بررسی سبکی و محتوایی مثنوی «آلات جنگ» سرودۀ میرزا محمدطاهر قزوینی
محورهای موضوعی : حماسی (با ویژگی ادبی و هنری)
محمدحسین تشکری بافقی
1
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران.)
فاطمه غفوری مهدی آباد
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران.)
پوران یوسفی پور کرمانی
3
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران.)
کلید واژه: مثنوی, سبک‌شناسی, آلات جنگ, میرزا محمدطاهر قزوینی, تحلیل محتوایی,
چکیده مقاله :
مثنوی آلات جنگ سرودۀ میرزا محمدطاهر قزوینی، از آثار منظوم و ارزشمند قرن یازدهم و اوایل دوازدهم هجری است. این اثر دارای 800 بیت می‌باشد و در قالب مثنوی سروده شده است. در این پژوهش بر اساس روش توصیفی – تحلیلی ، ضمن معرفی مختصری از نویسنده و معرّفی اثر ارزشمندش به بررسی مختصّات سبک شناسانۀ این اثر پرداخته شده است. قزوینی در این کتاب سعی دارد در قالب کلامی موزون و منظوم و با بهره گیری از صورخیال و صناعات شعری به معرّفی آلات و ادوات جنگی عهد صفوی بپردازد. شاعر برای غنی کردن اشعار و اندیشه های خود از تلمیحات و اشارات تاریخی بهره جسته است. نکتۀ قابل توجّه این است که در تصویرسازی و تصویرآفرینی با جنگ ابزارها در مثنوی وصف آلات جنگ، میرزا محمد طاهر وحید قزوینی، متأثر از دورۀ صفویه بوده و این اثر از نخستین دیوان‌هایی است که آلات و ابزارهای جنگی جدید، مانند تفنگ و سلاح‌های آتشین را به تصویر کشیده است. وحید قزوینی بارها در کتاب خود به داستان‌ها، روایات دینی، حوادث تاریخی و اسلامی و شخصیت‌های بزرگواری چون پیامبر اکرم (ص) و علی (ع) پرداخته و در کنار این مباحث، آشنایی خوبی نیز به ادبیّات فارسی و عربی دارد و به این داستان‌ها و شخصیت‌ها گاه اشاره می‌کند. بررسی سطوح فکری، زبانی و ادبی این اثر بی شک مسیر شناخت از تفکر و رویّۀ علمی و ادبی این شاعر را برای علاقه‌مندان و پژوهشگران هموارتر می‌کند.
Mirza Mohammad Taher Qazvini’s Weapons of War is one of the most valuable and poetic works of the 11th and early 12th centuries AH. This work includes 800 lines and is composed in the form of Masnavi. In this research, while briefly introducing the author and his valuable work, the stylistic coordinates of this work have been studied. This research has been done based on a descriptive-analytical method. The poet has used historical allusions and hints to enrich his poems and thoughts. It is noteworthy that Mirza Mohammad Tahir Vahid Qazvini was influenced by the Safavid period in his illustration and depiction of war tools in Masnavi Weapons of War and this work is one of the first instances to use new weapons tools such as pistols and weapons and guns. In his book, Vahid Qazvini has repeatedly dealt with stories, religious narrations, historical and Islamic events, and great personalities such as the Holy Prophet (PBUH) and Imam Ali (AS). In addition to these topics, he is well acquainted with Persian and Arabic literature and refers to stories and characters. The study of intellectual, linguistic and literary levels of this work undoubtedly paves the way for the knowledge and thinking of the poet's scientific and literary practice for those who are interested as well as the researchers.
کتاب‌ها
قرآن کریم. خانلری، پرویز (1389) وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
خیریه، بهروز (1387) شیوه‌های ارسال پیام در حماسه‌های ایرانی، تهران: انتشارات فرهنگ مکتوب.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368) موسیقی شعر، تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370) صورخیال، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس (1376) نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
شمیسا، سیروس (1389) کلیّات سبک‌شناسی، تهران: فردوس.
صفوی، کوروش (1380) زبانشناسی و ادبیات، تهران: سوره.
کزازی، میرجلال‌الدین (1373) زیباشناسی سخن پارسی: بدیع، تهران: نشر مرکز.
متحدین، ژاله (1374) تکرار و ارزش صور بلاغی آن، مشهد: دانشگاه فردوسی.
مولوی، جلال‌الدین (1390) مثنوی، شرح کریم زمانی، تهران: امیرکبیر.
وحید قزوینی، محمدطاهر (1380) مثنوی «آلات جنگ»، در گنجینۀ بهارستان، چاپ فاطمه اخوان‌فرد، تهران: مرکز اسناد.
وردانک، پیتر (1393) مبانی سبک‌شناسی، ترجمۀ محمد غفاری، تهران: نشر‌نی.
همایی، جلال‌الدین (1379) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: نشر نی.
مقالات
بخردی، پروین، شمیسا، سیروس، مدرس‌زاده، عبدالرضا. (1400). سبک شناسی شهرآشوب های مسعود سعد سلمان. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 13(49)، 209-237. doi: 10.30495/dk.2021.686460.
جدیدالاسلامی، حبیب، صفائی کشته‌گر، نسرین. (1390). موسیقی بیرونی دیوان بیدل دهلوی. مطالعات شبه قاره، 3(6)، 65-88. doi: 10.22111/jsr.2011.417.
_||_Books
The Holy Quran. Kheirieh, Behrooz (2008) Methods of Sending Messages in Iranian Epics, Tehran: Farhang Maktoob Publications.
Homayi, Jalaluddin (2000) Rhetoric Techniques and Literary Crafts, Tehran: Ney Publishing.
Kazazi, Mir Jalaluddin (1995) A New Look at Figures of Speech, Tehran: Markaz Publishing.
Khanlari, Parviz (2010) Rhythm in Persian Poetry, Tehran: Iranian Culture Foundation.
Molavi, Jalaluddin (2012) Masnavi, Sharh Karim Zamani, Tehran: Amirkabir.
Motahedin, Jaleh (1996) Repetition and the Value of its Rhetorical Forms, Mashhad: Ferdowsi University.
Safavid, Cyrus (2001) Linguistics and Literature, Tehran: Sura.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1989) Poetry Music, Tehran: Agah.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2001) Figures of Thought, Tehran: Agah.
Shamisa, Sirus (1997) A New Look at Figures of Speech, Tehran: Ferdows.
Shamisa, Sirus (2010) Generalities of Stylistics, Tehran: Ferdows.
Vahid Qazvini, Mohammad Taher (2001) Kandahar Conquest, in the Treasury of Baharestan, published by Fatemeh Akhavanafard, Tehran: Documentation Center.
Vahid Qazvini, Mohammad Taher (2005) History of Abbasi World Votes, Tehran: Published by Seyed Saeed Mir Mohammad Sadegh.
Vardanak, Peter (2014) Basics of Stylistics, Trans. Mohammad Ghaffari, Tehran: published.
Articles
Bekhradi, P., Shamisa, S., Modarres Zadeh, A. R. (2021). Stylistic Analysis of Shahr-ashoubs of Mas'ud-e-Sa'd-e-Salman. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 13(49), 209-237. doi: 10.30495/dk.202 1.686460.
Jadid al-Islami, H, Safai Keshtgar, N. (2011). The External Music of Bidel Dehlavi’s Diwan. Subcontinent Researches, 3(6), 65-88. doi: 10.22111/jsr.2011.4 17.