رسالة فی العشق: ارزیابی تصحیح‌ها و پژوهش‌های آن بر اساس نسخه‌های جدید

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استادیار گروه فلسفه مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران.

چکیده

در این نوشتار تصحیح‌ها و پژوهش‌هایی دربارة ‌رسالةفی‌العشق با رویکردی انتقادی ارزیابی ‌شده ‌است. اهمیت این رساله به سبب تبیین عشق از منظر فلسفی و بر مبنای فکر ارسطویی است. پیش از این اثر، رساله‌هایی دربارة عشق به شیوة فلسفی از افلاطون و فلوطین و إخوان الصفاء نیز نشر یافته که از لحاظ محتوایی با تعاریف و تقسیم‌بندی‌های ابن‌سینا از عشق متفاوت است. پس از ارزیابی تصحیح‌ها، نسخه‌هایی که مبنای هر تصحیح بود، بررسی شد. نقصان‌های هر پژوهشی که دربارة این رساله بود، بدین صورت ارزیابی ‌شد: الف) عبارات نخستینِ پنج تصحیح‌ و ضبط مقبول مصححان که در فهم ما از رساله تأثیری به‌سزا دارد: واژه‌های الحیّة، المغذیة، المدبَّرة و المنبعث، به‌جای واژه‌های الحسیة، المعدنیة، المدبِّرة و المنیلة؛ ب) بررسی شمار گوناگون نسخه‌های موجود در کتابخانه‌های ایران(بر اساس گزارش فنخا 45؛ و دنا ـ ویراست دوم ـ 54 نسخه) و کتابخانه‌های خارج از ایران(37 نسخه) در تصحیح علمی اهمیت دارد، درحالی‌که مصححان در روزگار خود به نسخه‌هایی که صرفاً در ناحیة جغرافیایی آنها نزدیک بدانها بوده ‌است(تنها 11 نسخه خارج از کتابخانه‌های ایران) استناد کرده‌اند؛ ج) انتخاب نسخۀ اصل و طبقه‌بندی نسخه‌‌های هم‌خانواده در تصحیح علمی رساله مهم است. منظور از شیوة ارزیابی با رویکردی انتقادی، بررسی جنبه‌های صوری و محتوایی تصحیح‌های چاپی است که در تحلیل فلسفی رساله نقشی تعیین کننده دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Treatise of Love Evaluating the Textual Criticisms and the Relevant Studies Based on The New Manuscripts

نویسندگان [English]

  • sina mashayekhi 1
  • MohammadJavad Esmaeili 2
1 PhD student in philosophy, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Associate professor, Philosophy Department, iranian Research Institute of Philosophy, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This paper evaluates editions and studies concerning the Risālah fī al-'ishq. The importance of this treatise is due to the explanation of love from a philosophical approach based on Aristotelian thought. Before Ibn Sina, there were treatises on love in a philosophical way by Plato, Plotinus, and the Ikhwân al-Safâ’ (the Brethren of Purity), which is conceptually different from what Ibn Sina discussed in his work. In this paper, first, the editions have been evaluated and then the manuscripts that were the basis of either of the editions, in accordance with more than thirty older versions, have been analyzed. Then, in order to show the research gaps about this treatise, the related researches were also analyzed. In this evaluation, it was found that: A) The analysis of the initial sentences of the five editions made from this treatise showed that: the choice of the words "al-Hayyah"(Live), "Al-Muqziyyah" (Feeder), "Al-Mudabberah" (Aforethought) and "al-Munba'eth" (Emitted), instead of the words "al-Hessiah" (Sensual), "al-Ma'dniyah", (Inorganic) "al-Mudabberah" (designer) and "al-Monilah" (Destiner) changes the understanding of the meanings of the treatise, B) For better edition, the manuscripts available in Iranian libraries (according to Fankha 45mss; and Dena - second edition - 54 mss) and libraries outside Iran (37 mss) are important in scientific correction, while the correctors in their time relied on manuscripts that were close only in their geographical area. C) The choice of the original manuscript and the classification of the co-rooted manuscripts are important in the scientific correction of the treatise. Critical evaluation method means examining the formal and content aspects of print editions which is decisive in the philosophical analysis of the treatise.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Critical evaluation
  • Risālah fī al-'ishq
  • Codicology

