نقش بدن در پیدایش ادراکات عقلی از منظر ابن سینا و ملاصدرا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده علوم اسلامی رضوی. بنیاد پژوهش های اسلامی . مشهد. ایران.

2 استادیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام دانشگاه باقر العلوم (ع)، قم، ایران.

چکیده

تعقل یکی از مهم­ترین ویژگی‌های انسان است و به همین جهت، بحث دربارۀ ادراکات عقلی و کیفیت پیدایش آن­ها اهمیت بسیار دارد. ابن‌سینا پیدایش مفاهیم عقلی را حاصل تقشیر صور جزئی و اتصال با عقل فعال می­ داند؛ ولی ملاصدرا تعقل را حاصل مشاهدۀ ارباب انواع و اتحاد با حقایق عقلی قلمداد می­ کند. ازمنظر هردو فیلسوف، قوۀ عاقله و صور عقلی در اصل وجودشان مجرد از ماده و مستقل از آلات و قوای بدنی هستند و به همین جهت، تعقل به خودی خود، نیازمند جسم نیست؛ اما نفس به­ جهت تعلقی که بر بدن دارد، در تعقل، نیازمند به بدن و آلات منطبعه در آن است. بدن و قوای بدنی در پیدایش ادراکات عقلی همچون علل اعدادی عمل می‌کنند؛ با این تفاوت که طبق دیدگاه ابن‌سینا در ثنویت بدن و نفس، بدن به­ عنوان موجودی مجزا از نفس، زمینه را برای رشد و فعلیت آن فراهم می‌کند؛ اما براساس نظر ملاصدرا در اتحاد نفس و بدن، مرتبه‌ای از مراتب انسان، زمینه را برای رشد مرتبۀ دیگر فراهم می‌آورد. در این مقاله، به تبیین نقش اعدادی بدن و چگونگی زمینه‌سازی آن در پیدایش ادراکات عقلی، و مقایسه و بررسی دیدگاه ­های ابن‌سینا و ملاصدرا در این حوزه می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Role of the Body in the Emergence of Rational Perceptions According to Ibn Sina and Mulla Sadra

نویسندگان [English]

  • mohammad mahdi kamali 1
  • AHMAD SHAHGOLI 2
  • javad parsaee 3
1 Assistant Professor of the Islamic Research Foundation of Astan Quds Razavi, Mashhad, Iran.
2 Assistant Professor of the Institute of Philosophy and Hekmat of Iran, Tehran, Iran.
3 Ph.D student in philosophy and Theology, Baqir al-Olum University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Intellection is one of the most important characteristics of human beings. Therefore, discussing rational perceptions and the quality of their emergence is of great significance. Ibn Sina attributes the emergence of rational concepts to the generalization of partial perceptions and connection with the active intellect. In comparison, Mulla Sadra considers intellection as the result of observing the lords of types and being united with rational truths. According to both philosophers, the power of reason and rational perceptions are immaterial and independent of physical faculties. Hence, intellection does not inherently require the body. But due to the fact that the soul belongs to the body, it needs the body and its tools for reasoning. The body and physical faculties act as the underlying causes for the emergence of rational perceptions. On the one hand, according to Ibn Sina’s duality of soul and body, the body is a separate being from the soul that provides the conditions for the perfection and actuality of the soul. On the other hand, according to Mulla Sadra, soul and body are united and thus are different, intense degrees of a single whole. Therefore, a degree would provide conditions for the perfection of another. In this article, we explore the role of the body in the emergence of rational perceptions and compare the views of Ibn Sina and Mulla Sadra on the issue.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rational perceptions
  • Active intellect
  • Union between the knower and the known
  • Body
  • Ibn Sina
  • Mulla Sadra

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد (چاپ ‌1). تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامى.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1371). المباحثات (چاپ 1). قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). الإشارات و التنبیهات (چاپ 1). قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة (چاپ 2). تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1400). رسائل ابن سینا. قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-الف). الإلهیات من کتاب الشفاء (سعید زاید، محقق). قم: مکتبة آیةالله المرعشی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-ب). التعلیقات. قم: مکتب الاعلام الإسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1405ق). الشفاء: المنطق. قم: مرعشى نجفى.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1417ق). النفس من کتاب الشفاء (حسن حسن­زادۀ آملى، محقق) (چاپ 1). قم: مکتب الاعلام الإسلامى.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1418ق). الإلهیات من کتاب الشفاء (حسن حسن­زادۀ آملى، محقق) (چاپ 1). قم: مکتب الاعلام الإسلامی.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1953م). رسائل ابن سینا 2. استانبول: دانشکدۀ ادبیات استانبول.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد (چاپ 1). تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران.
 صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1360). اسرار الآیات (محمد خواجوى، محقق) (چاپ 1). تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفۀ اسلامی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح الغیب (چاپ 1). تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگى.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم (چاپ 2). قم: بیدار.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1417ق). الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة (چاپ 1). بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1422ق). شرح هدایة اثیریة (چاپ 1). بیروت: مؤسسة تاریخ عربی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة (چاپ 3). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (بی‌تا). الحاشیة على إلهیات الشفاء (چاپ 1). قم: بیدار.
طباطبایی، سید محمدحسین (1981م). تعلیقات اسفار (چاپ 3). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار