مطالعات اقتصاد اسلامی

مبانی نهادی حکمرانی عادلانۀ مالیاتی؛ رویکردی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

مالیات‌ستانی ضمن تأثیرگذاری بر انتخاب‌های افراد جامعه، تعیین‌گر نوع رابطۀ دولت با مردم و تا حدی کیفیت رابطه افراد جامعه با یکدیگر است. ازجمله دستورکارهای سیاست‌گذاری اقتصادی، توجه به ابعاد و مشخصات یک حکمرانی مالیاتی مطلوب یا عادلانه است. هدف این مقاله استخراج مشخصات یک نظام عادلانه مالیاتی است؛ بر این اساس سوال این پژوهش بدین شرح است که «از منظری اسلامی، یک حکمرانی عادلانه مالیاتی از چه مبانی نهادی یا قواعدی برخوردار است؟» این تحقیق از نوع اکتشافی بوده و به شکل پیشینی واجد فرضیاتی در باب مشخصات یک حکمرانی عادلانه مالیاتی نیست؛ بدین منظور با تمرکز بر سۀ مؤلفۀ اصلی در یک فضای حکمرانی و نیز سه کارکرد اصلی مالیات، جغرافیای «حکمرانی مالیاتی» را مورد دقت قرار داده‌ایم. سپس بر اساس درک خویش از عدالت اسلامی، قواعد لازم‌الرعایه در هر یک از نُه بخش ساختار حکمرانی مالیاتی تصریح گردید. نتیجۀ نهایی این مطالعه، پانزده قاعده ناظر به ابعاد و سطوح مختلف ساختار حکمرانی مالیاتی در نه بخش پیش‌گفته است؛ این اصول می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای اصلاح یا ارزیابی یک نظام مالیاتی از یک منظر اسلامی در باب عدالت مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Institutional Foundations of Just Tax Governance; An Islamic Approach

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Rezaei
  • Mahdi movahedi beknazar

Assistant Professor, Faculty Of Humanities, Shahed University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Taxation, while influencing the choices of individuals in society, determines the type of government relations with the people and to some extent the quality of the relationship of individuals in society. One of the agendas of economic policymaking is to pay attention to the dimensions and characteristics of desirable or fair tax governance. The purpose of this article is to extract the characteristics of a fair tax system; Accordingly, the question of this research is: "From an Islamic approach, what are the institutional principles or rules of a fair tax governance?" This research is exploratory and does not have a priori assumptions about the characteristics of a fair tax administration; To this end, by focusing on the three main components of governance as well as the three main functions of taxation, we have considered the area of "tax governance". Then, based on our understanding of Islamic justice, the rules that govern each of the nine sections of the tax governance structure. The final result of this study is fifteen rules that govern the various dimensions and levels of the tax governance structure; These rules can be used as a basis for reforming or evaluating a tax system from an Islamic just perspective.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Finance
  • Tax Justice
  • Tax Governance
  • Islamic Economics
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
حسینی, سیدرضا. 1389. “تحلیل کنز از دیدگاه فقه و اقتصاد.” معرفت اقتصادی 1 (1): 83–111.
علم الهدی, سیدسجاد. 1395. “تحلیلی از شاخص های نظام مالیات اسلامی به عنوان الگوی هدف برای نظام مالیاتی ایران.” اقتصاد تطبیقی 3 (2): 95–109.
کلینی, محمد بن یعقوب. 1387. الکافی. م. درایتی. الکافی (دارالحدیث) 2. قم - ایران: مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث. سازمان چاپ و نشر.
گروینوگن, جان, آنتون اسپیتهوون, و آنت ون دن برگ. 1391. مقدمه ای بر اقتصاد نهادگرا. تهران: مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی. ترجمه اصلان قودجانی.
ماسگریو, ریچارد, و پگی ماسگریو. 1384. مالیه عمومی در تئوری و عمل: جلد اول، تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور. ترجمه مسعود محمدی و یدالله ابراهیمی فر.
محبی, داود, و اعظم طالب نجف آبادی. 1397. “حقوق پرداخت کنندگان مالیات، مطالعه تطبیقی در آموزه های نهج البلاغه و نظام حقوق مالیاتی ایران.” حقوق بشر اسلامی 7 (15): 75–93.
محمدی‌کیا, طیبه. 1386. “مفهوم نبی و جایگاه آن در فلسفه سیاسی ابن‌سینا.” فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی 10 (37): 141–70.
محمودی گلپایگانی, سیدمحمد. 1389. “تحلیل فقهی احکام کنز.” فقه و مبانی حقوق اسلامی 43 (2): 119–43.
مروتی, سهراب, و فرشته دارابی. 1392. “بررسی فرایند عدالت مالیاتی در نهج‌‌البلاغه.”، پژوهشنامه علوی، 4 (7): 105–24.
منتظری, حسینعلی. بیتا. مبانی فقهی حکومت اسلامی. ج 7. قم: کیهان. ترجمه محمد صلواتی.
منتظری مقدم, حامد. 1389. “شیوه های تقسیم بیت المال در صدر اسلام.” معرفت اقتصادی 1 (2): 137–69.
نصیری اقدم, ع. 1398. طراحی الگوی مناسب مالیات بر درآمد اشخاص و شبیه سازی آثار درآمدی و توزیعی آن: طرح پژوهشی. سازمان امور مالیاتی کشور.
Al Shami, Abdulla, and Katherine Bullock. 2019. “Islamic Perspectives on Basic Income.” The American Journal of Islamic Social Sciences 36 (1): 29–52.
Alam-o-hoda, Sajad. 2017. “An Analysis of the Indicators of the Islamic Tax System as Target Pattern for Tax System of Iran”. Journal of Iranian Economic Issues, 3(2), 95-109
Avi-Yonah, Reuven S. 2006. “The Three Goals of Taxation.” Tax Law Review 60.
Basnukayev, Musa, Lyudmila Popova, Boris Maslov, Irina Sugarova, and Ismail Batayev. 2020. “The Controlling Function Paradigm for Tax Authorities.” 140–44. European Proceedings of Social and Behavioural Sciences: European Publisher.
Cvrlje, Dajana. 2015. “Tax Literacy as an Instrument of Combating and Overcoming Tax System Complexity, Low Tax Morale and Tax Non-Compliance.” The Macrotheme Review 4 (3): 156–67.
Gribnau, Hans J.L.M., and Ave-Geidi Jallai. 2017. “Good Tax Governance: A Matter of Moral Responsibility and Transparency.” Nordic Tax Journal 2017 (1): 70–88. https://doi.org/10.1515/ntaxj-2017-0005.
Groenewegen, John, Antoon Spithoven and Annette Van den Berg (2012). Institutional Economics: An Introduction, Translated by Aslaan Qoodjani, Trhran: Majlis Research Center(in Persian)
Hosseini, Seyyed Reza. “Jurisprudential and Economic Analysis of the Concept of Kanz”, Islamic Economic Knowledge, 1(1), 83-111.
Kaufmann, Daniel, Aart Kraay, and Massimo Mastruzzi. 2011. “The Worldwide Governance Indicators: Methodology and Analytical Issues.” Hague Journal on the Rule of Law 3 (02): 220–46. https://doi.org/10.1017/S1876404511200046.
Kiser, Edgar, and Steven M. Karceski. 2017. “Political Economy of Taxation.” Annu. Rev. Polit. Sci. 20 (1): 75–92. https://doi.org/10.1146/annurev-polisci-052615-025442.
Krahmann, Elke. 2003. “Conceptualizing Security Governance.” Cooperation and Conflict 38 (1): 5–26. https://doi.org/10.1177/0010836703038001001.
Koleini, Mohammad. Al-Kafi, Qom; Dar-al-Hadith.
Mahmoudi Golpayegani, S. (2011). Islamic Jurisprudential analysis of Iktinaz. Jurisprudence the Essentials of the Islamic Law, 43(2), 119-143.
Mohammadi-Kia, T. (2007). The concept of prophet and its position in Avicenna’s political thought. Political Science, 10(Issue 37), 141-170.
Mohebbi, Dawood and Azam Taleb Najafabadi, (2018). Taxpayers Rights, Comparative Study on the Nahj al-Balaghah Teachings and the Iranian Tax System. Jornal of Eslamic Human Rights, 7(2), 75-94.
Montazeri, Hossein Ali. Jurisprudential foundations of Islamic government. C. 7. Qom: Keihan. Translated by Mohammad Salvati.
Montazeri Moqadam, Hamed, Methods of Bayt al-māl (Treasury) Distribution During the Advent of Islam, Islamic Economic Knowledge, 1(2), 69-137.
Morrovati, S., & Darabi, F. (2013). An Investigation into the Process of Tax Justice. Imam Ali ΄s Studies, 4(7), 105-124.
Musgrave, Richard A. & Musgrave, Peggy B., Public finance in theory and practice. Vol. 1, Translated by Mohammadi anf Ebrahimifar, Tehran: PBO.
NasiriAqdam, Ali, Designing a suitable model of personal income tax and simulating its income and distribution effects, Iranian National Tax Administration.
North, Douglass C. 1990. Institutions, Institutional Change and Economic Performance. Political economy of institutions and decisions. Cambridge: Cambridge University Press.
Pomeranz, Dina. 2015. “No Taxation Without Information: Deterrence and Self-Enforcement in the Value Added Tax.” American Economic Review 105 (8): 2539–69. https://doi.org/10.1257/aer.20130393.
مطالعات اقتصاد اسلامی
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 28
فروردین 1401
صفحه 407-440