وضعیت اضطراری ناشی از بحران کرونا در کشورهای لبنان و مصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق عمومی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی و حقوق عمومی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

چکیده

با ایجاد بحران بیماری کرونا (کووید-19)، بسیاری از نظام‌های حقوقیِ کشورها با قید ضرورت و اضطرار به تنظیم امور پرداختند و نظامی که جهت مواجهه با این بحران ـ همانند سایر بحران‌ها ـ به‌کار گرفته شد، نظام وضعیت اضطراری (حاله الطواری) بود، که از ویژگی‌هایی همچون: استثنائی بودن، ضروری بودن و اعطای صلاحیت‌های فراقانونِ عادی برخوردار است. در این میان تجربه برخی کشور‌ها در داشتن ساختارِ قانونی و جزئی در این زمینه ازجمله مقام ایجادکننده و خاتمه‌بخش به این نظام استثنائی، شرایط ایجاد و آثار تدابیر اتخاذشده در مدت استقرار آن، می‌تواند برای کشور ما که در این زمینه قانون موضوعه معینی ندارد مفید فایده باشد. در این مورد با توجه به تجربه‌ زیستی کشورهای لبنان و مصر و همچنین تفاوت در نوع نظامِ وضعیت اضطراریشان، این دو کشور جهت مطالعه و بررسی انتخاب شدند. تحقیق پیش رو با مطالعه توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، به دنبال این است که وضعیت اضطراری ناشی از بحران کرونا را در کشورهای لبنان و مصر مورد مطالعه قرار داده و به این سؤال پاسخ دهد که «وضعیت اضطراری ناشی از کرونا در این کشورها دارای چه اقتضائاتی بوده (مقامات ایجادکننده و خاتمه‌دهنده، شرایط و اسباب ایجاد، محدودیت‌های ایجاد شده) و آیا می‌توان اسلوب کشورهای مورد نظر را در نظام حقوقی ایران مورد توجه قرار داد؟» که در نهایت پس از مطالعه تحلیلی نظام وضعیت فوق‌العاده این کشورها ـ ذیل بررسی قواعد و قوانینی همچون «قانون حاله الطواری» یا «قانون الدفاع المدنی» ـ تحقیق حاضر از این طریق دست به ارائه راهکاری در مورد نظام وضعیت اضطراری در نظم حقوقی ایران زده، که با توجه به نبود قانونی در این زمینه ـ علی‌رغم وجود اصل (79) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در این باره ـ لزومِ ساختاری این چنین احساس می‌شود.

کلیدواژه‌ها

  1. کتابنامه‌

    1. اختیارات و وظایف استانداران، مصوب 1339.
    2. القانون 162 لسنة 1958 المعروف بقانون الطوارئ.
    3. المرسوم الاشتراعی رقم 27 الصادر فی 1953.
    4. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
    5. قانون اساسی جمهوری عربی مصر.
    6. قانون اساسی جمهوری لبنان.
    7. قانون الدفاع الوطنی الصادر فی 1983.
    8. احسان‌فر، احمد (1399). ابعاد فقهی و حقوقی بیماری‌های واگیرِ خطرناک و سریع‌الانتشار (کرونا) از منظر قاعده وجوب دفع ضرر محتمل. حقوق اسلامی، (64)، صص. 224-255.
    9. پروین، خیراله (1386). بررسی نظام حقوقی لبنان. حقوق اساسی، (8)، صص. 75-99.
    10. شکر، زهیر (2008م). الوسیط فی القانون الدستوری اللبنانی. 2 مجلدات.
    11. غمامی، سید محمدمهدی (1396). حقوق عمومی تطبیقی لبنان. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
    12. غمامی، سید محمدمهدی و آقایی طوق، مسلم (1391). تحول حقوق و آزادی‌های شهروندی در مصر مبتنی بر قانون اساسی 2102 میلادی. بررسی‌های حقوق عمومی، (1)، صص. 1-22.
    13. فغان‌نژاد، سعدالله و نوری، مهدی (1391). بررسی حقوق شهروندی در وضعیت بحران، مطالعه تطبیقی حقوق ایران، فرانسه و آمریکا. مدیریت بحران، (1)، صص. 69-81.
    14. قنواتی، جلیل و فتحی، بدیع (1399). مطالعه تطبیقی تأثیر کرونا ویروس (کووید-19) بر تعهدات. حقوق اسلامی، (17)، صص. 154-199.
    15. کرمی، حامد و محبی، داود (1395). ماهیت‌شناسی الگوهای پاسخ به وضعیت‌های اضطراری با تأکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. آفاق امنیت، (28)، صص. 67-98.
    16. لمباردی.ب، کلارک و رضایی، حسن (1381). اسلام و حقوق اساسی در مصر. راهبرد، (24)، صص. 271-304.
    17. حبیب‌نژاد، احمد (1399). رجوع شود به: http://vasael.ir/fa/news/16322
    18. عبدالله حامد (2020م). رجوع شود به:

    https://www.aljazeera.net/news/humanrights/2020/5/12

    1. «states_emergency». رجوع شود به:

    https://www.files.ethz.ch/isn/14131/backgrounder_02_states_emergency.pd

    1. مطلب منتظر شده در پایگاه اینترنتی عربی اسکای نیوز، رجوع شود به:

    https://www.skynewsarabia.com/middle-east/1338718%D9%84%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%87%D8%A9-%D9%81%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%B3-%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7-%D9%85%D8%B5%D8%B1-%D8%AA%D9%82%D8%B1-%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D9%8A%D9%84-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D9%94

    1. اللحام، وسام (2020م). رجوع شود به:

    https://www.al-akhbar.com/Community/285742/