کنش و منش شاهان اساطیری؛ الگویی تربیتی در شاهنامه و متون تاریخی
محورهای موضوعی : شاهنامه
محمدرضا حاجی آقا بابایی
1
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی)
کلید واژه: شاهنامة فردوسی, ادبیات تعلیمی, متون تاریخی, شاهان اساطیری,
چکیده مقاله :
توجه به کنش‌ها و ویژگی‌های اخلاقی شاهان اساطیری یکی از موضوعات مهم مطرح در شاهنامه و متون تاریخی است. پدیدآورندگان این متون کوشیده‌اند پادشاهان را الگوهای برتر رفتاری معرفی کنند تا بتوانند از این طریق اندکی از تندی رفتار حاکمان روزگار خویش بکاهند و ایشان را به‌گونه‌ای غیرمستقیم آموزش دهند؛ یا با بیان شباهت میان رفتار ایشان و پادشاهان اساطیری، جایگاه والایی برای حاکمان روزگار خود پدید آورند و از مزایای بیشتری بهره‌مند شوند. با بررسی متن‌های تاریخی می‌بینیم که تاریخ‌نگاران، روزگاران گذشته را دورانی مطلوب و به‌دور از هرگونه زشتی و ناروایی پنداشته‌اند؛ ازاین‌رو درپی ارائة الگویی مثالی و تقلیدپذیر از اخلاق و رفتار پادشاهان اساطیری برآمده‌اند؛ الگویی که اگر دیگر حاکمان از آن پیروی کنند، جامعه‌ای آرمانی شکل می‌گیرد. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، بخش اساطیری شاهنامه و برخی متون تاریخی بررسی می‌شود که به زندگی شاهان اساطیری پرداخته‌اند. بیشتر مطالبی که در این آثار دربارة پادشاهان اساطیری و رفتار ایشان بیان شده است، مربوط‌به رفتار مهربانانة ایشان با زیردستان و تأکید ویژه بر عدالت‌گستری و جلوگیری از ستم بر مردمان است. توجه به دینداری پادشاهان و نقش ایشان در هدایت مردمان به‌سوی جامعه‌ای آرمانی نیز اهمیت بارزی در این متون دارد؛ جامعه‌ای که در آن از ظلم و ستم خبری نیست و مردم در آرامش و آسایش به سر می‌برند.
Paying attention to the actions and moral characteristics of mythical kings is one of the important issues raised in Shahnameh and historical texts. The authors of these texts have tried to introduce the kings as superior models of behavior so that they could reduce the severity of the behavior of the rulers of their time and teach them in an indirect way; otherwise by expressing the similarity between their behavior and mythological kings, they create a high position for the rulers of their time and benefit even much better. By examining historical texts, we see that historians have considered the past as a favorable era and away from any ugliness and impropriety. Therefore, they sought to provide an exemplary and imitable model of the morals and behavior of mythical kings; a model that if other rulers follow it, an ideal society will be formed. In this research, the mythological part of the Shahnameh and some historical texts that deal with the lives of mythological kings are investigated with a descriptive-analytical method. Most of the things that have been expressed in these works about the mythical kings and their behavior are related to their kind treatment with their subordinates and special emphasis on spreading justice and preventing oppression of the people. Paying attention to the religiosity of the kings and their role in guiding the people towards an ideal society is also very important in these texts. In fact, a society in which there is no oppression and people live in peace and comfort.
_||_