جستاری تحلیلی از مدل نظام‌سازی سازمانی مبتنی بر مناسک دینی در احادیث شیعه؛ مطالعه موردی نماز

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت سیستم، دانشگاه امام حسین علیه السلام، تهران، ایران. (نویسنده مسئول).

2 استادیار گروه مدیریت، دانشکده مدیریت، دانشگاه امام حسین علیه السلام، تهران، ایران.

چکیده

نظام‌سازی و نگاه نظام‌مند به پدیده‌های مختلف در حوزه مدیریت به یک پارادایم برای نظریه‌پردازی اندیشمندان تبدیل شده و همراستا با این پارادایم، تلاش برای تلفیق علوم انسانی و اسلامی به ویژه در عرصه مدیریت حول مفهوم نظام­سازی، به اوج خود رسیده است. لذا هدف مقاله حاضر انجام جستاری تحلیلی از مدل نظام­سازی سازمانی مبتنی بر مناسبک اسلامی با استفاده از منابع روایی می­باشد. برای برآورده ساختن این هدف، روش پژوهشی آمیخته (کیفی-کیفی-کمی) به کار گرفته شد که در مرحله اول مبتنی بر روش دلالت‌پژوهی، 232 دلالت از احادیث صلاة کتاب فروع کافی استخراج گردید. پس از آن در مرحله دوم، با تحلیل مضمون، خروجی مرحله قبل بررسی شد و 90 مضمون سازمان­دهنده شکل گرفت. در ادامه، هشت مضمون فراگیر به عنوان خروجی این مرحله به دست آمد که به عنوان ابعاد مدل نظام‌سازی سازمانی مبتنی بر مناسک دینی به حساب می­آیند. هشت بعد مذکور که نتایج پژوهش حاضر است عبارتند از: دال مرکزی (بعد اول)، هماهنگی با نظام تکوین/تشریع (بعد دوم)، غایت نظام (بعد سوم)، اصول نظام (بعد چهارم)، ساز و کارهای پایه (بعد پنجم)، عینیت و ساز و کار تبلیغ و اعلان نظام (بعد ششم)، ساز وکار پویایی نظام (بعد هفتم)، متولی نظام (بعد هشتم). در نهایت، در مرحله سوم با به کارگیری روش تحلیل ساختاری تفسیری (ISM) ارتباط اجزاء این هشت بعد تعیین گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

ابوجعفر البرقی، احمد بن محمد خالد (1394). المحاسن. قم: دارالکتب الاسلامیه. چاپ دوم.
احمدی، سید علی­اکبر؛ درویش، حسن؛ سبحانی­فر، محمدجواد و فاضلی کبریا، حامد (1393). طراحی و تبیین الگوی مفهومی شایستگی‌های منابع انسانی در نهج البلاغه با استفاده از تکنیک تحلیل مضمون و ISM. مطالعات راهبردی بسیج. ۲۳ (64). 27-56.
اکبری، محمد (1391). مروری جامع بر نظریه‌های مدیریت و سازمان. تهران: انتشارات نگاه دانش.
‏‫ ک‍ل‍ی‍ن‍ی، محمد بن یعقوب (1377)‌. اص‍ول‌ ک‍اف‍ی‌. ت‍رج‍م‍ه‌ و ش‍رح‌ ج‍واد م‍ص‍طف‍وی‌. ت‍ه‍ران‌: گ‍ل‍گ‍ش‍ت‌‏‫.
بابایی‌مجرد، حسین و رضایی‌منش، بهروز (۱۳۹۴‌). معناشناسی نظام‌سازی و روش‌شناسی کشف نظام از منابع دینی. فصلنامه قبسات. 20 (76). 159–186.
بهمنی، داود (1396). میشل فوکو و انقلاب اسلامی. تهران: دانش و پژوهش ایران.
بیدگلی، علی‌محمد (1395). بررسی کارکردهای اجتماعی مراسم دینی با تأکید بر مراسم عاشورا. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) دانشگاه تهران. تهران. ایران.
تسخیری، محمدعلی؛ حجتی، سید محمدباقر؛ حکیمی، محمدرضا و فرج‌پور، مرتضی (۱۳۸۷). نظرخواهی درباره کتاب کافی و شیخ کلینی. فصلنامه سفینه. 5 (18). 25-43.
توسلی، میترا و آزاد، ناصر (1400). بررسی سطح­بندی و مؤلفه­های نمایشگاه­های بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته با استفاده از مدل­سازی ساختاری تفسیری (ISM). فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری. 10 (39). 82-69.
جوادی، محمد و گنجعلی، اسدالله (1397). نقش و کارکردهای نیت در مدیریت اسلامی. مدیریت اسلامی. شماره دوم. 157-182.
جوکار، امیر (۱۳۹۷). پژوهشی تحلیلی در زمینه ارزشیابی کارکنان و مدیران دولت، فصلنامه مدیریت دولتی. (6).
جوکار، حامد و جمالی گندمانی، احمد (1397). واکاوی رویکردهای موجود درخصوص نظام­سازی قرآنی. نشریه پژوهش­های میان رشته­ای قرآن کریم. 9 (1). 60-45.
حجازی­فر، سعید (1396). رویکردها و منظومه پژوهشی مطالعات مدیریت اسلامی. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی. 25 (1). 57-89.
دانایی‌فرد، حسن (1395). روش‌شناسی مطالعات دلالت پژوهی در علوم اجتماعی و انسانی: بنیان‌ها، تعاریف، اهمیت، رویکردها و مراحل اجرا. فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی. 22 (86). ۷۱-۳۹.
رضاییان، علی (1391). تجزیه‌و‌تحلیل و طراحی سیستم. تهران: انشارات سمت.
رنجبران، داود (1388). عرفان‌های وارداتی فالون دافا و عرفان‌های سرخپوستی. تهران: ساحل اندیشه.
طباطبایی، حیدرعلی (1396). راهنمای عملی پژوهش کیفی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتاب علوم انسانی دانشگاه‌ها (انتشارات سمت).
عابدی‌جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخ­زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی. 5 (10). 151-198.
عبدالحسین‌زاده، یونس (1395). بررسی تطبیقی مبانی حکومت در الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت و مدل لیبرال دموکراسی. تهران: پژوهش‌های انقلاب اسلامی.
عمید، حسن (1387). فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر.
عینی­زاده، علی و عبدالحسین­زاده، یونس (1395). بررسی تطبیقی مبانی حکومت در الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت و مدل لیبرال دموکراسی. تهران: پژوهش‌های انقلاب اسلامی.
عینی­زاده، محمد و مودب سیدرضا (1396)، نظام­سازی در نگاه تفسیری آیت­الله خامنه­ای (دام ظله). نشریه مطالعات قرآن و حدیث. 11 (1). 175-153.
فرتوک­زاده، حمیدرضا و ذوالفقاریان، محمدرضا (139۰). تبیین مبانی فلسفی مطالعات پویایی‌شناسی سیستم با استفاده از رویکرد استقرایی: طبقه‌بندی پارادایمی از مدل‌‌های مطالعات پویایی‌‌شناسی سیستم. اندیشه مدیریت راهبردی. 5 (9). ۱۹۳-۱۲۵.
قبادی، علیرضا (1395). بررسی کارکردهای اجتماعی مراسم دینی با تأکید بر مراسم عاشورا. (پایان­نامه کارشناسی ارشد) دانشگاه تهران. تهران. ایران.
کاهیده، محمد و بهار، فاضل (۱۳۹۵). درآمدی بر نظریه‌های اجتماعی دین. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
کدخدایی، علی (1396). رهبری و مدیریت آموزشی(ویرایش 2). تهران: انتشارات یسطرون.
کردنائیج، اسدالله (1400). تفکر و مدیریت استراتژیک؛ تئوری و عمل. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
 محمدی‌الموتی، محمد و دانایی‌فرد، حسن (1400). رهنمودهای روش‌شناسی رئالیسم انتقادی برای پژوهش‌های مدیریت دانش: مطالعه‌ای بر اساس روش‌شناسی دلالت‌پژوهی. مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی. (۴۳) 18. 176-139.
محمدی، محمدعلی (139۸). تقویت حکومت اسلامی براساس مؤلفه‌های قرآنی در اندیشه سیاسی آیت­الله خامنه­ای. حکومت اسلامی. 24 (۲). 161-189.
مخدومی، احمد (۱۳۹۸). فهم انگاره نظام و نظام‌سازی در رویکردهای اسلامی به علم دینی. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق. تهران. ایران.
مشکانی‌سبزواری، عباسعلی و مشکانی‌سبزواری، عبدالحسین (1390). مناسبات فقه و حکومت. فصلنامه حکومت اسلامی. 16 (3). 133-162.
مفتح، اسماعیل (1397). احکام حکومتی: چرایی، چیستی، چگونگی. قم: کتاب فردا.
موسی­زاده، مسعود (1398). درآمدی بر جامعه شناسی دین و آراء جامعه شناسان بزرگ. تهران: مرکز.
‏‫میرباقری، سیدمحمدمهدی (1396‌). درآمدی بر رویکردهای فقه حکومتی. قم: تمدن نوین اسلامی. 87-50.
الویری، محسن (۱۳۸۷). گونه­شناسی انتقادی دیدگاه‌ها درباره تاریخ و چگونگی پیدایش تشیع. تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. 3 (8). 7-52.
Arnăutua E., Panc, I. (2015). Evaluation criteria for performance appraisal of faculty members. University Titu Maiorescu. Calea Vacaresti. 386 – 392.
Bentley, F. S., & Kehoe, R. R. (2020). Give them some slack—They’re trying to change! The benefits of excess cash, excess employees, and increased human capital in the strategic change context. Academy of Management Journal. 63 (1). 181-204. https://doi.org/10.5465/amj.2018.0272
King, Nigel; Horrocks, Christine (2010). Interviews in qualitative research, London. Sage.
Latham J. (2012). Sociology Of Religion, New York. 231-263
Morgeson J., Michelle H. & Leo K (2015). Sociology Of Religion. New York.
Nist, S., Brown. (2011). Stakeholders and strategic human resource development, Journal of European Industrial Training. 19 (10). 11-16.
Roth, W. J. (2005). “Effective succession planning: Ensuring Leadership Continuity and Building Talent from Within”, 4th edition. New York. American Management Association. 204-205.
Shoder, G. (2017). Empowering the faculty: Mentoring redirected and renewed ASHE-ERIC Higher Education Report (3). Washington, DC: ERIC Clearinghouse on Higher Education.
Stirling- Attride, Jennifer (2001): Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative Research. 1 (3). 385–405.
Woo, M., (2018). Faculty development: yesterday, today and tomorrow. Medical teacher. 30 (6). 555-584.
دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 31
فروردین 1401
صفحه 129-158
  • تاریخ دریافت: 26 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 26 تیر 1401
  • تاریخ پذیرش: 02 مهر 1401