshmeh Publication. [In Persian] Bahar, Mehrdad )2002) Research in Iranian mythology, Tehran: Agah Publication. [In Persian] Bahrami Komeil, Nezam (2018) Name Belief Believe in the magical power of names, Tehran: Pouyeh Mehr Ishraq Publications. [In Persian] Bashlar, Gaston (1999) Fire Psychoanalysis, Trans. Jalal Sattari, Tehran: Toos Publications. [In Persian] Campbell, Joseph (2005) The power of myth, Trans. Abbas Mokhber, Tehran: Markaz Publication. [In Persian] Chovalie, Jean-Gerbran, Allen (2003) Culture of symbols, Cover1, Trans. Soodabeh Fazaeli, Tehran: Jeihoon Publications. [In Persian] Christensen, Arthur (2008) Blacksmith Kaveh and banner Kaviani, Transl. Manijeh Ahadzadegan Ahani, Tehran: Tahoori Publications. [In Persian] Christensen, Arthur (2014) Kianian, Trans. Zabihullah Safa, Tehran: Scientific and cultural publishing company. [In Persian] Cooper, JC (2013) Culture of ritual symbols, Trans. Roghayeh Behzadi, Tehran: Elmi Publications. [In Persian] Daryaee, Tooraj (2020) Iranshahr thought From territory to culture, Tehran: Analytical news base of Avan Press. [In Persian] Eliade, Mircha (2005) The myth of eternal return, Trans. Bahman Sarkarati, Tehran: Tahoori Publications. [In Persian] Eliade, Mircha (2013) Mysterious art, Trans. Mina Ghariban, Tehran: Parseh Book Translation and Publishing Company. [In Persian] Ferdowsi, Abolghasem (1987) Shahnameh, By the effort of the Jalal Khaleghi Motlagh, Cover2 and 5, New York: Bibilio the capersica. [In Persian] Gholizadeh, Khosrow (2013) Culture of Iranian mythology based on Pahlavi texts, Tehran: Parseh Book Translation and Publishing Company. [In Persian] Hegel, G.V. (2000) Wisdom in history, Trans. Hamid Enayat, Tehran: Shafiee Publications. [In Persian] Jones, Lioyd Levine (2015) Shah and court in ancient Iran, Trans. Fereydoun Majlisi, Tehran: Niloofar Publications. [In Persian] Kourji Koyaji, Jahangir (2009) Foundations of Iranian Myth and Epic, Trans. Jalil Dostkhah, Tehran: Agah Publication. [In Persian] Mohammad Jafar Yahaghi (2012) Culture of myths and fiction in Persian literature, Tehran: Contemporary Culture Publications. [In Persian] Moradi ghiasabadi, Reza (2021) Iron Age and the era of Kaveh and Kianian 3800 to 2700 years ago, Tehran: Iranian Research Site. [In Persian] Mosaddegh, Hamid (2002) From separations, Tehran: Zaryab Publication. [In Persian] Mulle, Mrianne (2016) Religion Myth Cosmology in ancient Iran, Trans. Mohammad Mirzaei, Tehran: Negah Moaser Publication. [In Persian] Rajabi, Parviz (2008) The Lost Millennia, Cover1, Tehran: Toos Publications. [In Persian] saadat, yoosef (2019) Etymology of Kaveh name, Tehran: Blog of language in the field of historical linguistics, especially Iranian languages. [In Persian] Sartre, Jean-Paul (1972) Satan and God, Trans. Abolhasan Najafi, Tehran: nil Publications. [In Persian] Sattari, Jalal (2006) The World of Mythology, Persian myth, Tehran: Markaz Publication. [In Persian] Shamloo, Ahmad (2002) Alley book, Cover1, Tehran: Maziar Publications. [In Persian] Shepherd, Ravana and Rupert (2014) A thousand symbols, Trans. Azadeh Bidarbakht and Nastaran Lavasani, Tehran: Ney Publication. [In Persian] Tafazzoli, Ahmad (2001) Paradise of Wisdom, Tehran: Toos Publications. [In Persian] Talaei, Hassan (2018) Iron Age of Iran, Tehran: Samt Publications. [In Persian] Vermarzen, Martin (2001) Mithraism, Trans. Bozorg Naderzad, Tehran: Cheshmeh Publication. [In Persian]