مراجع

ابن ابی‌اصیبعه، احمد بن قاسم(2001م)، عیون الأنباء فی طبقات الأطباء، محقق عامر نجار، القاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله(1413هـ)، الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه نصرالدین طوسی، بیروت، نعمان.
ــــــــــــــ(1989م)، تسع رسائل فی الحکمه والطبیعیات، القاهره، دار العرب للبستانی.
ــــــــــــــ(1983م)، التفسیر القرآنی و اللغة الصوفیة فی فلسفة ابن‌سینا، تحقیق حسن عاصی، بیروت، المؤسسه الجامعیه للدراسات و النشر و التوزیع.
ــــــــــــــ(1425هـ)، جامع البدائع، تحقیق محمدحسن محمدحسن ابراهیم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
ــــــــــــــ(1335)، جامع البدائع، تعلیق محی‌الدین صبری الکردی الکانی مشکانی السنندجی. القاهره، چاپخانۀ السعاده.
ــــــــــــــ(1393)، جامع البدایع، با کوشش یوسف باباپور، تهران، انتشارات سفیر اردهال.
ــــــــــــــ(1400هـ)، رسائل ابن‌سینا، استانبول، جامعه استانبول.
ــــــــــــــ(1953م)، رسائل ابن‌سینا، عنی بنشره حلمی ضیاء اولکن و احمد آتش، استانبول، جامعه استانبول.
ــــــــــــــ(2005م)، ‌رسالةفی‌العشق، شرح‌ و تحقیق‌ حسین‌ الصدیق‌، راویه‌ جا‌موس، دمشق، دارالفکر.
ــــــــــــــ(904هـ) ، ‌رسالةفی‌العشق، کتابخانه ‌موزۀ ملک، نسخه شماره3/4641.
ــــــــــــــ(1319)، رسالۀ عشق، ترجمه محمد مشکات، تهران، کلاله خاور.
ــــــــــــــ(1404هـ)، الشفاء ـ الهیات، مصحح ابراهیم مدکور، قم، انتشارات کتابخانه‌آیت‌الله مرعشی نجفی.
ــــــــــــــ(1405هـ)، طبیعیات الشفاء، مصحح ابراهیم مدکور، قم، انتشارات کتابخانه‌آیت‌الله مرعشی نجفی.
درایتی، مصطفی(1391)، فهرستگان نسخه‌های خطی ایران(فنخا)، تهران، سازمان اسناد کتابخانه ‌ملی، ج22، ص656ـ659
ــــــــــــــ(1385)، فهرستواره دست‌نوشت‌های ایران(دنا)، مشهد، مؤسسه فرهنگی پژوهشی الجواد. ویراست اول، ج7، ص512ـ514.
ــــــــــــــ(1399)، فهرستواره دست‌نوشت‌های ایران(دنا)، مشهد، مؤسسه فرهنگی پژوهشی الجواد. ویراست دوم، ج12، ص601ـ603.
روان‌فرهادی، عبدالغفور و سمندر غوریانی، عبدالله(1359)، ابن‌سینا و عرفان با رسالة فی ماهیة العشق، با کوشش حسین فرهمند، کابل، آکادمی علوم افغانستان.
صدیقیان، مهین‌دخت و خانلری، پرویز(1383)، ویژگیهای نحوی زبان فارسی در نثر قرن‌ پنجم و ششم هجری، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
قنواتی، جورج شحاته(1950م)، مؤلفات ابن‌سینا، القاهره، دارالمعارف بمصر.
مهدوی، یحیی(1333)، فهرست نسخه‌های مصنفات ابن‌سینا، تهران، انتشارات دانشگاه‌ تهران.
نعسانی حلبی، محمد(1389)، نصوص الکلم علی کتاب فصول الحکم، به کوشش علی اوجبی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
 
Anwar, Etin(2003), Ibn Sīnā's Philosophical Theology of Love: A Study of the Risālah fī al-'Ishq, Islamic Studies, 42(2), p.331-345.
Bell, J(1986), Avicenna's Treatise on Love and the Non-Philosophical Muslim Tradition, in: Der Islam, 63(86).p.73-89
Brockelmann, Carl(2018), History of the Arabic Written Tradition, Supplement Volume 1, Translated by Joep Lameer, Leiden, Boston, Brill.
Ergin, Osman(1956), ibni sina bibliografyasi, İstanbul, Osman Yalçın Matbaası.
Gohlman, W.E.(1974), the life of Ibn Sina, a critical edition and annotated translation, Albany, State Univerdity of New York Press.
Grunebaum, G. E. von(1952), “Avicenna's Risâla fîʾl-ʿišq and Courtly Love”, Journal of Near Eastern Studies 11, no. 4 (Oct).
Gutas, Dimitri(2014), Avicenna and the Aristotelian TraditionIntroduction to Reading Avicenna's Philosophical Works, Leiden, Boston, Brill
Ibn Sina (Avicena) (1945), “Risalah fi’l- ‘ishq” (A Treatise on Love), transl. Emil L.Frankenheim, In: Mediaeval Studies, vol. 7. [S. l.]: [s. n.].Ibn Sina (Avicena). “Risalah fi’l- ‘ishq”. In: Islamic Philosophy Online. Online, 2014. Internet, http://www.muslimphilosophy.com
Janssens, Jules L(1991), An Annotated Bibliography on Ibn Sina (1979-1989), Louvain, Leuven University Press
Mehren M. A. F(1894), Traités mystiques d'abou Ali al-Hosain b. Abdallah b. Sina ou d'Avicenne, 4 vv., Leiden (3): Traité sur l'amour (R. fi 'l-'išq).
Rundgren, Frithiof(1978), “Avicenna on Love: Studies in the Risāla fī māhiyyat alʿishq“, I. Orientalia. Suecana, 27-8, p.42-62.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 24، شماره 64
مهر 1399
صفحه 47-75

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار