اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)

طراحی الگوی تحلیل محیط متخاصم مبتنی بر اندیشه راهبردی شهید حسن باقری

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت راهبردی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

چکیده

راهبردنگاران نوع جدیدی از محیط، به نام محیط متخاصم را شناسایی کرده‌اند که از مختصات آن می‌توان به رقابت شدید، شرایط سخت و طاقت‌فرسا و کمبود فرصت‌های قابل بهره‌برداری اشاره کرد. همچنین باتوجه ‌به ظرفیت ایجاد طرحی بومی برای تحلیل محیط متخاصم ذیل مدیریت راهبردی با استفاده از تجربة غنی و منحصربه‌فرد دفاع مقدس و الگوی فرماندهان شهید در اداره آن که منبعث از فرهنگ ایرانی اسلامی بوده است، در این پژوهش سعی شده که مبتنی بر اندیشه راهبردی شهید حسن باقری الگویی برای تحلیل محیط متخاصم ایجاد شود. در این راستا، با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند قضاوتی، کتاب‌های «ملاقات در فکه»، «روزنوشت: یادداشت‌های روزانه شهید حسن باقری» و «یادداشت‌ها: مجموعه‌ یادداشت‌های شهید حسن باقری» مبنای گردآوری داده و روش تحلیل مضمون، برای تحلیل داده‌ها انتخاب گردید که در نتیجه چهار مضمون اصلی ذیل به همراه مضامین فرعی مربوط به هرکدام استخراج شدند: 1- «تجسم» با مضامین فرعی «کادرسازی»، «سازماندهی»، «تفکیک اطلاعات (دشمن - خودی - زمین)»، «مستندسازی»؛ 2- «خلق»، با مضامین فرعی «تطبیق اطلاعات روی نقشه»، «کمیته راهبری (اتاق جنگ یا گلف)»، «تجزیه‌وتحلیل یکپارچه اطلاعات»، «تحلیل منحنی شدت و ضعف رقابت»، «نقاط شکننده رقابت»؛ 3- «پافشاری و استمرار» با مضامین فرعی «ارائه طرح راهبردی»، «تصمیم‌سازی راهبردی در سطوح مختلف» و «جاری‌سازی راهبرد در سازمان»؛ 4- و در نهایت «زمینه سازمانی» با مضامین فرعی «تزریق چشم‌انداز»، «تحلیل سطوح رقابت»، «هواداری‌ها و انتظارات»، «اتحادهای استراتژیک و همکاری‌ها» و «قابلیت تبدیل نیرو به دیده‌بان و تحلیل‌گر». سپس این مضامین در قالب الگویی سه‌لایه‌ای شامل لایه روبنایی (الگوی تحلیل محیط متخاصم)، لایه میانی (زمینه سازمانی) و لایه زیربنایی (بستر محیط متخاصم) سازماندهی شدند که به‌عنوان الگوی پیشنهادی پژوهش برای تحلیل محیط متخاصم ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

احمدیان، علی‌اکبر (1393). مدل‏سازی مدیریت جهادی «با بهره‏‌گیری از بیانات مقام معظم رهبری. مجله سیاست دفاعی. 22 (87). 169-137.
امیریان، مهدی. (1395، ۱۶ اسفند)  آیت‌الله خامنه‌ای حسن باقری را کشف کرد و به مسئولین اطلاعاتی معرفی کرد، خبرگزاری میزان
https://www.mizan.news/?p=286759
باقری، مسلم و مرادی ‌رودبالی، سحر (۱۳۹۵). طراحی الگوی مدیریت منابع انسانی فرماندهان دفاع مقدس (مطالعه موردی: سیره شهید محمدابراهیم همت). مطالعات راهبردی بسیج.  19 (71). 81-111.
بنی‌اسد، رضا و باقری‌میبدی، مهدی (۱۳۹۹). طراحی الگوی ترازیابی راهبردی قدرت اقتصادی ایران در محیط متخاصم. راهبرد اقتصادی. 32 (9). 135-168.
جهان‌فر، رضا؛ مقدس، مسعود؛ خلعتبری، علیرضا؛ طالب‌پور، اکبر و کرمی، فهیمه (۱۳۹۷). مدیریت دانش و بهره‌گیری از تجربیات دفاع مقدس و تأثیرگذاری آن بر عملکرد سازمان (با تأکید بر تجربیات شهید سرلشکر منصور ستاری در نهاجا). فصلنامه علمی آموزش علوم دریایی. 5 (3). 118-136.
خنیفر، حسین و مسلمی، ناهید (۱۳۹۵). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی. تهران: نگاه دانش.
دانایی‌فرد، حسن. (1388). تحلیلی بر موانع تولید دانش در حوزه علوم انسانی: رهنمودهایی برای ارتقای ظرفیت سیاست ملی علم ایران. سیاست علم و فناوری. 2 (1). 15-2.
دهقان، احمد (۱۳۹۶). روزنوشت: یادداشت‌های روزانه شهید حسن باقری. تهران: مؤسسه شهید حسن باقری.
دهقان، احمد (۱۳۹۴). یادداشت­ها: مجموعه یادداشت‌های شهید حسن باقری. تهران: مؤسسه شهید حسن باقری.
رحیم‌صفوی، یحیی (۱۴۰۰، ۹ بهمن) چند روایت درباره مغز متفکر جنگ. خبرگزاری خبرآنلاین.
 khabaronline.ir/news/1597384.
رهبر معظم انقلاب (۱۳۷۲، ۲۸ مهر). بیانات در دیدار جمعی از فرماندهان و کارکنان نیروی زمینی ارتش [پایگاه اطلاع‌رسانی].
 ‪https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2690‎
سلیمانی، باقر (۱۴۰۰). مؤلفه‌های مدیریت جهادی در سیره فرماندهی شهید حسن باقری. مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر. 3 (1). ۱۳۳-۱۶6.
ضماهنی، مجید‌ و حجرگشت، سعید‌ (۱۳۹۴). طراحی و تبیین الگوی فرماند‌هی (رهبری) سرد‌ار شهید حسن باقری. فصلنامه مطالعات مدیریت ­انتظامی. 10 (4). 584-607.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخ‌زاده، محمد (۱۳۹۰). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت).  5 (2). 151-198.
علامیان، سعید (۱۳۹۸). ملاقات در فکه: زندگی نامه شهید حسن باقری (غلامحسین افشردی). تهران: انتشارات سوره مهر.
کردنائیج، اسدالله (1400). تفکر و مدیریت استراتژیک؛ تئوری و عمل. (چاپ چهارم). تهران: انتشارات دانشگاه تربیت ‌مدرس.
Argyres, N. S., de Massis, A., Foss, N. J., Frattini, F., Jones, G., & Silverman, B. S. (2020). History‐informed strategy research: The promise of history and historical research methods in advancing strategy scholarship. Strategic Management Journal. 41 (3). 343–368.
https://doi.org/10.1002/smj.3118
Audebrand, L. K. (2017). Sustainability in Strategic Management Education: The Quest for New Root Metaphors. Academy of Management Learning & Education.
https://doi.org/10.5465/amle.9.3.zqr413
Bahaee, Mahmood; & Pisani, Michael J. (2009). Are Iranian consumers poised to “buy American” in a hostile bilateral environment? Business Horizons. 52 (3). 223-232.
https://doi.org/10.1016/j.bushor.2008.11.004
Barney, J. B., & Clark, D. N. (2007). Resource-Based Theory: Creating and Sustaining Competitive Advantage. OUP Oxford.
Calantone, R., & Di Benedetto, A., How Firms Organize for Successful Innovation in a Hostile Environment (1994). Journal of Technology Transfer. 19 (1). 17-26. April 1994, Available at SSRN.
https://ssrn.com/abstract=2011993
Covin, J. G., & Slevin, D. P. (1989). Strategic management of small firms in hostile and benign environments. Strategic Management Journal. 10 (1). 75-87. https://doi.org/10.1002/smj.4250100107
Dean, J.W. & Sharfman, M.P. (1993). Procedural rationality in the strategic decision making process. Journal of Management Studies. 30 (4).  587–610.
Dyer, W. G.; & Mortensen, S. P. (2005). Entrepreneurship and Family Business in a Hostile Environment: The Case of Lithuania. Family Business Review. 18 (3). 247-258.
https://doi.org/10.1111/j.1741-6248.2005.00045.x
Fleckinger, P., Glachant, M., & Moineville, G. (2017). Incentives for Quality in Friendly and Hostile Informational Environments. American Economic Journal: Microeconomics. 9 (1). 242-274.
https://doi.org/10.1257/mic.20150119
Freedman, L. (2013). Strategy: A History. OUP USA.
Gawerc, M.I. (2013). Organizational adaptation and survival in a hostile and unfavorable environment: Peacebuilding organizations in Israel and Palestine. Research in Social Movements. Conflicts and Change. 36. 167-202.
Ghasempouri, S. A., & Tork Ladani, B. (2019). Modeling trust and reputation systems in hostile environments. Future Generation Computer Systems. 99. 571-592.
https://doi.org/10.1016/j.future.2019.05.017
Grattan, R. (2009). The Entente in World War I: a case study in strategy formulation in an alliance. Journal of Management History. 15 (2). 147-158. https://doi.org/10.1108/17511340910943796
Hazlina Ahmad, N., Ramayah, T., Wilson, C. & Kummerow, L. (2010). Is entrepreneurial competency and business success relationship contingent upon business environment? A study of Malaysian SMEs. International Journal of Entrepreneurial Behavior & amp. 16 (3). 182-203. https://doi.org/10.1108/13552551011042780
Jalaly Bidgoly, A. (2021). Probabilistic analysis of Trust based decision making in hostile environments. Knowledge-Based Systems. 211. 106521. https://doi.org/10.1016/j.knosys.2020.10652 1
Jobber, D., Hooley, G., & Sanderson, S. (1985). Marketing in a hostile environment: The British textile industry. Industrial Marketing Management. 14 (1). 35-41.
https://doi.org/10.1016/0019-8501(85)90029-X
Kennedy, R., Jamison, E., Simpson, J., Kumar, P., Kemp, A., Awate, K., & Manning, K. (2020). Strategic Management. Blacksburg, VA: Virginia Tech Publishing.
King, N. (2004) Using templates in the thematic analysis of text. In: Cassels, C. and Symon, G, Eds., Essential Guide to Qualitative Methods in Organizational Research. Sage, London. 256-270.
Kwiotkowska, A. (2018). Dynamism, hostility and complexity of the organisation’s environment. Empirical verification of the construct. Organizacja i Zarządzanie : Kwartalnik Naukowy. 3 (43). 69–80. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.baztech-327f7dec-e9ef-4baf-b657-5b1f16ff9c82
Lamberg, J. A., Ojala, J., & Gustafsson, J. P. (2022). Strategy and business history rejoined: How and why strategic management concepts took over business history. Business History. 64 (6). 1011-1039. https://doi.org/10.1080/00076791.2020.1856076
Lawton, T., Rajwani, T.; & Reinmoeller, P. (2012). Do you have a survival instinct? Leveraging genetic codes to achieve fit in hostile business environments. Business Horizons. 55 (1). 81-91. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2011.10.002
Lee, Y., Zhuang, Y. Joo, M. & Bae, T. (2019). Revisiting Covin and Slevin (1989): Replication and extension of the relationship between entrepreneurial orientation and firm performance. Journal of Business Venturing Insights. 12. e00144.
https://doi.org/10.1016/j.jbvi.2019.e00144
McGrath, R. (2013). The End of Competitive Advantage: How to Keep Your Strategy Moving as Fast as Your Business. Harvard Business Press.
Miller, D. and Friesen, P.H. (1983). Strategy-making and environment: the third link. Strategic Management Journal. 4 (3). 221–235.
Papadakis, V.M., Lioukas, S., & Chambers, D. (1998). Strategic decision making processes: the role of management and context. Strategic Management Journal. 19 (2). 115– 147.
Porter, M. E. (1980). Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries and Competitors. Free Press.
Porter, M. E. (2008). The Five Competitive Forces That Shape Strategy. Harvard business review. 86 (1). 78. 
Reeves, M., Love, C. & Tillmanns, P. (2012). Your strategy needs a strategy. Harvard business review.
Sharfman, M.P., & Dean, J.W. (1997). Flexibility in strategic decision making: informational and ideological perspectives. Journal of Management Studies.  34 (2). 191–217
Shepherd, N. G., & Rudd, J. M. (2014). The Influence of Context on the Strategic Decision-Making Process: A Review of the Literature. International Journal of Management Reviews, 16 (3). 340–364.
Shirokova, G., Bogatyreva, K., Beliaeva, T., & Puffer, S. (2016). Entrepreneurial orientation and firm performance in different environmental settings: Contingency and configurational approaches. Journal of Small Business and Enterprise Development. 23 (3). 703-727. https://doi.org/10.1108/JSBED-09-2015-0132
Strachan, H. (2014). The Impact of the First World War on Strategy. Politique étrangère. https://doi.org/10.3917/pe.141.0071
Tajeddini, K., & Trueman, M. (2016). Environment-Strategy and Alignment in a Restricted, Transitional Economy: Empirical Research on its Application to Iranian State-Owned Enterprises. Long Range Planning. 49 (5). 570-583. https://doi.org/10.1016/j.lrp.2015.02.001
Uçmak, F., & Arslan, C. (2012). The Impact of Competition Conditions on New Market Entrants in Istanbul Hotel Industry: An Analyse by Using Five Forces of Competitive Position Model of M.Porter. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 58. 1037-1046.
https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.09.1084
Venkataraman, S., & VAN de VEN, A. H. (1998). Hostile environmental jolts, transaction set, and new business. Journal of Business Venturing. 13 (3). 231-255. https://doi.org/10.1016/S0883-9026(97)00051-7
Welsh, D. H. B., Kaciak, E., & Shamah, R. (2018). Determinants of women entrepreneurs’ firm performance in a hostile environment. Journal of Business Research.  88. 481-491.
https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2017.12.015
Whittington, R. (2001). What is Strategy, and Does it Matter? Routledge.
Xue, R., Qian, G., Qian, Z. & Li, L. (2019). Environmental turmoil and firms’ core structure dynamism: the moderating role of strategic alliances. Journal of Business & Industrial Marketing.
https://doi.org/10.1108/JBIM-11-2018-0330
  Zahra, S. A., Neubaum, D. O., & Huse, M. (1997). The Effect of the Environment on Export Performance among Telecommunications New Ventures. Entrepreneurship Theory and Practice. 22 (1). 25–46.
https://doi.org/10.1177/104225879702200102
اندیشه مدیریت راهبردی (اندیشه مدیریت)
دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 32
تیر 1401
صفحه 45-78
  • تاریخ دریافت: 23 تیر 1401
  • تاریخ بازنگری: 30 آذر 1401
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1401